Piżmowół to zwierzę o dosyć niesamowitym wyglądzie – masywne i krępe, mocno obfutrzone i posiadające wielkie, skierowane ku dołowi rogi. Wyglądający jak przedpotopowe zwierzę wół piżmowy, jest idealnie przystosowany do przetrwania w bardzo zimnym i śnieżnym klimacie. Koniecznie przeczytaj co to za wierzę piżmowół, zwany też wół piżmowy. Poznaj też piżmowół krótki opis, a także piżmowół przystosowanie, piżmowół waga i ciekawostki o piżmowół.
Piżmowół krótki opis systematyczny
Piżmowół arktyczny (łac. Ovibos moschatus, Blainville 1816 r.), zwany też krótko: piżmowół lub wół piżmowy, to gatunek ssaka (gromada Mammalia) łożyskowego z rzędu parzystokopytnych (łac. Artiodactyla), rodziny krętorogich zwanych też pustorożcami lub wołowatymi (łac. Bovidae) i rodzaju piżmowół (łac. Ovibos), w którym jest jedynym przedstawicielem gatunkowym. W epoce lodowcowej piżmowół był pospolity w całej Europie oraz na Syberii, a więc również i na terenie dzisiejszej Polski. Najbliższym do dzisiaj żyjącym krewnym piżmowoła arktycznego jest pochodzący ze wschodnich Himalajów takin (łac. Budorcas taxicolor, jedyny przedstawiciel rodzaju takin Budorcas).
Piżmowół krótki opis liczbowy
Wół piżmowy nie jest wcale bardzo wielki, choć na zdjęciu może się tak wydawać z powodu jego masywnej, zwalistej i mocno futrzastej sylwetki. Długość jego ciała bez ogona wynosi więc: 1,8-2,5 m, długość ogona 7-10 cm, wysokość w kłębie do 1,4 m, natomiast rozpiętość rogów do 70 cm. Wszystko to przy masie ciała w granicach 200-400 kg (piżmowół waga). Krowy są przy tym wyraźnie mniejsze od byków, a ich długość wynosi do ok. 1,95 m, natomiast wysokość w kłębie do ok. 1,15 m. Zwierzęta te poruszają się do tego z prędkością do 60 km/h. Bez względu na płeć, piżmowół dożywa ponadto maksymalnie do ok. 20 lat.
Piżmowół krótki opis wyglądu i budowy ciała
Piżmowół to ssak z rodziny krętorogich, mający krępo i masywnie zbudowane ciało, posadowione na krótkich, jasnych, grubych i mocnych nogach zakończonych racicami. Jego rogi są mocne, duże i długie, u nasady mocno spłaszczone, a dalej skierowane ku dołowi i charakterystycznie hakowato wygięte (skręcone) na dole ku przodowi. Rogi te mają jasno-beżowy kolor i długość w granicach 55-70 cm (u osobników dorosłych). U krów rogi słabiej wykształcone, choć mają podobny kształt. Ich powierzchnia u obu płci jest gładka (bez żadnych guzków czy rowków), nie widać też na niej ewentualnych przyrostów rocznych.
Woły piżmowe mają charakterystyczną, bardzo gęstą i puchatą sierść, złożoną z dwóch rodzajów włosia: bardzo długich do 60-90 cm (sięgających nawet ziemi) włosów zewnętrznych w kolorze ciemnobrunatnym (stanowią one zewnętrzną warstwę ochronną), oraz krótkich, cienkich i wełnistych włosów wewnętrznych w kolorze jasnobrązowym, idealnie chroniących te zwierzęta przed wilgocią i nawet bardzo silnymi mrozami. Sierść piżmowołów ogólnie ma kolor od czarnego, przez brązowy, po szary i szaro-czarny. Czasem notuje się też białe osobniki. Pysk każdego piżmowoła jest zawsze ciemniejszy od reszty ciała, bez względu na wymieniony odcień kolorystyczny sierści.
