Ptaki ogólnie są lubiane przez ludzi. Tylko niektóre bardziej dla nas szkodliwe w niektórych sytuacjach mogą wzbudzać negatywne odczucia. Niektóre ptaki egzotyczne hodujemy nawet w klatkach, jako zwierzęta domowe. Warto jednak zapoznać się z małymi dzikimi ptaszkami żyjącymi w Europie, w tym w Polsce.
Do takich gatunków należą np. wszędobylskie wróble, finezyjne sikorki, kolorowe gile, czy ślicznie śpiewające drozdy. Poznaj małego ptaka, jakim jest wróbel zwyczajny. Zobacz czym żywią się wróble? Gdzie zimą śpią wróble? Kiedy wróbel składa jaja? Jak odróżnić mazurka od wróbla?
Wróbel zwyczajny co to za ptak? Stanowisko systematyczne i pochodzenie.
Wróbel zwyczajny jest tez nazywany wróblem domowym lub po prostu wróblem (łac. Passer domesticus). Jest to gatunek małego ptaka osiadłego zaliczanego do rodziny wróble (Passeridae), podrzędu śpiewające (Oscines), rzedu Wróblowe (Passeriformes). Wyższa systematyka tego gatunku, to infragromada ptaki neognatyczne (Neognathae), podgromada Neornithes i gromada ptaki (Aves).
Wróble dość licznie w stanie dzikim zamieszkują Europę, Azję oraz Afrykę Północną. Pierwotnie jednak ptaszki te były mieszkańcami terenów półpustynnych i stepowych. A wywodzą się w ogóle najprawdopodobniej z Azji Mniejszej i Półwyspu Arabskiego. Przez stulecia gatunek ten skolonizował jednak dalsze terytoria, na których przede wszystkim żyje obecnie. Zasiedla przy tym ludzkie osiedla (wsie, sioła, miasteczka i miasta).
Gatunek ten zbliżył się do ludzi wraz z rozwojem rolnictwa, co miało miejsce prawdopodobnie przed kilkoma tysiącami lat. Wróbel zwyczajny żyje więc obecnie wszędzie tam, gdzie mieszka człowiek. Dlaczego? Ponieważ jego pokarmem są głównie ziarna zbóż uprawianych przez ludzi.
Ptaki wróble zostały też celowo lub przypadkowo introdukowane do Ameryki Północnej oraz Ameryki Południowej, Australii i Oceanii oraz Afryki Południowej. W Polsce wróbel zwyczajny w XIX i XX wieku należał do najpowszechniej występujących gatunków ptasich. Zobacz czym żywią się wróble? Gdzie zimą śpią wróble? Kiedy wróbel składa jaja? Jak odróżnić mazurka od wróbla?
Wróbel zwyczajny – podgatunki.
Sądzi się, że wróble domowe wyewoluowały z populacji podobnych ptaków na obszarze Bliskiego Wschodu. Miało to miejsce w trakcie ostatniego zlodowacenia, ok. 15-25 tys. lat temu. Wróble domowe tworzą też nad gatunek z wróblem apenińskim (P. italiae) i śródziemnomorskim (P. hispaniolensis).
Niektórzy specjaliści uznają jednak te populacje za jeden gatunek. Wróble domowe tworzą również hybrydy z wróblami apenińskimi na północy Włoch i z wróblami śródziemnomorskimi na Bałkanach. Ponadto, prawdopodobnie też w Etiopii i Somalii krzyżują się z wróblem rudogłowym (P. castanopterus).
