Bawoły afrykańskie są uważane za jedno z najniebezpieczniejszych zwierząt w Afryce. Te przypominające bydło domowe zwierzęta są duże, silne i wyposażone w niebezpieczny zestaw wielkich, masywnych rogów. Bawoły afrykańskie wymagają szacunku i zdecydowanie zasługują na swoje miejsce w słynnej „Wielkiej Piątce” zwierząt Afryki. Sprawdź, czy bawół afrykański jest niebezpieczny. Zobacz, czy bawoły są agresywne, ile lat żyją bawoły, gdzie są bawoły – zasięg występowania, co jedzą bawoły.
Czy bawół afrykański jest niebezpieczny – systematyka i pochodzenie.
Bawół afrykański (łac. Syncerus caffer) to duży ssak roślinożerny zaliczany do rodziny wołowate (Bovidae). To również jedyny przedstawiciel rodzaju bawół (Syncerus). Dalsza systematyka bawoła afrykańskiego obejmuje rząd parzystokopytne (Artiodactyla), infragromadę łożyskowce (Placentalia), podgromadę ssaki żyworodne (Theria) w gromadzie ssaki (Mammalia).
W Afryce występuje tylko jeden gatunek bawołów, Syncerus caffer, ale w 5 odrębnych podgatunkach:
bawół leśny (Syncerus caffer nanus);
bawół z sawanny z Afryki Zachodniej, zwany też bawołem zachodnim (Syncerus caffer brachyceros);
bawół z Afryki Środkowej, zwany też bawołem sawannowym (Syncerus caffer aequinoctialis);
bawół z południowej sawanny, znany również jako bawół południowy lub przylądkowy (Syncerus caffer caffer);
bawół leśny (Syncerus caffer mathewsi).
Badania genetyczne wykazały, że bawół afrykański nie jest blisko spokrewniony z nieco większym od niego azjatyckim wołem domowym. Gatunek azjatycki to bawół wodny (łac. Bubalus bubalis). Bawół afrykański nigdy nie został udomowiony, a jego pochodzenie ewolucyjne nadal pozostaje niejasne. Sprawdź, czy bawół afrykański jest niebezpieczny. Zobacz, czy bawoły są agresywne, ile lat żyją bawoły, gdzie są bawoły – zasięg występowania, co jedzą bawoły.
Bawół afrykański – gdzie są bawoły – zasięg występowania.
Bawoły afrykańskie występują na znacznej przestrzeni Afryki. Obecnie ich liczba wynosi ok. 900 tys. Spotkać je można na terytoriach od otwartej sawanny, do gęsto porośniętych lasów tropikalnych, a nawet na niższych terenach górskich. Potwierdzony zasięg występowania tego gat. obejmuje geograficznie takie państwa tego lądu, jak: Afryka Południowa, Botswana, Kenia, Mozambik, Namibia, Sudan, Tanzania, Zambia, Zimbabwe.
Afrykańskie bawoły nie są przy tym gatunkiem terytorialnym i przemieszczają się w poszukiwaniu pastwisk. Są za to stadne. W zależności od obszaru, średnia wielkość stada bawoła afrykańskiego waha się od 30 do 100 osobników. Podstawowe stado tych zwierząt składa się przy tym głównie z dojrzałych samic i ich potomstwa. Starsze byczki są z niego odpędzane i tworzą tzw. grupy kawalerów. Starsze samce zwykle spędzają większość czasu samotnie lub okazyjnie w małych grupach.
Bawoły afrykańskie lubią też szukać schronienia w miejscach wokół wody z gęstymi krzakami dookoła. Uwielbiają się bowiem tarzać w błocie. Szczególnie stare samce spędzają większość czasu relaksując się w kąpielach błotnych. Liczebność bawołów afrykańskich od lat spada. Powodem tego są polowania, choroby, odbieranie i fragmentacja siedlisk, osuszanie, obce gatunki itp.
Bawół afrykański wygląd morfologiczny.
Bawoły z sawanny są duże i ciężkie. Przypominają domowe byki i krowy. Różnią się jednak rozmiarem ciała, wielkością i kształtem rogów i ubarwieniem. Dorosłe osobniki są ciemnoszare lub czarne (lub nawet wyglądają na czerwone lub białe, jeśli tarzały się w błocie tego koloru). Natomiast młode są często czerwonawo-brązowe. Mniejszy bawół leśny zachowuje czerwony kolor nawet jako już osobnik dorosły. Chociaż w zachodniej Ugandzie wiele bawołów sawannowych jest również czerwonych lub blado pomarańczowych, zamiast czarnych.
Sierść bawołów afrykańskich ogólnie ciemnieje jednak wraz z wiekiem, stając się najpierw ciemnobrązowa, a na koniec wręcz czarna. Osobniki dorosłe tracą włosy wraz z wiekiem. Zarówno samce, jak i samice mają wielkie i ciężkie, prążkowane rogi. Wyrastają one prosto z głowy lub zakrzywiają się w dół, a następnie w górę. Rogi te są potężną bronią szczególnie przeciwko drapieżnikom, np. lwom afrykańskim i hienom. Są też używane podczas przepychanek o miejsce w hierarchii w stadzie.
Samce używają też rogów w walce o dominację. Rogi u bawoła afrykańskiego występują u obu płci, choć tzw. wypustkę rogową mają wyłącznie samice. Ciało jest pękate i masywne, jak u bydła. Silne kończyny są dość grube i zakończone dwoma palcami pokrytymi racicami. Ogon zakończony jest dużym chwostem i sięga aż do pęcin. Ogólnie budowa morfologiczna ciała bawoła afrykańskiego jest więc bardzo podobna do bydła domowego.
