Oknówka zwyczajna

Ptaki to fascynujące zwierzęta, na dodatek potomkowie prehistorycznych dinozaurów. Wiele ich gatunków ma niesamowite kształty i bajecznie kolorowe pióra. Niemal wszystkie mają też zdolność do lotu. Idealnymi lotnikami spędzającymi większą część życia w powietrzu są między innymi jaskółki. Interesujesz się ptakami? Wiesz co za gatunek buduje gniazda pod okapami budynków? Konieczne przeczytaj i sprawdź – oknówka zwyczajna, jaskółka oknówka Delichon urbicum.

Oknówka zwyczajna systematyka, siedlisko i pochodzenie.

Jaskółka oknówka (łac. Delichon urbicum) jest też nazywana oknówka zwyczajna. Jest to gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny jaskółkowate (Hirundinidae), podrzędu śpiewające (Oscines) i rzędu wróblowe (Passeriformes). Ich dalsza systematyka to infragromada ptaki neognatyczne (Neognathae), podgromada Neornithes i gromada ptaki (Aves). Jaskółka oknówka zamieszkuje niemal całą Europę i Azję oraz część Afryki Płn.

Ponieważ ptaki te żywią się owadami, na zimę muszą odlatywać do Afryki Subsacharyjskiej i tropikalnej części Azji. Preferowanym siedliskiem oknówki jest otwarty teren z niską roślinnością (pastwiska, łąki, pola uprawne w pobliżu wody). Jaskółki te występują też w górach do wys. min. 2200 m. Najczęściej jednak zamieszkują miasta, nawet ich centra. Bardziej prawdopodobne niż w przypadku innych jaskółek eurazjatyckich, jest ponadto spotkanie jej w pobliżu drzew.

Dlaczego? Ponieważ drzewa zapewniają tym ptaszkom obfitsze pożywienie złożone z owadów. Mają tam również naturalne, liczne miejsca do spokojnego gniazdowania. Wykorzystują też otwarte siedliska na zimowiskach. Oknówka jest jednak w swym ekosystemie mniej widoczna, niż zimujące tam dymówki.

Zwykle lata bowiem na wyższych poziomach i prowadzi bardziej wędrowny tryb życia. Na zimowiskach w tropikalnych częściach Afryki Wsch. i Tajlandii, oknówka występuje głównie na obszarach wyżej położonych n.p.m.

jaskółka Oknówka zwyczajna

 

Oknówka zwyczajna podgatunki.

Jaskółka oknówka (łac. Delichon urbicum) występuje w trzech lokalnych podgatunkach:

Delichon urbicum urbicum – oknówka zachodnia, nowinatywna. Gniazduje na terenach od umiarkowanej, wschodniej Eurazji, po centralną Mongolię i rzekę Jenisej w zachodniej Syberii. Na zimę szerokim frontem migruje głównie do Afryki subsacharyjskiej;

D. urbicum meridionale – oknówka południowa. Gniazduje w Afryce Północnej (Maroko, Tunezja i północna Algieria), południowej Europie i dalej na wschód po zachodnio-środkową Azję. Zasięg ten sięga aż po góry Tienszan i Kaszmir. Zimuje w Afryce i Azji Południowo-Zachodniej;

D. urbicum lagopodum – oknówka wschodnia, syberyjska. Odbywa lęgi na wschód od Jeniseju, po obszary wokół rzeki Kołyma. Na południu zasięg ten sięga do północnej Mongolii i północnych Chin. Zimuje w południowych Chinach i Azji Południowo-Wschodniej.

Oknówka zwyczajna wygląd morfologiczny.

