Orły należą do ptaków drapieżnych i jako takie żywią się pokarmem zwierzęcym. Z tego powodu orły znakomici łowcy posiadają idealne cechy ptasiego myśliwego. W razie potrzeby, podobnie jak sępy potrafią też żywić się padliną. Jeszcze dziś poczytaj jakimi wspaniałymi ptakami są orły jako drapieżniki. Konieczne dowiedz się, jakie gatunki orłów występują w Polsce i gdzie można je obserwować. Sprawdź kiedy orły znakomici łowcy zachowują się jak padlinożercy.
Orły zamieszkują całą kulę ziemską, prócz obu biegunów. W Polsce mamy cztery gatunki orłów: orła przedniego, orlika grubodziobego, orlika krzykliwego i orzeka włochatego.. Ich stanowisko systematyczne: rząd szponiaste (łac. Accipitriformes), rodzina jastrzębiowate (łac. Accipitridae), podrodzina jastrzębie (łac. Accipitrinae) i plemię Accipitrini.
Orły ptaki drapieżne
Orzeł przedni nazywany też zys (łac. Aquila chrysaetos) jest dużym ptakiem drapieżnym z rodzaju Aquila. Zamieszkuje północną Afrykę, środkową Azję, Amerykę Północną i Europę, w tym Polskę. W naszym kraju jest bardzo rzadki. Mieszka tu obecnie tylko ok. 35 par tych ptaków, w tym 30 z nich gniazduje w Karpatach. Natomiast pozostałe osobniki z tej liczby można spotkać na Mazurach i na Wybrzeżu. Orzeł przedni jest więc uznany za gatunek zagrożony i objęto go ścisłą ochroną prawną. Chronione są też stanowiska jego występowania i gniazdowania. Ptak ten jest mniejszy od bielika zwyczajnego i występuje w 6 podgatunkach, które różnią się nieco wielkością i odcieniami upierzenia. Pierwszy z nich to Aquila chrysaetos chrysaetos zamieszkujący Europę poza Islandią, Wyspami Brytyjskimi, Wyspami Owczymi, Danią, Beneluxem oraz Półwyspem Iberyjskim.
Drugi Aquila chrysaetos kamtschatica zamieszkuje tereny na wschód od gór Ałtaj, trzeci Aquila chrysaetos japonica – Japonię i Półwysep Koreański, czwarty Aquila chrysaetos daphanea – Azję Środkową, piąty Aquila chrysaetos canadensis – Amerykę Północną, natomiast szósty Aquila chrysaetos homeryi – Półwysep Iberyjski, północną Afrykę, Kaukaz, Iran i cały Bliski Wschód. W Polsce występuje tylko pierwszy z wymienionych podgatunków. Na wolności orły przednie dożywają ponad 20 lat (najstarszy obrączkowany osobnik dożył 32 lat), natomiast w niewoli znacznie dłużej – nawet ok. 40 lat.
Bielik zwyczajny nazywany też europejskim (łac. Haliaeetus albicilla), należy do tej samej systematycznie grupy ptaków drapieżnych jak orzeł przedni, ma tylko inny rodzaj Haliaeetus. Bielików wg polskiego nazewnictwa naukowego nie określa się jednak bezpośrednio mianem orłów. W obrębie tego gatunku wyróżnia się dwa podgatunki: H. albicilla albicilla zamieszkującego Europę oraz północną Azję aż do Chin i Indii, a także H. albicilla groenlandicus zamieszkującego Grenlandię. W Polsce żyje pierwszy z tych podgatunków, który jest też powszechnie uważany za symbol godła naszego kraju. Podobnie jak orzeł przedni, również bielik jest gatunkiem zagrożonym i z tego powodu prawnie chronionym. Na wielu europejskich stanowiskach notuje się jego zanik, choć w Polsce dzięki ochronie jego populacja powoli wzrasta.
