Ryś euroazjatycki (Lynx lynx)

Ryś euroazjatycki inaczej ryś to drapieżny ssak lądowy pochodzący z rodziny kotowatych. Jego środowiskiem, w którym występuje jest Azja i Europa. Poza domowym kotem, żbik i ryś są raczej jedynymi występującymi w Polsce przedstawicielami gatunku kotowatych. Ryś jest również jednym z największych drapieżników Europy. Karol Lineusz szwedzki lekarz oraz przyrodnik w 1758 roku opisał ten gatunek drapieżnika w X edycji swojego wielotomowego dzieła pod nazwą Felis Lynx. Ryś euroazjatycki w Polsce jest gatunkiem chronionym, gdyż jest to bardzo rzadki okaz. W Polsce badaniem tego drapieżnego kota zajmuje się Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Według naukowców najstarszym wspólnym przodkiem wszystkich przedstawicieli Lynx uznawany jest Lynx issiodorensis, który żył ponad pięć milionów lat temu w epoce neogenu miocenie w Azji i od teraźniejszego euroazjatyckiego rysia różnił się tylko kilkoma szczegółami w budowie swojego ciała.

Ryś euroazjatycki (Lynx lynx)
polujący ryś, Yukon

Występowanie rysia

Obecnie do gatunku Lynx zaliczane są cztery gatunki kotowatych, w tym dwa z nich ryś iberyjski i ryś kanadyjski były dawniej uważane za podgatunki rysia euroazjatyckiego. Na samym początku obszarem występowania rysia były Pireneje po Kamczatkę, Bałkany po Skandynawię oraz Turcję po Tybet i Kaszmir. W obecnym czasie jego naturalny zasięg nie obejmuje krajów Zachodniej Europy. W latach siedemdziesiątych ten zasięg zaczął się na nowo rozszerzać dzięki ponownemu wprowadzeniu na stare obszary Austrii, Szwajcarii, Francji, Słowenii i Czech. W Skandynawii zaobserwowano rozpowszechnianie tego gatunku poza koło podbiegunowe.

Status rysia jest różny, jest to uzależnione w pewnym stopniu od obszaru. Największa populacja tego gatunku przebywa w lasach Syberii, bo aż ponad 90%. Duże populacje żyją także w Skandynawii ponad dwa i pół tysiąca oraz w Karpatach ponad dwa tysiące. Natomiast bardzo mała ich ilość, bo tylko około pięćdziesięciu osobników występuje na Półwyspie Bałkańskim. W XIX wieku oraz na początku pierwszej połowy XX wieku zostały zniszczone w Niemczech, Szwajcarii i Francji. W drugiej połowie XX wieku ponownie na tych obszarach do ich reintrodukcji. Także rysie można napotkać w Azji Środkowej i oraz w lasach wschodniej Europy.

European Lynx
ryś euroazjatycki Montana, USA

Występowanie rysia w Polsce

W Polsce obecnie żyje ponad dwieście rysi, które należą do dwóch populacji. Populacja nizinna jest to podgatunek nominatywny, który możemy napotkać w Polsce północno – wschodniej, w puszczy Augustowskiej i Kotlinie Biebrzańskiej około 20 osobników, w puszczy Knyszyńskiej również 20 osobników, w puszczy Białowieskiej dwudziestu osobników oraz w puszczy Boreckiej około pięciu osobników. Populacja karpacka, we wschodnich oraz zachodnich Karpatach około stu sztuk tych gatunków oraz na Pogórzu Karpackim, tam żyje około dziesięciu osobników. Od osiemdziesiątych lat w małej ilości można rysia spotkać również na Roztoczu, na Polesiu Lubelskim i w Puszczy Solskiej. Ponownie reintrodukowana z początkiem lat dziewięćdziesiątych XX wieku populacja występuje w Puszczy Kampinoskiej. Część z tych osobników zamieszkuje lasy Gostynińsko – Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Od połowy 2009 roku i 2010 roku można obserwować rysie w Karkonoskim Parku Narodowym, które najprawdopodobniej przedostały się tam z terenu Szumawy z Czech.

polujący ryś
ryś podczas polowania

Ryś euroazjatycki opis

Swoją wielkością dorównuje owczarkowi niemieckiemu, jego długość wynosi od 100 do 150 cm, jego ogon jest długości między 15 – 30 cm, waga około 12 – 35 kg. Głowa rysia jest okrągła, niezbyt wysokie ciało umieszczone na długich, bardzo masywnych łapach, a jego palce zakończone są wysuwanymi pazurami. Sierść rysia ma idealne właściwości izolujące, zbudowane jest z trzech rodzajów włosa: włosów puchowych, ościstych i przewodnich. Wierzch jego futra jest koloru czarno – żółto – rudego z plamkami brunatnymi, które bardziej wyraźniejsze są wśród populacji górskiej, a mało widoczne u nizinnych. Jego brzuch jest koloru białego. Większość, ale nie wszystkie rysie posiadają włosy, które na szyi oraz spodzie głowy tworzą charakterystyczną kryzę i bokobrody.