Zaobserwowano również ich hybrydy z mazurkiem (P. montanus). Aktualnie wyróżnia się aż 12 podgatunków wróbla domowego:
-
wróbel zwyczajny (P. domesticus domesticus) – żyje w zach. i płn. Europie oraz płn. Azji do płn.-wsch. Syberii i płn. Japonii, introdukowano go ponadto do Ameryki Płn., Afryki Płd. i Australii;
-
P. domesticus bactrianus – w zach. Turkmenistanie i płn.-wsch. Irane, do Zach Chin i płn.-zach. Pakistanu;
-
P. domesticus balearoibericus – od płd. Europy (poza Włochami) do środkowej Turcji;
-
P. domesticus biblicus – na Cyprze, w płn. Izraelu i płn.-zach. Jordanii, do Zach. Syrii i płd.-wsch. Turcji oraz do płn.-zach. Iranu;
-
P. domesticus hufufae – w płn.-wsch. Arabii;
-
P. domesticus hyrcanus –w płd.-wsch. Azerbejdżanie i płn. Iranie;
-
P. domesticus niloticus – w Egipcie;
-
P. domesticus parkini – w płn.-zach. i środkowych Himalajach;
-
P. domesticus persicus – w środkowym Iranie, do zach. i płd. Afganistanu;
-
P. domesticus rufidorsalis – w Sudanie i Erytrei;
-
P. domesticus tingitanus – w płn.-zach. Afryce;
-
wróbel indyjski (P. domesticus indicus) – w płd. Izraelu i płd. Palestynie, przez Arabię i na wschód do Indii oraz w środkowej Azji Płd.-Wschodniej.
Wróbel zwyczajny wygląd morfologiczny. Jak odróżnić mazurka od wróbla?
Wróble mają średnio 16 cm długości (od 14 do 18 cm). Jest to zwarty ptak o pełnej klatce piersiowej i dużej, zaokrąglonej głowie. Jego dziób jest gruby i stożkowaty o długości 1,1-1,5 cm, silnie zbudowany, jako przystosowanie do łuskania i jedzenia nasion. Ogon ma 5,2-6,5 cm długości, skrzydła po 6,7-8,9 cm, a stęp 1,6-2,5 cm. Rozpiętość skrzydeł waha się w granicach 19-25 cm.
Masa ciała jest 24 do 39,5 g. Samice są też zwykle nieco mniejsze i lżejsze od samców. Młodsze ptaki są mniejsze. Ponadto samce są większe zimą, a samice są większe w okresie lęgowym. Upierzenie wróbli ma różne odcienie szarości i brązu z silnym dymorfizmem płciowym. Samica jest przeważnie płowożółta powyżej i poniżej, podczas gdy samiec ma odważne kolorowe znaczenia na głowie, czerwonawy grzbiet i szare części pod spodem.
Samiec ma też ciemnoszarą koronę od czubka dzioba do grzbietu i kasztanowobrązową koronę otaczającą głowę po bokach. Ma też czarny dziób, gardło i przestrzenie między dziobem a oczami. Posiada ponadto mały biały pasek pod ciemną koroną oraz małe białe plamki bezpośrednio za oczami (tzw. postokulary), z czarnymi łatami poniżej i nad nimi.
Spód ciała jest jasnoszary lub biały, podobnie jak policzki, nauszniki i paski u podstawy głowy. Górna część grzbietu i płaszcz na grzbiecie są w kolorze ciepłego brązu z szerokimi czarnymi smugami. Podczas gdy dolna część grzbietu, zad i górne pokrywy ogona są szarobrązowe. Młode osobniki są podobne do dorosłych samic.
Są jednak bardziej brązowe na dole i jaśniejsze na górze ciała i mają mniej wyraźne inne wzory na ciele. Wróble mazurki mają dodatkowo czarne kropki na szarych policzkach po bokach głowy i tak najprościej odróżnić je od wróbli domowych.
Wróbel zwyczajny zachowanie. Gdzie zimą śpią wróble?
Wróbel domowy to ptak bardzo towarzyski. Żeruje stadnie, często też z innymi gatunkami małych ptaków. Gnieździ się zbiorowo, a podczas lęgów gniazda są zwykle zgrupowane blisko siebie. Wróble domowe angażują się też w czynności społeczne, jak kąpiele piachu i wodzie. Jest to również „śpiewanie towarzyskie”, podczas którego zbierają się gromadnie w gęstych krzakach, gdzie są bezpieczne przed drapieżnikami.
