Lasy namorzynowe

Lasy namorzynowe to niesamowite kształtem i wyglądem, bajkowe lasy usadowione wśród przybrzeżnych fal. Namorzyny stanowią wyjątkową formację roślinną występującą wyłącznie na styku morza i lądu. Jest to miejsce życia wielkiej liczby różnorodnych organizmów. Lasy te są bardzo cenne ekologicznie, jednak obecnie poważnie zagrożone zanikiem. Przeczytaj o tym, jak dziwne i niesamowite są lasy namorzynowe. Przeczytaj o tym, jak dziwne i niesamowite są lasy namorzynowe. Sprawdź, gdzie rosną namorzyny, zwane też lasy mangrowe. Zobacz także ich zdjęcia.

Co to są namorzyny i gdzie występują?

Jest to typ niskiego wybrzeża, które porastają słonolubne lasy namorzynowe. W miejscach takich jest duża amplituda pływów i zwykle też małe falowanie wód. Wybrzeże namorzynowe jest charakterystyczne dla strefy międzyzwrotnikowej. Tworzące je, słonolubne rośliny namorzynowe zwane też mangrowe, mają gęstą plątaninę korzeni, w której gromadzą się osady, dzięki czemu brzeg lądu narasta i wyłania się z wody. Wybrzeża typu namorzynowego/mangrowego występują m.in. in.: na Kubie, na Sumatrze, na Morzu Południowochińskim, w Kolumbii i Nowej Gwinei, a także w Zatoce Bengalskiej.

lasy namorzynowe widziane z lotu ptaka Tajlandia
lasy namorzynowe widziane z lotu ptaka, Tajlandia

Lasy namorzynowe występują wzdłuż wybrzeży mórz (szczególnie bagnistych) w strefie pływów, w ujściach i deltach rzek, na lagunach i osłoniętych rafach koralowych. Najbardziej bujna roślinność mangrowa porasta zabagnione delty ujść rzek oraz na bagniste wybrzeża oceanów. Można je jednak spotkać tylko w strefie międzyzwrotnikowej, w strefie pływów u wybrzeży w sumie ponad 120 krajów. Większość występuje głównie w pasie przyrównikowym, między 30 stopniem szerokości geograficznej północnej, a południowej. Bardzo nielicznie rosną też w strefie umiarkowanej (np. w Nowej Zelandii).

Najwięcej lasów mangrowych jest przy tym w Azji Południowo-Wschodniej (w tym Indonezja 21%), potem u wybrzeży Brazylii (9%) i Australii (7%). W sumie na świecie lasy mangrowe zajmują ok. 150 tys. km2 (stan z 2010 r.), przy czym między 1980 i 2010 r. ubyło z nich aż 35 tys. km2. Największy nieprzerwany kompleks pływowych namorzyn znajduje się w Bangladeszu, gdzie jest chroniony i bardzo ceniony. Nazywa się go tutaj Sundarban, co w języku bengalskim oznacza dosłownie „piękny las”. Żyjący tu miejscowi ludzie są dosyć ubodzy, a namorzyny stanowią dla nich życiodajne środowisko – polują w nich zdobywając pokarm, zbierają drewno na opał i jako budulec, zbierają rośliny i owoce do jedzenia orac w celach leczniczych.

Jak inaczej nazywa się lasy namorzynowe?

Lasy namorzynowe są też zwane też lasy mangrowe, namorzyny, mangrowce, mangrowia, lub lasy pływowe.

korzenie lasu namorzynowego
korzenie lasu namorzynowego

Lasy namorzynowe – przystosowania morfologiczne do środowiska

Namorzyny to rośliny posiadające bardzo specyficzne przystosowania umożliwiające im życie w warunkach środowiskowych wysokiego zasolenia solami mineralnymi oraz bardzo częstych zalewów (pływy) i dużych fal morskich. Namorzyny wykształciły, więc takie cechy morfologiczno-przystosowawcze, jak: korzenie oddechowe i podporowe, systemy filtracji wody w korzeniach, gruboszowate liście magazynujące wodę, zdolność do niskiej transpiracji wody, zdolność do wydzielania soli przez tkanki w celu pozbycia się jej nadmiaru, a także żyworodność (namorzyny wytwarzają roślinki potomne w formie odrostów, które ukorzeniają się i oddzielają od nich dopiero, gdy są już wystarczająco silne i samodzielnie mogą przetrwać pływy, sztormy i fale wodne). Ich specyficzne organy mają ciekawe, jedyne w swoim rodzaju przystosowania:

korzenie oddechowe zwane też pnneumatoforami są typowe dla roślin terenów podmokłych (bagna, rozlewiska, bagniste wybrzeża), w tym lasów mangrowych, potrafią rosnąć pionowo do góry (tzw. geotropizm ujemny) tak, że wystają nad wodę lub ponad bagnisty grunt, dzięki czemu namorzyny mogą czerpać tlen wprost z atmosfery, gdyż woda z powodu mułu nanoszonego przez pływy jest słabo natleniona, zalany wodą system korzeniowy może dzięki temu oddychać;

korzenie podporowe to rodzaj długich, wyrastających z pędów korzeni, które na znacznej długości nie wrastają w grunt, lecz wystają poskręcane nad nim. Korzenie te służą mangrowcom do zakotwiczania się w luźnym podłożu, piasku i mule.

młody las namorzynowy
młody las namorzynowy

Lasy namorzynowe – roślinny skład gatunkowy

Ta specyficzna ziemno-wodna formacja roślinna składa się z gatunków wiecznie zielonych drzew i krzewów. Namorzyny są odporne na duże zasolenie i zalewanie wodami morskimi, stąd ich inna nazwa – słonorośla, inaczej halofity. Podczas przypływu wodą morska zalewa je nawet po korony drzew. Jedynie one są widoczne wtedy nad wodą w czasie przypływu. Natomiast odpływy odsłaniają całe pnie i korzenie tych drzew i krzewów, odsłaniana jest też powierzchnia gruntu na którym rosną. Te niesamowite słonorośla mangrowe przystosowały się jednak również do ruchomego podłoża, stale wymywanego i na powrót zamulanego w czasie pływów. Czas trwania zalewów pływowych oraz stopień zasolenia wody kształtują strefowość roślinności namorzyn (strefowość ich gatunków i rodzajów). Strefy te ciągną się pasami wzdłuż wybrzeży, mając przy tym zawsze układ równoleżnikowy w stosunku do brzegów morskich, które porastają.