Szczególnie do osiągnięcia dojrzałości płciowej bieliki wiodą wędrowny tryb życia. Obserwuje się jednak, że na dalsze odległości migrują głównie populacje północne (np. syberyjskie, które przelatują na zimowiska na południu Europy). Natomiast pozostałe populacje, w tym polskie bieliki, są uznawane za raczej osiadłe. Nasze bieliki migrują tylko w obrębie kraju, gnieżdżąc się na wybrzeżu Bałtyku i w rejonie pojezierzy. Można je jednak spotkać także w rejonach górskich i podgórskich (wędrują głównie osobniki młodociane). Bielik zwyczajny jest większy od orła przedniego, za to mniejszy od często mylonego z nim b. amerykańskiego, który ma odróżniająco śnieżnobiałą głowę. Na wolności gat. ten dożywa 30 lat, natomiast w niewoli nawet ok. 40.
Inne gatunki orłów
Całe plemię Accipitrini obejmuje ponad 60 różnych gatunków. Z bardziej znanych wśród nich orłów to m.in.: orzeł cesarski (łac. Aquila heliaca), harpia wielka (łac. Harpia harpyja), orlik krzykliwy (łac. Clanga pomarina), orzeł australijski (łac. Aquila audax), o. cesarski (łac. Aquila heliaca), o. stepowy (łac. Aquila nipalensis), orzełek włochaty (łac. Hieraaetus pennatus), bielik afrykański (łac. Haliaeetus vocifer), b. amerykański (łac. Haliaeetus leucocephalus), b. białobrzuchy (łac. Haliaeetus leucogaster), b. olbrzymi (łac. Haliaeetus pelagicus), b. wschodni (łac. Haliaeetus leucoryphus). W obrębie tego plemienia znajdują się też jastrzębie, myszołowy, sokoły, jastrzębiaki, krogulce, błotniaki, kanie, rybożery, urubitingi itp.
Pożywienie orłów
Wszystkie gatunki orłów to drapieżniki i częściowo padlinożercy. Ten drugi styl odżywiania podejmują jednak przy okazji oraz w momentach trudności w zdobywaniu pokarmu, np. w czasie ciężkich zim lub suszy, gdy następuje załamanie się liczebności populacji ich potencjalnych ofiar.
Orzeł przedni mimo iż mniejszy od bielika, jest jednak najsilniejszym europejskim orłem (także w walce zwykle pokonuje bielika zwyczajnego). Choć zwykle lata z prędkością wynoszącą ok. 48 km/h, to w momencie ataku i polowania przyspiesza do 160 km/h, a w nurkowaniu z dużej wysokości – nawet do 320 km/h. Jako drapieżniki, orły te polują głównie na małe ssaki, w tym np. zające, kuny, tchórze, gronostaje, łasice, gryzonie, susły, świstaki, a nawet na koty domowe oddalające się od ludzkich siedzib.
Polują też na wiele innych gat. ptaków (np. kruki, dzikie kaczki, gołębie, głuszce) oraz gady i płazy. Jako orły znakomici łowcy są w stanie upolować też większe zdobycze, jak np. lisy, owce czy młode kozice górskie. Udokumentowano nawet zabicie przez nie tak dużej ofiary, jak sarna czy jeleń wschodni. Wyjątkowo chwytają czasem także ryby i owady. Sokolnicy potrafią wyszkolić orła przedniego również do tego, aby ten był w stanie skutecznie zagrozić silnemu wilkowi.
Orły te swoje zdobycze wypatrują siedząc zwykle na półce skalnej lub wysokim drzewie, ewentualnie szybując i krążąc na niewielkiej wysokości nad ziemią. Czasem mogą jednak krążyć i wyżej w powietrzu – do 100 m. Ofiarę są w stanie wypatrzeć nawet z odległości kilku kilometrów! W momencie ataku błyskawicznie składają skrzydła i pikują szybko w dół, spadając i chwytając silnymi, zakrzywionymi i bardzo ostrymi szponami oraz dziobem niczego nie spodziewającą się ofiarę. W trakcie ataku mogą ją od razu zabić, miażdżąc czaszkę. Ptaki często łapią też w powietrzu (startujące do lotu lub już lecące ptaki), zwykle bez ich dłuższego ścigania.
