Jaskółki należą do bardzo lubianych i pożytecznych ptaków. Lubią zamieszkiwać w pobliżu ludzkich siedzib, gdzie na budynkach mogą budować swe gniazda. Mogą też łatwo żerować na owadach przyciąganych przez zwierzęta gospodarskie hodowane na wsiach. Jaskółek w Polsce mamy trzy gatunki, choć na świecie ogólnie jest ich więcej. Szukasz informacji o ptakach? Konieczne przeczytaj ten artykuł i sprawdź gatunek jaskółka dymówka (Hirundo rustica). Zobacz gdzie można ją spotkać oraz jak wygląda jej tryb życia.
Jaskółka dymówka stanowisko systematyczne i występowanie.
W Polsce występują i gniazdują trzy gatunki jaskółek: brzegówka (Riparia riparia), oknówka (Delichon urbica) oraz opisywana tu dymówka (Hirundo rustica). Dymówka należy do podrodziny Jaskółki (Hirundininae), rodziny jaskółkowate (Hirundinidae), podrzędu śpiewające (Oscines) i rzędu wróblowe (Passeriformes) w gromadzie ptaki (Aves).
Gatunek ten zamieszkuje rozległe obszary kuli ziemskiej. Jej terytorium występowania obejmuje ponad 251 milionów kilometrów kwadratowych na całym świecie. Spotkać ją można w niemal całej Eurazji, prócz zimnych krańców północnych. Jest też obecna w północnej Afryce i niemal całej Ameryce Północnej. Jej zimowiska znajdują się w południowej i południowo-wschodniej Azji, północnej Afryce, Ameryce Środkowej i Południowej, północnej Australii i na niektórych wyspach Oceanii.
Pojedyncze osobniki widywano latem nawet w równych rejonach Antarktyki. Jaskółka dymówka ( Hirundo rustica) jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem jaskółki na świecie. W Polsce jest to bardzo liczny ptak lęgowy. Jest to również najliczniejsza z trzech gatunków występujących u nas jaskółek. To także gatunek wędrowny na duże dystanse. Jego przyloty w Polsce mają miejsce od kwietnia do końca maja.
Natomiast jesienne powroty na zimowiska trwają od września do października. Niektóre zwlekają też z migracją nawet do listopada, jeśli jest długo dość ciepło. Nie wykazano jednak prób zimowania tego gatunku w Polsce, poza pojedynczym przypadkiem. W Polsce gnieździ się praktycznie w całym kraju przy ludzkich zabudowaniach. W terenach górskich bytuje do 1000 m n.p.m.
Dymówki mogą dożyć nawet 15 lat. Taki wiek stwierdzili ornitolodzy u jednej z przebadanych żywych jaskółek.
Jaskółka dymówka podgatunki.
Wyróżnia się 8 podgatunków jaskółki dymówki, wygenerowanych zależnie od miejsca zamieszkania. U nas występuje podgatunek dymówka, dymówka zwyczajna (H. rustica rustica). Obszar jej występowania obejmuje Europę, zachodnią i środkową Azję oraz północną Afrykę. Zimuje natomiast głównie w Afryce Subsaharyjskiej i częściowo w Azji Południowej.
Ptak Dymówka wygląd morfologiczny.
Dymówka posiada wielkość wróbla, ale jest od niego smuklejsza. Rozmiary jej ciała wynoszą – długość całkowita ok. 17–19 cm, przy masie ciała ok. 16–24 g. Natomiast rozpiętość skrzydeł wynosi ok. 32–35 cm. Jest to charakterystyczny ptak wróblowaty z czarną, połyskującą niebiesko górną częścią ciała i długim, głęboko rozwidlonym ogonem. Te długie widełki ogona są najdłuższe u starych samców, dochodząc do 7,5 cm głębokości wcięcia.
W Europie Środkowej to również jedyna jaskółka, która ma wydłużone zewnętrzne sterówki. Skrzydła też zresztą dość długie i wąskie oraz ostro zakończone na końcach, podobnie jak widełki ogona. Kolor upierzenia niebiesko-czarny z ceglastoczerwonym czołem i podgardlem, pod którym jest też metalicznie połyskujący, ciemnoniebieski pasek. Na piersi jest czarna obwódka i taka sama obwódka na szyi. Spód ciała jest kremowobiały.
Dziób jest malutki i czarny. Drobne nóżki też są czarne. U dymówki jest słabo zaznaczony dymorfizm płciowy i obie płci wyglądają niemal identycznie. Dorosłe samice mają jedynie nieco krótsze zewnętrzne sterówki ogona, ale i tak trudno to wychwycić wzrokiem. Młode osobniki wyróżnia bardziej matowe upierzenie. Mają też mniej wyraźnie zaznaczoną plamkę na podgardlu, nakrapianą obrożę na piersi oraz bladoróżowe czoło. Ich zewnętrzne sterówki ogona są ponadto krótsze, niż u osobników dorosłych.
Jaskółka dymówka środowisko życia.
Pierwotne siedliska jaskółki dymówki, to rozległe stepy z pasącymi się na nich dużymi ssakami kopytnymi dzikimi i hodowlanymi. Jaskółki żerowały na owadach przyciąganych bardzo licznie przez takie stada. Przez lata gatunek ten był jednak poddany silnej synantropizacji (dostosowanie do życia w bliskości człowieka).
Obecnie dymówka występuje więc przez to niemal wyłącznie w pobliżu ludzkich siedzib, a nie w terenach dzikich. Dymówki spotkamy więc głównie na wsiach i przedmieściach. Najliczniejsze ich populacje zasiedlają tereny rolnicze z większymi zbiornikami wodnymi i wypasanymi w okolicy stadami bydła, owiec, koni.
