Góry zawsze kojarzą się nam z zimnem, śniegiem i zwierzętami mogącymi porusza się wśród skał. Czym jeszcze charakteryzuje się ekosystem górki i czy jest taki sam wszędzie na świecie? Chcesz poznać cechy wyróżniające ekosystem górski? Konieczne przeczytaj i sprawdź czym jest taki biom oraz jakie rośliny czy zwierzęta tam żyją. Ekosystem górski – charakterystyka, flora i fauna.
Ekosystem górski definicja.
Ekosystem górski obejmuje zespół organizmów żyjących na terenach górskich. Tereny górskie zapewniają przy tym rozproszoną, ale różnorodną gamę siedlisk. Na wyższych wysokościach na ogół panują surowe warunki środowiskowe ze śniegiem leżącym nawet cały rok i bezdrzewną roślinnością alpejską. Niższe zbocza porastają zazwyczaj lasy górskie odmienne od nizinnych.
Na jeszcze niższych poziomach tereny górskie przechodzą w inne rodzaje ukształtowania terenu i roślinności. Spotkamy tam więc np. lasy strefy umiarkowanej, tundrę, lasy tropikalne, zarośla, sawannę, czy nawet pustynie. Największy i najwyższy obszar ziem górskich występuje w Himalajach w rejonie Tybetu.
Najdłuższy, prawie ciągły łańcuch górski rozciąga się natomiast wzdłuż zachodniego wybrzeża obu Ameryk (od Alaski na północy, po Chile na południu). Inne szczególnie znaczące obszary ziem górskich obejmują rejony Europy (Alpy, Pireneje), Azji (Kaukaz, Ural), Nowej Gwinei, Nowej Zelandii i Afryki Wsch.
Jak powstawał ekosystem górski?
Procesy wypiętrzania i erozji górskiej zachodzą dość szybko. Wiele gór jest odizolowanych od innych regionów o podobnych warunkach środowiskowych. Ich szczyty przypominają wyspy o chłodnym klimacie, osadzone pośród dużych obszarów o cieplejszym klimacie. Ze względu na tę izolację, na szczytach gór jest wyraźna biota młodych zespołów roślin i zwierząt przystosowanych do niskich temperatur. Na niższych wysokościach, niektóre góry zapewniają schronienie dla starszej bioty przemieszczonej przez zmiany środowiskowe.
Na roślinność górską w mniejszym stopniu wpływa też działalność ludzka. Dlatego tereny górskie zajmują też rośliny i zwierzęta wyparte z niższych partii terenu. Podczas epok lodowcowych ostatnich 2 mln lat, siedliska zimne obejmowały znacznie większe obszary, niż obecnie. Nastąpiła znaczna migracja przystosowanych do zimna roślin i zwierząt. Biota arktyczna rozprzestrzeniła się też na południe poza pokrywy lodowe. Pokrywały one znaczną część Ameryki Płn., Europy i Azji.
Kiedy klimat się ocieplił, organizmy te wróciły na północ i na tereny górskie. W tropikach były jednak małe możliwości dla podobnego przemieszczania się lądowej bioty niskich temperatur. Było tak, ponieważ rozległe obszary leśne na tropikalnych nizinach stanowiły barierę dla migracji. Dlatego organizmy tam zostały całkowicie odizolowane od tych z innych zimnych środowisk. Mimo to nastąpiła kolonizacja tropikalnych gór wysokich, szczególnie przez ptaki.
Ptaki migrujące mogły też być wektorem nasion roślin przystosowanych do zimna. Populacje gatunków górskich są też zwykle małe choć zmienne i często ewoluowały izolowane w krótkim czasie. Dlatego można spotkać pokrewne, choć odrębne gatunki na oddzielnych szczytach górskich. Stworzyło to sporą bioróżnorodność ekosystemów górskich.
Ekosystem górski – środowisko.
Ekosystemy górskie mają inny klimat, niż otaczające je niziny, dlatego jest tu inna roślinność. Różnice klimatyczne wynikają z dwóch głównych przyczyn – wysokości i rzeźby terenu. Wysokość obniża temperaturę atmosfery wraz ze wzrostem wysokości o ok. 0,5-0,6°C na 100 m. Rzeźba gór wpływa na klimat, ponieważ wysoko mocniej wieją wiatry i unosi się powietrzne. Unoszące się powietrze ulega ochładzaniu, co prowadzi do większych opadów na nawietrznych zboczach gór (tzw. opady orograficzne).
Gdy powietrze schodzi ze zboczy zawietrznych, staje się cieplejsze, a wilgotność względna spada. Zmniejsza to prawdopodobieństwo opadów i tworzy obszary o bardziej suchym klimacie (tzw. cienie deszczowe). Chociaż te ogólne zasady dotyczą wszystkich gór, poszczególne klimaty górskie nieco się różnią. Na przykład góry w regionach pustynnych otrzymują niewiele deszczu, bo powietrze jest tam prawie zawsze zbyt suche. Szerokość geograficzna także może wpływać na klimat górski.
W górach w rejonach równikowych zima i lato nie istnieją. Temperatury na dużych wysokościach są jednak niskie. Ponad 3500 m mróz może tworzyć się nawet każdej nocy w roku. Jednak w środku dnia, tropikalne równikowe słońce wytwarza wysokie temperatury. Tworzy się przez to lokalny mikroklimat zimy każdej nocy i wiosny za dnia. Natomiast w górach w umiarkowanych szerokościach geograficznych są silnie zaznaczone pory roku (np. w Polsce).