Piżmowół arktyczny ma też gruczoły (przy odbycie) wydzielające w okresie godowym substancję mającą silny słodkawy zapach. Początkowo kojarzono to z piżmem, stąd nazwa gatunku piżmowół i wół piżmowy. Później okazało się jednak, że nie jest to typowe piżmo, choć nazwa gatunku została, choć de facto jest błędna.
Piżmowół przystosowanie, występowanie i środowisko
Przystosowanie tego roślinożernego ssaka do przeżycia w ciężkich mroźnych i śnieżnych warunkach, predysponuje go do życia na dalekiej Północy. Naturalny zasięg występowania wół piżmowy ma więc w arktycznych rejonach Ameryki Północnej, gdzie bytuje od Alaski, aż po Kanadę i Grenlandię. Zamieszkuje tu suche obszary nizin i dolin arktycznej tundry. Latem można go spotkać w dolinach rzecznych, a zimą wchodzi na wyżyny, by nie tonąć w głębokim śniegu i nie narażać się na wilgoć.
Piżmowoły unikają szczególnie zimą obszarów wilgotnych, ponieważ są bardzo wrażliwe na wilgoć i łatwo zapadają wtedy na zapalenie płuc, lub inne choroby przeziębieniowe. Wcześniej, przed ostatnim zlodowaceniem piżmowół arktyczny zamieszkiwał większy obszar – Amerykę Północną Azję i Europę. Roślinożerców tych można było wtedy spotkać m.in. w środkowej części dzisiejszej Norwegii, w okolicach obecnego Dombas. Właśnie dlatego aktualnie zwierzęta te ponownie wprowadzono na zajmowane przed wiekami terytoria norweskie i kilkadziesiąt osobników żyje tam w parku narodowym Dovre Fjell. Przed ostatnim zlodowaceniem wół piżmowy żył też na terenie dzisiejszej Polski. Szczątki kopalne tych zwierząt odnajdywane są dość licznie w naszym kraju.
Poza Norwegią, piżmowoły wprowadzono też (aklimatyzowano, introdukowano) z powodzeniem na Spitsbergen, na wyspę Nunivak (wyspa na Morzu Beringa należąca do stanu Alaska w USA), a także w Azji, na półwyspie Tajmyr (półwysep na Północy Rosji, w Kraju Krasnojarskim) i na Wyspie Wrangla (wyspa na północno-wschodnich krańcach Rosji, na Oceanie Arktycznym). Piżmowół uchodzi za jedyny tak bardzo wytrzymały na zimno gatunek roślinożercy, więc próbuje się go też przy okazji udomowić, dla jego futra, mięsa i mleka. Próby takiej domestykacji podejmowane są m.in. na Alasce, w Kanadzie i Norwegii.
Piżmowół przystosowanie w odżywianiu
Wół piżmowy to typowy roślinożerca, podobnie jak bydło. Żyjąc w arktycznej tundrze ssaki te nie mają jednak wielkiego wyboru pokarmowego. Żywią się więc głównie trawami, ziołami, krzewinkami (w tundrze nie ma dużych drzew i krzewów, a jedynie karłowate krzewinki) szczególnie wierzbowymi, oraz machami i porostami. Te wytrzymałe zwierzęta potrafią sobie żerując wygrzebać spod śniegu i lodu dostateczną ilość pokarmu. Co ciekawe, w porównaniu z innymi roślinożercami, zapotrzebowanie na pokarm jest u tego gatunku stosunkowo małe. Prawdopodobnie jest to kolejna cecha przystosowawcza, predysponująca piżmowoła do trudnych arktycznych warunków.