W takich warunkach populacje dymówki są największe (zagęszczenie nawet do 50 par lęgowych na 10 ha powierzchni). Swoje gniazda dymówki lepią na ścianach pod sufitem w oborach, stajniach, chlewach, na strychach itp.
Jaskółka dymówka odżywianie.
Głównym pokarmem jaskółek są drobne owady, jak muchówki, błonkówki, chrząszcze itp. Ptaki chwytają je w locie, zwłaszcza nad wodą i łąkami. W deszczowe i zimowe dni jaskółki jednak głodują, bo nie mogą wtedy chwytać odpowiednio dużo owadów. W zimne i deszczowe lato zmniejsza się więc ich liczebność. Wygłodniałe ptaki większość czasu polują nad lustrem wody, bo chwytają tam najwięcej insektów.
Wysokość lotu jaskółek może pomagać w przewidywaniu pogody. Gdy mają bowiem nadejść opady deszczu, powietrze staje się wtedy bardziej wilgotne. Latające owady obniżają przez to swój lot. Zrobić to więc muszą i polujące na nie jaskółki. Jaskółki latające nisko nad ziemią zwiastują zatem nadejście deszczu.
Jaskółka dymówka rozród.
Wiosną z początkiem marca dymówki lecą na lęgowiska. Przez 6 tyg. tej wędrówki pokonują ponad 10 000 km. Pierwsze osobniki docierają do Polski na początku kwietnia lub pod koniec marca. Wcześniejsze powroty umożliwiają im zajęcie najlepszych miejsc lęgów. Jeśli natrafią na zimową pogodę, wtedy bez owadów grozi im śmierć głodowa. Okres lęgowy trwa od maja do lipca. W tym czasie wyprowadzają 2–3 lęgów.
W okresie lęgowym szukają ludzkich budowli, na których lepią swe gniazda. Starsze osobniki wracają do swych starych gniazd, w których naprawiają ewentualne zniszczenia. W przeciwieństwie do jaskółek oknówek, dymówki gnieżdżą się wewnątrz budynków, do których mogą wlatywać. Może to być np. w oborach, stajniach, chlewniach, garażach, na strychach, a nawet na lampach, pod mostami, belkami konstrukcyjnymi, czy nad drzwiami. Rzadziej mogą też robić gniazda na ścianach zewnętrznych i w skalnych szczelinach. Ulubionym miejscem są jednak pomieszczenia dla zwierząt, ponieważ lata tam dużo much, którymi się żywią.
Gniazda lepią z gliny i grudek błota, które sklejają śliną oraz usztywniają źdźbłami słomy i traw. W środku gniazdo jest obficie wyścielone piórkami, sierścią, mchem itp. Błoto na gniazda mogą przynosić nawet z dużych odległości. Konstrukcja ich gniazd jest też otwarta od góry. Dymówka jest więc jedyną europejską jaskółką, której kukułki mogą podrzucać swe jaja. Samice dymówek składają zwykle 4-5 jaj w odstępach jednodniowych.
Jaja są białe z brązowo-rudymi plamkami. Oboje rodziców wysiadują je przez 14-16 dni. Ptak wysiadujący jest karmiony przez drugiego rodzica. Także w nocy rodzice zmieniają się kilkakrotnie z wysiadywaniem. Wyklute pisklęta są nagie i bezbronne (gniazdowniki). Z gniazda wylatują po 19–23 dniach. Jednak potem jeszcze przez 14–16 dni rodzice je dokarmiają owadami.
Potem są przepędzane przez samicę, bo ta musi się przygotować do następnego lęgu. Po zakończeniu okresu lęgowego dymówki gromadzą się w duże stada liczące nawet po tysiąc sztuk.
Jaskółka dymówka zagrożenia i ochrona.
Jaskółka dymówka ma obecnie nadal ogromny zasięg występowania na świecie. Gatunek ten nie jest więc w jakiś szczególny sposób zagrożony. Uwaga jednak, ponieważ mogą wystąpić lokalne spadki niektórych jego populacji. Powodem są wtedy specyficzne zagrożenia miejscowe – np. lokalne zanieczyszczenia środowiska, chwilowe miejscowe pogorszenie pogody itp. IUCN (International Union for Conservation of Nature czyli Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody) od 1988 r. uznaje dymówkę za „gatunek najmniejszej troski” (LC – Least Concern).
Organizacja ornitologiczna BirdLife International w 2015 r. oszacowała liczebność światowej populacji dymówki na 290–487 mln dorosłych osobników. Niestety jednak liczebność populacji tego gatunku w Europie uważa się obecnie za spadkowy. Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych w Polsce wykazał, że w latach 2013–2018 populacja dymówki liczyła 1742000 do 2213000 par lęgowych. W naszym kraju jaskółka dymówka od dawna jest objęta ścisłą ochroną gatunkową, mimo dużej liczebności.
Natomiast na Polskiej Czerwonej Liście Gatunków dymówka została sklasyfikowana, jako „gatunek najmniejszej troski” (LC). Wszystkie żyjące u nas jaskółki uważa się przy tym za bardzo pożyteczny w regulacji populacji uciążliwych owadów. Doskonale redukują w szczególności ilość much i komarów.
Niestety populacje jaskółek dymówek w Polsce ogranicza coraz mocniej postępująca modernizacja i chemizacja rolnictwa. Zagrożeniem obecnie są również duże straty w ich populacjach zimujących w Afryce. Niestety bowiem część z nich ginie tam w sposób naturalny. Często też poluje się tam na nie w celach kulinarnych.
[…] Jaskółka dymówka […]