Jaskółki to ogólnie bardzo lubiane ptaki. Żyją w bliskości człowieka oraz są zwiastunem wiosny i lata. To również ptaki bardzo pożyteczne, bo kontrolują populacje uciążliwych owadów, jak np. muchy i komary. Co powinniśmy o nich wiedzieć? Chcesz znać dietę popularnego gatunku jaskółki bytującej w pobliżu osiedli ludzkich? Konieczne przeczytaj ten artykuł i sprawdź – Co je jaskółka dymówka? Czy jaskółki jedzą muchy?
Systematyka i środowisko życia dymówki
Jaskółka dymówka (łac. Hirundo rustica) to gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny jaskółkowate (Hirundinidae), podrzędu śpiewające (Oscines). Ich dalsza systematyka to rząd wróblowe (Passeriformes), infragromada ptaki neognatyczne (Neognathae), podgromada Neornithes i gromada ptaki (Aves). Dymówka rozmnaża się na całej półkuli północnej (większość Ameryki Płn, Europy i Azji), a zimuje na dużym obszarze półkuli południowej.
Jej zimowiska są zlokalizowane w Afryce, Ameryce Środkowej i Płd., Azji Płd. oraz w Australii i Mikronezji. Oknówka jest bardzo elastycznym ptakiem i może gniazdować w dowolnym miejscu. Musi mieć tylko dostępne otwarte przestrzenie do żerowania, źródło wody i osłoniętą półkę na gniazdo. Tradycyjnie gniazda te ptaki budowały w jaskiniach. Jednak obecnie wolą różne struktury tworzone przez człowieka.
W Europie (w tym w Polsce) i Ameryce Płn. dymówka jest przede wszystkim gatunkiem wiejskim. W środowiskach wiejskich preferuje gniazdowanie w budynkach gospodarczych, jak np. obory, chlewnie, kurniki, stajnie itp. Jednak w Afryce Płn. i Azji często rozmnaża się nawet w ruchliwych miastach i miasteczkach.
Maksymalna długość życia tych ptaszków na wolności wynosi do 4 lat. Jednak udokumentowano też ptaka tego gatunku w wieku 15 lat.
Jaskółka dymówka wygląd morfologiczny
Jaskółka dymówka, ma opływowe ciało o smukłej sylwetce. Jest mała i ma długie, wąskie i spiczaste skrzydełka. Do tego posiada też długi oraz głęboko i ostro rozwidlony ogon. Na uwagę zasługuje ponadto ich atrakcyjne upierzenie. Mają bowiem metaliczne niebiesko-czarne piórka na grzbiecie i głowie (z granatowym połyskiem) oraz jasnobeżowy brzuszek poniżej. Uroku dodaje im też wyraźnie widoczne, dość duże ceglasto-czerwono ubarwione gardło i czoło oraz czarny kołnierzyk na szyi.
Skrzydła i ogon też są czarne, jednak wpadają nieco w granat. Skrzydła są przy tym dość długie i wąskie, a do tego bardzo ostro zakończone, podobnie jak ogon. Dziób jest mały, krótki i czarny. Nogi też są drobne i czarne. Samce i samice mają przy tym bardzo podobny wygląd, chociaż samice są mniej żywo wybarwione i mają krótsze ogony. Młode ptaki tego gatunku mają jaśniejszy, bardziej biały spód i mniej głęboko rozwidlony ogon.
Jaskółki dymówki są wielkości wróbla, choć smuklejsze. Średnia długość ciała u dorosłych wynosi 18 cm (ok. 17-19 cm), przy średniej masie ciała 20 g (ok. 16–24 g). Z kolei średnia rozpiętość ich skrzydeł to 33 cm (ok. 32–35 cm). Od podobnej jaskółki oknówki (Delichon urbicum), dymówkę odróżnić można po wąskich, długich skrajnych sterówkach w ogonie. Dymówka posiada też całkowicie ciemny wierzch ciała, w przeciwieństwie do oknówki. Jaja dymówki są małe i białe z brązowo-rudymi plamkami.
Jak się zachowują jaskółki?
Jaskółki dymówki często spotyka się latające lub siedzące w dużej grupie społecznej. Siadają tak stadnie na wzniesionych konstrukcjach, na drutach telefonicznych i elektrycznych, na dachach i gzymsach budynków itp. Gniazdują natomiast także w koloniach, lecz już mniejszych, z powodu ograniczonego gabarytu wnętrz budynków. Wpływa też na to prawdopodobnie rozmieszczenie gniazd oraz wysoka lub niższa jakość miejsc lęgowych.
W swoich koloniach bronią bezpośredniego terytorium wokół własnego gniazda i stada. Terytoria te wahają się powierzchniowo w granicach od 4 do 8 m/km2. Jaskółki dymówki wypracowały też szeroką gamę zawołań używanych w różnych sytuacjach. Mogą ćwierkać zarówno indywidualnie, jak i w swoistym wieloptasim refrenie.
Ich głos służy przede wszystkim do ostrzegania przed niebezpieczeństwem. Wydają wtedy krótki i wysoki dźwięk „ciwit ciwit”. Śpiew normalny, służący wabieniu płci przeciwnej i młodych, jest świergoczący, miękki i przerywany co chwila charakterystycznym terkotem.
Co je jaskółka dymówka? Czy jaskółki jedzą muchy? – standardowa dieta.