Jaskółka oknówka wykazuje brak dymorfizmu płciowego. Osobniki obu płci maja tą samą wielkość. Dorosłe mają długość ciała ok. 13 cm i rozpiętość skrzydeł 26-29 cm. Masa ich ciała wynosi średnio 18,3 g. Ogon mają znacznie mniej wcięty, niż u jaskółki dymówki. Upierzenie wierzchu ciała jest czarne z metalicznym połyskiem. Spód, brzuch i kuper są natomiast białe. Nad ogonem znajduje się też dodatkowo duża, prostokątna biała plama.

jaskółka Oknówka zwyczajna w locie
jaskółka oknówka zwyczajna w locie

Ich podgardle jest koloru szarego. Oknówki mają ponadto czarny dziób i ciemnobrązowe oczy. Osobniki młode są pozbawione połysku. Kolorystycznie są też bardziej matowe na górze, a na spodzie białawe z odcieniem brązowym. Wielkością ciała jaskółka oknówka niemal dorównuje wróblowi. Jest jednak wyraźnie mniejsza od prowadzącego podobny tryb życia jerzyka. Choć mylona czasem z dymówką, oknówka różni się od niej już na pierwszy rzut oka.

Oknówka w przeciwieństwie do dymówki ma bowiem nogi pokryte białymi piórami aż do pazurków. Poza tym jest nieco mniejsza i bardziej krępa. Ma również czarny wierzch ciała z niebieskim połyskiem, a spód czysto biały. W locie różnicę między nimi widać głównie po płytszym wcięciu ogona i białym kuprze. Nieco inaczej wygląda też gniazdo jaskółki oknówki i niekiedy odmienna jest też jego lokalizacja.

Śpiewa głównie gdy siedzi na dachach i w locie. Jej cichy świergot jest mniej melodyjny niż u dymówki. Głos wabiący brzmi jak „czrr czrr sier sier”, a w locie „crip”. Zawołanie alarmowe to przenikliwe „tsir”.

Oknówka zwyczajna migracje.

Oknówka zwyczajna to ptak migrujący szerokim frontem. Europejskie oknówki nie wykonują krótkich przepraw morskich, jak duże ptaki szybujące. Przekraczają jak najszybciej Morze Śródziemne i Saharę, lecąc zwykle za dnia i żywiąc się owadami łapanymi w powietrzu. Migracje są dla nich ryzykowne. Przykładowo, w 1974 r. aż kilkaset tysięcy oknówek znaleziono martwych lub umierających w okolicach Alp szwajcarskich.

jaskółka Oknówka zwyczajna nad wodą
jaskółka oknówka zwyczajna nad wodą

Zaskoczyły je tam nagłe obfite opady śniegu i niskie temperatury. Przeżycie dorosłych osobników podczas jesiennej migracji zależy głównie od temperatury i opadów. Dla młodych osobników niskie temperatury w sezonie lęgowym są jeszcze bardziej krytyczne. Prawdopodobnie, obecne zmiany klimatyczne i coraz częstsze ekstremalne warunki pogodowe, będą jeszcze bardziej obniżać ich przyszłe wskaźniki przeżycia.

Oknówka zwyczajna powraca na tereny lęgowe kilka dni po pierwszych dymówkach. Zwłaszcza przy złej pogodzie, rzadko trafia jednak prosto na swoje miejsca lęgowe. Poluje jednak wtedy na przestojach na pożywienie nad dużymi zbiornikami słodkiej wody. Są też doniesienia o oknówkach zostających na lęgi w Namibii i Południowej Afryce, zamiast ryzykować powrót na północ. Jaskółka oknówka to ptak migrujący na duże odległości.

Tylko sporadycznie pojawia się jednak na wschodzie po Alaskę i na zachód po Nowa Funlandię, Bermudy i Azory. W Polsce oknówka to liczny i bardzo liczny ptak lęgowy. Spotyka się ją w wysokich górach, w polskich warunkach do 1200 m n.p.m. Licznie występuje w całym kraju również w trakcie migracji. Przyloty populacji polskiej trwają od kwietnia i maja, a odloty od końca sierpnia do połowy października.

Żadne nie pozostają u nas na zimę. W przeciwieństwie do innych jaskółek w Europie Środkowej, populacje oknówek są też na stałym poziomie liczebności. Na wsiach wprawdzie ich liczność maleje, jednak w miastach tych jaskółek z stale przybywa. Na niektórych terenach ich liczebność i byt poprawia tez budowa sztucznych gniazd.

jaskółka Oknówka zwyczajna młode
młode jaskółki oknówki

Oknówka zwyczajna Delichon urbicum behawior.