Ogon ma krótki i ciemniejszy na boku. Posiada stojące uszy, na których końcu umieszczony jest pędzelek czarnych, sztywnych włosów, którego u rysia odgrywają bardzo ważną rolę, ponieważ skupiają fale dźwiękowe, które doprowadzają do jego uszu i wtedy jeszcze lepiej słyszy. Zmysły słuchu i wzroku są u tych drapieżników bardzo dobrze rozwinięte. Uzębienie rysi jest bardzo mocne, przystosowane do cięcia i kruszenia z mocno rozwiniętymi łamaczami i kłami. Doskonale wspina się po drzewach i równie dobrze skacze. Niestety nie jest zbyt dobry w bieganiu, dosyć szybko się męczy. Tak samo jak i inne koty dokładnie pielęgnuje swoje ciało, potrafi na wdech i wydechu mruczeć, tą umiejętność zawdzięcza dzięki specjalnej budowie kości gnykowych.

trzy rysie
rysie

Tryb życia rysia

Rysie są samotnikami, jedynie podczas okresu godowego tworzą pary. Posiadają swoje terytoria, u samców są one sporo większe niż u samic. Wychodzą na polowania przede wszystkim nocą, w dzień odpoczywają w kryjówkach. O zajmowane prze nie rejony walczą po równo samce i samice. Podczas szukania pokarmu przemierzają średnio około siedmiu kilometrów w ciągu jednej nocy, ale potrafią przebyć nawet ponad dwadzieścia kilometrów. Istnieje pogląd, że rysie czatują na swoją ofiarę na gałęziach, nie jest to prawdą, ponieważ aktywnie poszukuje swojej zdobyczy. Samice wraz z młodymi mogą polować nawet w ciągu dnia.

młody ryś
młody kociak rysia

Na co i jak polują rysie?

Zdobycz rysi stanowią sarny, łanie, młode jelenie, ale one są atakowane niezmiernie rzadko. Polują również na ptaki, przeważnie te, które gniazda znajdują się na ziemi na przykład takie jak: jarząbki i cietrzewie. Podczas polowanie na ptaki wykorzystują swoją skoczność potrafią podskoczyć nawet na wysokość dwóch metrów.

Ryś euroazjatycki rozmnażanie

Ciąża u tych drapieżnych kotów trwa od 67 do 74 dni, na świat po tym czasie przychodzi od jednego do sześciu małych kociąt. Młode rodzą się w zwałowiskach drzew, wykrotach lub gęstych młodnikach. Ważą przeważnie około 290 gram, ich oczy otwierają się między 24 a 30 dniem życia. Mleko matki ssą nawet do pół roku. Samodzielność osiągają przed skończeniem pierwszego roku życia, przeważnie po ukończeniu dziewięciu miesięcy opuszczają one swoją matkę. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku od dziewięciu miesięcy do półtora roku, samce trochę później, w wieku od 1, 5 do 2 lat. Na wolności przeważnie przeżywają od czternastu do siedemnastu lat. W niewoli mogą nawet żyć do dwudziestu sześciu lat.

ryś
ryś euroazjatycki

Zagrożenie i ochrona rysia

Lamparty oraz wilki są wrogami rysia w warunkach naturalnych, a dla małych rysi bardzo niebezpieczne są puchacze i orły. Przeprowadzone w Szwecji i w Polsce badania dowiodły, że rysie i wilki żyją w pokojowej formie, a przypadki ich walk są stosunkowo rzadkie. Dużym zagrożeniem dla rysi są ludzie, osłabienie spowodowane chorowaniem z powodu licznych pasożytów takich jak: nicieni, glisty, włosienia krętego oraz tasiemca, a także takie choroby jak parwowiroza i wścieklizna. Ryś euroazjatycki został objęty gatunkową ochroną od 1995 roku i został wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. W Polsce oddział międzynarodowej organizacji ekologicznej WWF zaangażowany jest mocno w to, aby została przywrócona populacja tych ssaków w mazurskich lasach. W Puszczy Piskiej para rysi została wypuszczona właśnie dzięki działaniom tej organizacji.

COMMENTS

Comments are closed.