Powyżej linii drzew w sezonie letnim temperatury wystarczająco wysokie do wzrostu roślin występują jednak tylko przez ok. 100 dni. Z kolei podczas długiej zimy, temperatury mogą utrzymywać się poniżej zera przez całą dobę. Akumulacja śniegu i lawiny śnieżne są czynnikami ekologicznymi w umiarkowanych, ale nie tropikalnych regionach górskich.
Zmienny mikroklimat jest też tam, gdzie strome zbocza mają odmienne warunki z powodu różnic w opadach i poborze energii słońca.
Ekosystem górski – gleby górskie.
Ekosystemy górskie mają zwykle płytkie podłoże glebowe na większych wysokościach. Glebę zeskrobały czapy lodowe, które uformowały się na większości wysokich gór na całym świecie podczas ostatniego okresu lodowcowego. Okres ten zakończył się ok. 10000 lat temu. Gleby górskie są też zwykle ubogie w składniki odżywcze ważne dla roślin, zwłaszcza w azot.
Częsta jest również szybka erozja podłoża, którą nasila mróz, stromość zboczy i odpływ wód roztopowych na wiosnę. Gleba jest praktycznie nieobecna na skalistych szczytach i stromych grzbietach.
Jeśli niżej pojawia się już gleba, to jest to torf, tworzący lokalne głębokie, wilgotne i kwaśne gleby. W regionach wulkanicznych, także wybuchowy popiół może przyczyniać się do głębokości i żyzności gleby.
Ekosystem górski – piętrowe granice roślinności.
Góry mają szeroki zasięg geograficzny oraz zmienność geologiczną i klimatyczną. Główną cechą strukturalną roślinności w górach we wszystkich regionach, poza bardzo suchymi lub bardzo zimnymi, jest linia drzew. Częsta nazywa się to granicą lasu. Jest to najwyższy poziom osiągany przez drzewa. Wyżej w górach klimat staje się zbyt surowy dla drzew. Powyżej tego poziomu rośnie jednak niska roślinność alpejska.
Dominują w niej rośliny zielne, takie jak trawy i krzewiny, lub niskie krzewy. Wysokość na której występuje linia drzew, jest określana przez tę, na której średnia temperatura w najcieplejszym miesiącu to ok 10°C. Większość regionów tropikalnych ma z kolei całoroczny sezon wegetacyjny. Musi jednak zachodzić tam wystarczający poziom fotosyntezy, aby wesprzeć wzrost pni drzew. W naszym klimacie umiarkowanym najwyższa strefa gór, często ośnieżona cały rok, to turnie (powyżej 2300 m n.p.m.).
Niżej są hale (powyżej 1850 m n.p.m.), potem kosodrzewina (powyżej 1550 m n.p.m.), regiel górny (powyżej 1250 m n.p.m.) i dolny (powyżej 700 m n.p.m.). Na samym dole jest zaś pogórze (do 700 m n.p.m.). W tropikach opady śniegu nie ograniczają się do jednego sezonu zimowego, a kiedy już wystąpią, to zwykle szybko topnieją. Dlatego śnieg nie gromadzi się jako gruba, ciągła pokrywa, z wyjątkiem wysokości powyżej górnej granicy życia większości roślin (na ok. 5000 m n.p.m.).
Nie przetrwają tu już żadne rośliny naczyniowe. Linia drzew w regionach tropikalnych jest konsekwencją niskich temperatur maksymalnych przez cały rok. Jednak mikroklimat przy ziemi jest cieplejszy, dzięki czemu płożące po ziemi krzewy rosną na wys. znacznie powyżej linii drzew.
Ekosystem górski – flora.
Roślinność ekosystemu górskiego zmienia się wraz ze wzrostem wysokości. Im wyżej, tym niższa temperatura i większe promieniowanie słoneczne. W najniższych obszarach są więc lasy. Góry w północnych regionach o umiarkowanym klimacie, na ogół mają las zdominowany przez drzewa iglaste. Powyżej ustępuje on miejsca roślinności alpejskiej. Tak jest w górach Ameryki Płn., Europy i płn. Azji.
Typowe drzewa iglaste w tych regionach górskich klimatu umiarkowanego, to sosny, jodły, świerki i modrzewie. Niektóre obszary mają też drzewa liściaste, a pod nimi rośnie wiele mniejszych roślin, zwłaszcza w wilgotnych miejscach. Tamtejszy las liściasty zawiera gatunki okrytozalążkowe, jak buk, brzoza, czy dąb.
Natomiast w najwyższych obszarach znajduje się alpejska tundra z gatunkami takimi jak trawy, różowate, porosty i mchy. Są tam również krokusy, szarotki, wrzosy itp. Jeśli mówimy o tropikalnych ekosystemach górskich, to w ich środkowych obszarach występuje mnóstwo wilgotnych i pochmurnych lasów z wysokimi drzewami. Natomiast na obszarach o większej wysokości (w páramo, dominują zimne murawy).
Ekosystem górski – fauna.
Fauna górska jest mniej charakterystyczna, niż flora. Duże ssaki zamieszkujące tereny górskie obejmują jelenie, niedźwiedzie, wilki, rysie, pantery śnieżne, pumy, kozice czy muflony. Mniejsze ssaki górskie to np. świstaki, susły. Niektóre ptaki również są przywiązane do siedlisk górskich, np. orły, kondory, głuszce. Z kolei wśród gatunków zamieszkujących tropikalne ekosystemy górskie, występuje ogromna różnorodność owadów, gadów, drobnych ssaków i ptaków. Należy też zwrócić uwagę na obecność tam niektórych kotowatych, jak np. jaguar, tygrys i lampart.