W okresie lęgowym mogą zaciekle walczyć między sobą o miejsca i parterów. Mazurki i wróble zimują w Polsce i jako jedyne budują na ten czas specjalne gniazda. Ich gniazda lęgowe są przy tym bardzo zbite, ugniecione i twardsze. Natomiast ich gniazda zimowe są ciepłym schronieniem na czas długich i mroźnych nocy.
Gniazdo takie jest uwite z trawy i/lub słomy, a jego wnętrze jest mocno wysłane znaleźnymi piórami. Zanim wróble zasną, najpierw chętnie i długo śpiewają stadnie. Śpiewają też rano, zanim opuszczą te swoje sypialniane miejsca. Kąpiel w kurzu lub wodzie jest powszechna i często również występuje u nich w grupach. Charakterystyczne jest też drapanie w głowę, robione nogą nad opadającym skrzydłem.
Większość wróbli domowych nie porusza się dalej, niż kilka kilometrów w ciągu całego życia. Taka ograniczona migracja występuje we wszystkich regionach występowania gatunku. Tylko niektóre młode ptaki rozpraszają się na duże odległości, zwłaszcza na wybrzeżach. Gatunki górskie przenoszą się też zimą na niższe wysokości.
Jedynie dwa gatunki są migrujące. Na wolności wróble żyją nawet do 20 lat (najdłużej żyjący w niewoli wróbel miał 23 lata).
Wróbel zwyczajny – czym żywią się wróble?
Wróble to ptaki wszystkożerne, więc jedzą zarówno pokarm pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Zależnie od miejsca życia, ich dieta jest też różnicowana. Składają się na nią przede wszystkim nasiona, w tym zboża (owies i pszenica, proso, sorgo, ryż), groch, soja, czy nasiona chwastów, ziół i traw.
Jedzą też orzechy, owoce typu jagody, winogrona, jabłka, gruszki, wiśnie itp. Wykorzystują również pasze zwierząt gospodarskich i pożywienie człowieka (np. okruchy chleba i inne odpady). Dlatego lubią bytować w pobliżu stajni, obór czy kurników oraz przy restauracjach i jadłodajniach.
Są też chętnie dokarmiane przez ludzi. Pokarm ludzki może jednak być dla nich szkodliwy. W okresie wiosny pokarmem wróbli są także kiełkujące liście i pąki roślin. Jako ptaki wszystkożerne, jedzą też owady i ich larwy.
Wróbel zwyczajny rozmnażanie. Kiedy wróbel składa jaja?
Ptaszki te łączą się w pary na całe życie. Gniazdują w budkach lęgowych, pod dachami, w szczelinach budynków, za rynnami, a nawet w gniazdach większych ptaków. Od kwietnia do sierpnia wyprowadzają do 5 lęgów. Samice składają jednorazowo 4-6 jaj koloru od białego po brunatny z plamkami.
Samica wysiaduje jaja przez ok. 2 tyg. Pisklęta wróbla to gniazdowniki, które opuszczają gniazdo po ok. 17-20 dniach. Rodzice karmią je głównie owadami i ich larwami.
Wróbel zwyczajny ochrona gatunkowa w Polsce.
W 1984 r. ochroną gatunkową objęto niemal wszystkie gat. ptaków Wróblowych. Jednak wróbel otrzymał tylko wiosenny okres ochronny, ponieważ był wtedy bardzo liczny. W latach dziewięćdziesiątych XX w. nastąpił jednak spadek jego liczebności i w 1995 r. wróble objęto wreszcie ścisłą ochroną gatunkową.
Obecnie wróbel nadal jest bardzo licznym ptakiem lęgowym, jednak nie jest naszym najliczniejszym ptakiem lęgowym. Według danych Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w Polsce latach 2013-2018 było 6264000 do 6856000 par lęgowych tego gat. Wróble zajęły dzięki temu trzecie miejsce odnośnie liczebności populacji krajowej, zaraz po skowronku i ziębie.
[…] Wróbel zwyczajny […]