Orły przednie to także okazjonalni padlinożercy. Najczęściej wykorzystują w ten sposób padlinę jelenia, saren czy dzików, a także większych ptaków i zwierząt domowych (w tym owcy, bydła i koni). Normalnie ofiary takie są zbyt duże, aby mogły zostać upolowane za życia (poza ptakami i mniejszymi ssakami oczywiście). Jednak ich padlina jest dla tych orłów jak najbardziej atrakcyjna, szczególnie w okresach niedoborów pokarmowych, jak np. ciężkie zimy, susze itp. Skuteczność ich polowań dodatkowo zwiększa umiejętność współpracy w parach. Ornitolodzy nie zauważają jednak gromadzenia się większej ilości tych ptaków na danym obszarze. Bez względu na to, czy poluje czy żywi się padliną, każdego dnia orzeł przedni zjada ok. 250-300 g pożywienia.
Bielik zwyczajny w przeciwieństwie do orła przedniego, żywi się głównie łowionymi przez siebie rybami. Pokarm ten stanowi ok. 65% ich codziennej diety. W ich menu znajdują się np.: duże karpie, leszcze, szczupaki, sandacze, płocie i wiele innych. Bielik często wybiera przy tym ryby słabsze, chore i pływające przy powierzchni tafli wodnej (świeże lub śnięte do 3 kg wagi). Drapieżnik ten poluje też na inne ptaki, głównie wodne – np. kaczki, łyski, gęsi, czaple, perkozy, nury, kormorany, mewy, rzadziej łabędzie. Natomiast tylko sporadycznie łapią ssaki – np. zające, gryzonie, czy młode sarny. Bielik bytuje głównie na wybrzeżach morskich i w rejonach dużych jezior, choć osobniki młodociane potrafią szwędać się po całym kraju. Bieliki to także padlinożercy. Podobnie jak orły przednie, żywią się wtedy nawet bardzo dużymi ofiarami. Robią tak przy braku świeżej zdobyczy, głównie zimą. Ornitolodzy zauważyli, że na polskim Wybrzeżu ptak ten żeruje niekiedy nawet na martwych fokach.
Zimą w diecie bielika wzrasta udział ptaków. Bielik czasem zjada też resztki mięsa porzucanego przez inne zwierzęta i ludzi, w tym rybaków, a także kradnie zdobycz innym ptakom drapieżnym (np. rybołowom czy kaniom rudym) i wydrom. Dzienne zapotrzebowanie energetyczne tego ptaka to 500 g mięsa w okresie rozrodczym oraz 200-300 g w okresie zimowym. Poluje głównie z zasiadki (siada na ziemi lub na słupie i stąd wypatruje ofiary, są to tzw. czatownie) lub z lotu patrolowego. Zauważywszy ofiarę leci i spada na nią z wyciągniętymi szponami. Może też ją ścigać. Ryby łapie atakując je z powietrza i podobnie jak rybołów, może nawet zanurzać się wtedy w wodzie. Ze względu na to, w przeciwieństwie do innych orłów, bielik nie ma więc opierzonych skoków aż po palce, bo to przeszkadzałoby mu w wodzie.
Co ciekawe, między krukowatymi (np. kruki, wrony, sroki) a bielikami zaobserwowano współpracę o obopólnych korzyściach (symbioza). Zjawisko to występuje głównie zimą. Krukowate nie mogąc samodzielnie dobrać się do padliny, starają się zwabiać do niej bieliki, które potrafią łatwo ostrymi dziobami poprzecinać skórę i odsłonić wnętrzności. Krukowate mogą przez to wykorzystać bogate resztki.