W sumie odkryto, że lasy namorzynowe tworzy ok. 70 różnych gatunków roślin, drzew i krzewów należących do kilkunastu rodzin, przede wszystkim rodziny korzeniarowatych. Najczęściej w jej obrębie spotyka się przedstawicieli dwóch rodzajów Avicennia i Rhizophora.

lasy namorzynowe zdjęcie

W miejscach bardziej pokrytych gruntem, wśród mangrowców można też spotkać gdzie niegdzie palmy, ketmie, ostrokrzewy oraz przedstawicieli roślin z rodzin akantowatych, bobowatych, mirtowatych i ołownicowatych. Rosną tu zarówno duże drzewa mające nawet po 60 m wysokości, jak i rośliny zielne, czy płożące się krzewinki. Najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem wśród mangrowców jest mangrowiec czerwony (łac. Rhizophora mangle). Gatunek ten buduje lasy namorzynowe porastające brzegi lądu u wybrzeży Atlantyku i Pacyfiku, w obrębie takich krajów, jak Zachodnia Afryka, Australia oraz Ameryka Północna i Południowa.

 

Lasy namorzynowe zwierzęta

W lasach mangrowych można spotkać wiele różnych gatunków zwierząt, zarówno wodnych, jak i lądowych, a nawet dwuśrodowiskowych. W koronach drzew namorzynowych gnieżdżą się na przykład liczne gat. ptaków, żyje tez mnóstwo owadów i nadrzewne kraby. Wokół ich korzeni bytują pouczepiane całe kolonie równych małż. W wodzie między korzeniami pływa mnóstwo ryb i narybku, chroniącego się tu i szukającego spokoju oraz dobrego żerowiska. Lasy mangrowe to idealny teren żerowania szczególnie dla drapieżników, takich jak np. węże, krokodyle, tygrysy. Drapieżniki polują na żerujące w namorzynach jelenie i małpy. Dla zagrożonego całkowitym wymarciem tygrysa bengalskiego, gęste i trudne do przebycia lasy mangrowe to obecnie jedyne w miarę bezpieczne nadmorskie siedlisko życia. Można tu również spotkać bardzo ciekawe ryby dwuśrodowiskowe poskoczki mułowe, potrafiące i pływać i pełzać po lądzie, oddychając powietrzem atmosferycznym.

jelenie czytal pasące się w lesie namorzynowym
jelenie czytal pasące się w lesie namorzynowym

Lasy mangrowe – zagrożenia i ochrona

Lasy namorzynowe należą do najbogatszych ekosystemów na Ziemi. Uchodzą za najbardziej złożone i wykazują urozmaicony skład gatunkowy oraz największą produkcję biologiczną. Stanowią przy tym siedliska dla wielu gatunków zagrożonych wymarciem. Lasy mangrowe odgrywają też bardzo ważną rolę w procesie filtracji i oczyszczania wód morskich z zanieczyszczeń. Korzenie namorzyn zatrzymują bowiem zawiesiny i zanieczyszczenia spływające od strony lądu i te obecne w wodzie, dzięki czemu skutecznie oczyszczają wody morskie. Namorzyny chronią przez to rafy koralowe i organizmy wodne przed szkodliwymi wpływami toksyn. Inicjują także proces lodowacenia wód (plątanina korzeni i gałęzi zatrzymuje nanoszony pływami muł, a także chroni grunt przed erozyjnym działaniem morskich fal).

Mimo tej niezwykle ważnej roli ekologicznej, lasy namorzynowe są silnie zagrożone wymieraniem. Zastępują je m.in. pola ryżowe oraz tzw. saliny, czyli przemysłowe firmy wytwarzające sól przez odparowywanie morskiej wody na bagnach mangrowych. W ich miejsce powstają również rybne stawy hodowlane, porty morskie, a także zasypywane ziemią poldery pod nowe osiedla mieszkalne oraz kurorty turystyczno-rekreacyjne. Namorzyny są także degradowane i zmieniane z powodu zanieczyszczeń środowiska. W naturalny sposób niszczą je także zaburzenia równowagi między wodą słoną od lądu i słoną od strony morza.

las namorzynowy widziany od dołu
las namorzynowy widziany od dołu

Większą uwagę na lasy mangrowe zwrócono przy okazji wielkiego tsunami, jakie miało miejsce w 2004 r. na Oceanie Indyjskim. Tsunami to zabiło setki ludzi i zwierząt. Zauważono jednak, że miejsca osłonięte przez lasy mangrowe zostały bardziej ochronione i mniej ucierpiały, przeżyło tam więcej ludzi. Namorzyny podziałały, bowiem niczym celowa bariera, pochłaniając złowrogą, niszczącą energię fali tsunami. Jednak nawet mimo szeroko zakrojonej kampanii na rzecz ochrony tego ekosystemu, tylko w małym stopniu udało się przyhamować tempo zaniku namorzyn (do 0,7% zaniku rocznie).

COMMENTS

Comments are closed.