Piżmowół krótki opis rozmnażania
Samica woła piżmowego może po raz pierwszy zajść w ciążę w wieku 5 lat. Pora godowa u tego gatunku przypada natomiast na koniec arktycznej wiosny (koniec czerwca – początek lipca, w czasie surowych zim i przedwiośni ruja się nie odbywa). Samce zaczynają wtedy walczyć o samice, chcąc stworzyć sobie każdy jak największe stadko (zwykle 6-7 krów z młodymi). Prowokując pojedynki, piżmowoły byki zderzają się mocno masywnie rogatymi głowami. Słabszy przeciwnik zawsze jednak poddaje się w pewnym momencie i oddala od stada, nie czekając na poniesienie większych szkód (tworzą potem stada kawalerskie na okres lata).
Zwycięzca powiększa natomiast swój harem i kopuluje ze wszystkimi samicami w stadzie. Haremy rozpadają się wraz z nade4jściem jesieni. Ciąża piżmowoła arktycznego trwa potem przez 8-9 miesiąca (średnio 8,5 miesiąca), a młode cielaki rodzą się w okresie od kwietnia do maja i czerwca następnego roku. Zwykle rodzi się przy tym jedno młode, rzadziej dwa (dwójka cieląt zdarza się rzadziej, ponieważ samicy trudno odchować w trudnych arktycznych warunkach więcej niż jedno młode). Cielęta piżmowoła przez pierwsze trzy miesiące odżywiają się wyłącznie bardzo tłustym i treściwym mlekiem matki.
Należy też zaznaczyć, że z powodu surowego klimatu oraz dużej wrażliwości na wilgoć, wśród młodych piżmowołów panuje raczej bardzo duża śmiertelność. Po ok. 2 miesiącach cielaki zaczynają powoli przechodzić na pokarm stały. Młode które przeżyją, dojrzałość płciową osiągają w wieku 2 lat i wtedy też zanika ich więź z matką.
Ciekawostki o piżmowół i jego ochrona. Tryb życia i zachowanie
Wół piżmowy jest około dwa razy lżejszy od naszych żubrów (łac. Bison bonasus). Piżmowół arktyczny żyje skupiając się w stadach liczących nawet po około 100 sztuk, choć najczęściej jest to 20-30 osobników (więcej zima i nieco mniej latem). Stada przywiązują się do zajmowanego przez siebie terytoryjnego obszaru i panuje tu hierarchia wiekowa (dominują osobniki starsze), a w czasie rui rządzi samiec. Co ciekawe, jeśli takie stado stanie przed jakimś zagrożeniem (ze strony niedźwiedzi polarnych i grizzly, wilków i ludzi – to ich jedyni potencjalni wrogowie w naturalnych rejonach bytowania), wtedy piżmowoły nie uciekają, lecz odważnie zbijają się ciaśniej i tworzą szpaler w postaci koła, chowając swoje młode bezpiecznie wewnątrz takiego kręgu.
Zimą stada wołów piżmowych muszą podejmować wędrówki w poszukiwaniu pokarmu. Na początku XX wieku zwierzęta te stały się zagrożone całkowitym wyginięciem ze względu na masowe polowania. Obecnie tendencja się odwróciła i piżmowół nie jest już zagrożony wymarciem i w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych nadano mu status LC (ang. least concern), czyli gatunku najmniejszej troski. Mimo wszystko dla jego ochrony gatunkowej tworzy się rezerwaty, m.in. w Kanadzie i Grenlandii. Wzrasta też liczebność populacji objętych ochroną gatunkową. Ilość osobników woła piżmowego szacuje się więc obecnie na 80-125 tys.
Na Alasce, w Kanadzie i Norwegii podejmowane są też udane próby domestykacji tych jedynych w swoim rodzaju, bo niezwykle wytrzymałych na arktyczne trudy roślinożerców. Wykorzystuje się je na mleko, futro i mięso. Z ich gęstego futra produkuje się specjalna wełnę zwaną quiviut. Jest ona bardzo ceniona i droga (ok. 30 g tej wełny kosztuje aż 40-80 dolarów), z powodu dużej wytrzymałości, miękkości i właściwości izolacyjnych.