Są tylko masywniejsze. Ich wysokość w kłębie wynosi 140-170 cm, przy długości ciała 270-350 cm. Rozpiętość rogów wynosi natomiast ok. 1 m. Masa ciała bawoła afrykańskiego to z kolei 500-900 kg, przy czym podgatunek stepowy jest nieco większy.
Jaka jest różnica między samcem a samicą bawoła afrykańskiego?
Różnice między samcem i samicą tego samego gatunku są naukowo określane, jako dymorfizm płciowy. U wielu zwierząt różnica taka jest oczywista. Na przykład samiec lwa ma dużą grzywę, w porównaniu z brakiem grzywy u samic. Jednak w przypadku bawołów afrykańskich, odróżnienie ich płci może być prawdziwym wyzwaniem. Samce są bowiem nieco większe od samic, ale rozróżnienie tego na pierwszy rzut oka może być trudne.
Waga samca i samicy bawoła afrykańskiego to ok. 800 kg u samców i ok. 540 kg u samic. Waga nowonarodzonych cieląt wynosi natomiast ok. 40 kg. Zarówno samiec, jak i samica mają też charakterystyczne zakrzywione rogi, ale ich kształt i rozmiar mogą być decydujące. Samce mają bowiem zwykle trochę grubsze i masywniejsze rogi. Często u samców są one przy tym krótsze, ale za to mocniejsze. Bawoły afrykańskie mają też tak zwany „boss”, czyli dosłowny hełm z rogów na głowie.
Zamiast rosnąć z boku głowy, z wiekiem rogi samca zaczynają bowiem zrastać się razem, zakrywając czubek głowy. Jest to przystosowanie do ochrony czaszki podczas walki. Natomiast rogi samic wydają się wyrastać z boku głowy z pokryciem włosów na czubku głowy. Nie zrastają się więc na głowie i nie okrywają jej niczym hełmem. Ich rogi są też zwykle cieńsze, chociaż mogą z wiekiem stać się dłuższe, niż u samców.
Co jedzą bawoły?
Bawoły afrykańskie żywią się przede wszystkim różnymi gatunkami afrykańskich traw. Chętnie jedzą też bulwy roślin. Natomiast w lesie jedzą też liście roślin zielnych, drzew i krzewów oraz ich pąki i pędy. Potrzebują również stałego dostępu do wody pitnej. Dorosły bawół afrykański potrzebuje bowiem dziennie blisko 30 litrów wody do picia, a w czasie upalnej suszy nawet 40 litrów.
Zwierzęta te żerują głównie nocą oraz w chłodniejszych porach dnia. Źródła pożywienia w ich wypadku odgrywają ważniejszą rolę niż drapieżnictwo, w regulowaniu liczby ich populacji. Bez świeżej zielonej paszy bawoły afrykańskie szybko się bowiem wyczerpują i mogą padać. Są też wtedy bardziej narażone na skuteczne ataki drapieżników.
Poświęcają więc bardzo dużą część swojego czasu na wypas i karmienie. Po wypasaniu się na trawie, podobnie jak domowe krowy, spędzają też czas na przeżuwaniu pokarmu. Ich układ pokarmowy może dzięki temu wydobyć z pożywienia jeszcze więcej składników odżywczych.
Bawół afrykański rozmnażanie.
W czasie rui samce starają się być jak najwyżej w hierarchii stada, więc często prowokują między sobą starcia na rogi. Zwykle kończą się one jednak tylko na niegroźnych pogróżkach. Czasem jednak dochodzi do poważnych walk, co może się zakończyć nawet poważnymi urazami. Ciąża u krów po rui trwa ok. 330 do 340 dni. W rejonach suchych krowy rodzą cielęta tuż przed porą deszczową.
Na świat przychodzi jedno, bardzo rzadko dwa młode, które ważą zwykle ok. 35-50 kg. Cielaki w pierwszym okresie życia pija jedynie mleko matki w ilości do 5 litrów dziennie. Potem zaczynają też podgryzać pierwsze rośliny, aż na stałe przejdą na pokarm dorosły. Pod opieką matki pozostają tak do ok. 2 lat.
Następnie młode samce są odpędzane i odchodzą ze stada, a młode samice zostają w tym samym stadzie, co matka. Byki osiągają przy tym dojrzałość płciową w wieku 4,5, natomiast krowy w wieku 3 lat.
Ile lat żyją bawoły?
Długość życia bawołów afrykańskich (łac. Syncerus caffer) wynosi na wolności ok. 15-20 lat.
Czy bawół afrykański jest niebezpieczny – czy bawoły są agresywne?
Afrykański bawół to przerażający członek afrykańskiej Wielkiej Piątki. Ta podobna do domowego byka bestia, to wielkie cielsko, potężne rogi i ogromna siła, z którą trzeba się liczyć. Ogólnie rzecz biorąc, stado bawołów jest jednak zwykle dość bierne i zachowuje się podobnie jak domowe krowy. Wszystkie też będą biegły, jeśli któryś osobnik w stadzie zacznie to robić.
Szybkość ich biegu to około 56km/h. Niebezpieczne mogą być głównie starsze samotne byki. Samice ze stada też mogą zaatakować, jeśli poczują, że najlepszą obroną jest atak. Bawoły afrykańskie są też znane z przesadnej reakcji i szarżują przy najmniejszym podrażnieniu. Bardzo trudno przy tym odkryć po ich zachowaniu, ze mogą zaatakować.
Ostro zakrzywione rogi mogą być używane jako zabójczy taran. Machnięciem muskularnej szyi i głowy mogą też z łatwością posłać człowieka w powietrze.