Oknówka zwyczajna świetnie i zwinnie lata wiele godzin dziennie. Wznosi się wyżej od dymówek oraz rzadziej lata tuż nad ziemią i szybuje. Częściej za to trzepoce skrzydłami i szybciej lata. Na ziemię zlatuje tylko po zbiór błota, jako materiału budulcowego na gniazdo. Chodzi po płaskim gruncie niezgrabnymi krokami.

Nocuje w gromadach w koronach drzew i krzewach. Migruje także grupowo. Nie boi się ludzi i gniazduje w naszej bliskości w miastach. Pozostaje jednak zawsze wobec nas ostrożna. Na obszarach rolniczych jej zagęszczenie wynosi kilka do kilkunastu par lęgowych na 1 km2 i może się bardzo wahać.

W miastach naliczono nawet ponad 500 par lęgowych. Latem nad większymi zbiornikami wodnymi widuje się koncentracje oknówek liczące setki i tysiące osobników. W pobliżu lęgowisk oknówki muszą mieć dostęp do błotnistych kałuż, ponieważ z błota budują swe gniazda.

Oknówka zwyczajna odżywianie.

Oknówka zwyczajna ma zwyczaje, jak inne ptaki owadożerne (np. inne jaskółki, niespokrewnione z nimi jerzyki). Żywi się owadami łapanymi w locie (głównie muchami i mszycami, ale także owadami błonkoskrzydłymi, w tym skrzydlatymi mrówkami. Błonkoskrzydłe i mrówki to ważny element ich diety także w czasie zimowisk.

Polują w locie na średniej wysokości 21 m w sezonie lęgowym i 50 m na zimowiskach. Niżej latają polując w warunkach deszczowych. Ich tereny łowieckie są zwykle w zasięgu 450 m od gniazda. Najlepsze są tereny otwarte i dostęp do wody. Jaskółki latają również za rolniczym pługiem i nad dużymi zwierzętami. Łapią w ten sposób wypłaszane w tych miejscach owady.

oknówka ptak
oknówka budująca gniazdo

Oknówka zwyczajna Delichon urbicum rozród.

Pierwotnie oknówki gniazdowały na klifach i w jaskiniach pod zwisającymi skałami. Obecnie budują jednak swe gniazda na domach, mostach itp. Zawsze tylko na zewnątrz budynków. Ptaki zimujące do Europy wracają od kwietnia do maja. Budowanie przez nie gniazd rozpoczyna się zwykle od końca marca w Afryce Północnej do połowy czerwca w Laponii.

Gniazdo ma kształt zamkniętej i wypukłej ku dołowi i na boki czaszy. Ptaki mocują je poniżej wystającej półki, robiąc też wąski otwór wejściowy u góry. Jest budowane przez obie płcie przy użyciu błota, traw, włosów itp. Gniazdują w koloniach liczących poniżej 10 (są też kolonie z tysiącami gniazd).

Składają 4-5 białych jaj wielkości 1,9 cm × 1,33 cm i wadze 1,7 g. Wysiadywanie trwa 14-16 dni. Pisklęta gniazdowniki opuszczają gniazdo po kolejnych 22-32 dniach. Są jednak jeszcze karmione przez ok. tydzień. W jednym sezonie są zwykle dwa lęgi.

Oknówka zwyczajna Delichon urbicum ochrona.

W Polsce oknówka jest objęta ścisła ochrona gatunkową. Na Czerwonej liście ptaków Polski jest jednak gatunkiem najmniejszej troski (LC). Szacunki monitoringu w latach 2013-2018 wykazały, że Polska populacja oknówki liczyła 417-596 tys. par lęgowych. Oknówka jest więc ok. czterokrotnie rzadsza, niż dymówka.

COMMENTS

Comments are closed.