Dymówki to drapieżniki i typowi owadożercy. Łapią większość swej zdobyczy podczas bardzo licznych lotów w pobliżu gniazda. Spędzają przez to większość życia w locie. Polują i zjadają w ten sposób różne muchówki, błonkówki, komary, mszyce, ćmy, chrząszcze, osy, motyle i inne owady latające. To ich pokarm podstawowy. Podczas żerowania lecą niżej, niż wiele innych ptaków. Niemal przylegają przy tym do ziemi lub powierzchni wody.
Piją też wodę w locie tuż nad lustrem, które „prują” otwartym dziobem. Mogą też jednak pić wodę, siadając w tym celu na brzegach płytkich zbiorników wodnych. Biorą też glinę do budowy gniazd. Jak każda jaskółka, dymówka jest przy tym bardzo łatwa do obserwacji. Można ją podglądać przed wszystkim w trakcie chwytania owadów łapanych w locie nad łąkami, bagnami, rzekami czy jeziorami. Należy wiedzieć, że względu na sposób żerowania na żywych owadach, w trakcie deszczowych i chłodnych dni jaskółki muszą głodować.
Nie mogą bowiem schwytać w takich warunkach dostatecznej ilości owadów. Gdy lato jest zimne i deszczowe, spada liczebność owadów. To sprawia, że wygłodniałe jaskółki spędzają większość czasu w lotach nad lustrem wody. W takich miejscach jest więcej insektów. Wysokość lotu jaskółek jest wtedy uznawana przez niektórych do prognozowania pogody. Przed opadami deszczu powietrze staje się bowiem bardziej wilgotne i owady obniżają przez to lot. W pogoni za nimi podobnie muszą też latać i dymówki.
Czy jaskółki mają drapieżniki i same też są pokarmem?
Jaskółki dymówki same również stają się czasem pokarmem. Polują na nie okazyjnie na przykład nieduże, drapieżne pustułki, dużo większe i silniejsze jastrzębie, sokoły, czy sowy. Mogą też łapać je i żywić się nimi inne ptaki, jak mewy, sroki, a nawet szczury, łasice, szopy i wiewiórki.
Również koty domowe, żbiki, rysie, lisy czy węże są potencjalnymi drapieżnikami mogącymi złapać i ożywić się dymówkami. Jaskółki dymówki często uciekają jednak zwinnie przed drapieżnikami. Ratują się skutecznie dzięki dużej szybkości, zwrotności i zwinności w locie. Zapobiegawczo budują też swoje gniazda w miejscach trudno dostępnych dla wszelkich drapieżników.
Co je jaskółka dymówka? Czy jaskółki jedzą muchy? – jak karmić chore, słabe, niedołężne i leczone jaskółki?
Czasem zdarza się, że znajdziemy chorą, ranną lub osłabłą z głodu jaskółkę. Trzeba wtedy takiego ptaszka oddać pod opiekę lokalnych ornitologów, lub pomóc jej samodzielnie. Jak i czym jednak karmić taką jaskółkę w niewoli? Fachowcy radzą, by podawać im pokruszony biały ser, wymieszany z kaszką manną, suchymi, zmielonymi skorupkami jajek i kredą. Podajemy malutkie porcje takiego pokarmu, zwijane w postaci kulek.
Robimy to delikatnie pincetą, lub na patyczku do szaszłyków, wkładając ostrożnie do dziobka. Takich kulek jaskółka powinna zjeść jednorazowo około 10-ciu. Pomiędzy kęsami dobrze jest też podawać wodę zakrapianą pipetką lub strzykawką. Do wody można dodać trochę wapnia w płynie. Woda powinna być przygotowywana świeża każdego dnia. Karmiona powinna być 2-3 razy dziennie. Jeśli jest to jednak dorosła jaskółka, to sama powinna jeść tak przygotowaną karmę.
Można też urozmaicić dietę robakami świeżymi lub mrożonymi. Trzeba jednak przed podaniem zgniatać im główki. Dotyczy to robaków o wielkości ok. 2 cm, takich jak mączniaki czy wędkarskie larwy muchy. Jeśli podamy cieniutkie ciemno-czerwone rureczniki, to nic nie trzeba z nimi robić.
Status i ochrona jaskółek
Jaskółka dymówka (Hirundo rustica) to wciąż popularny i liczny gatunek. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN (ang. International Union for Conservation of Nature) uznała dymówkę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Status ten dymówka posiada nieprzerwanie od 1988 roku. Populację europejską jaskółki dymówki szacuje się obecnie na 29-49 milionów par. Proporcjonalnie odpowiada to więc 58-97 milionom dorosłych osobników w całej Europie.
W samej tylko Europie mieszka jednak zaledwie około 20% całej populacji dorosłej jaskółek dymówek. Bardzo przybliżony szacunek globalnej wielkości całej populacji tego gatunku wyniesie więc od 290 do 490 milionów ptaków dorosłych. Istnieje trend spadkowy liczebności populacji tego gatunku ptaków.
Na terenie Polski jaskółka dymówka jest liczna, jednak objęta ścisłą ochroną gatunkową. Na „Czerwonej liście ptaków Polski” dymówka została z kolei sklasyfikowana, jako gatunek najmniejszej troski (LC). Prowadzony w naszym kraju Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych ujawnił, że w latach 2013-2018 polska populacja dymówki liczyła u nas 1 742 000 do 2 213 000 par lęgowych.
To dużo, jednak liczebność dymówek z roku na rok ogranicza modernizacja i chemizacja rolnictwa. Ważnym czynnikiem ograniczającym są też duże straty osobnicze ponoszone na zimowiskach w Afryce. Na tym kontynencie niestety bowiem w wielu regionach poluje się na jaskółki i inne ptaki wróblowe w celach kulinarnych.