W Europie i na świecie żyje wiele gatunków ssaków. Jednym z ciekawszych jest borsuk, występujący w różnych gatunkach i podgatunkach, w wielu miejscach na Ziemi. Wśród nich można wymienić np. borsuka europejskiego i amerykańskiego, czy spokrewnionego z nimi ratela. Lubisz dzikie zwierzęta i interesujesz się szczególnie ssakami mięsożernymi, wiec konieczne przeczytaj jak żyje, co je, jak się rozmnaża borsuk europejski (łac. Meles meles).
Borsuk systematyka
Borsuk zwany też jaźwiec (łac. Meles), to rodzaj drapieżnego ssaka zaliczany do rodziny łasicowate (łac. Mustelidae). Słowo „borsuk” pierwotnie było stosowane tylko w odniesieniu do borsuka europejskiego (łac. Meles meles) i pochodzi z XVI w. Przypuszczalnie odnosiło się ono wtedy do białego znaku, białych pasów noszonych na czole u borsuków na czarnym tle pozostałej sierści na pysku. Do omawianego rodzaju borsuk (łac. Meles) należą następujące gatunki: borsuk europejski (łac. Meles meles), borsuk japoński (łac. Meles anakuma), borsuk azjatycki (łac. Meles leucurus).
Wyróżnia się ponadto kilka podgatunków borsuka: M. meles arcalus, M. meles canescens, M. meles heptneri, M. meles marianensis, M. meles meles (borsuk europejski), M. meles milleri, M. meles rhodius, M. meles severzovi. Gatunki spokrewnione z rodzajem Meles w obrębie rodziny Mustelidae (łasicowate), to: borsuk amerykański (łac. Taxidea Talus, rodzaj Taxidiinae), azjatycki balizuar obrożny (łac. Arctonyx collaris, rodzaj Arctonyx), afrykańsko-azjatyki ratel miodożer zwany też dawniej pszczoło-jamnikiem (łac. Mellivora capensis, rodzaj Mellivorinae) oraz 5 gatunków z rodzaju Melogale takich jak ryjonos birmański (łac. Melogale personata), ryjkonos jawajski (łac. Melogale orientalia), ryjkonos piżmowy (łac. Melogale moschata), ryjkonos borneański (łac. Melogale everetti) i ryjkonos wietnamski (łac. Melogale cucphuongensis).
Szacowane daty podziału wymienionych rodzajów w obrębie rodziny łasicowatych wynoszą ok. 17,8, 15,5 i 14,8 mln lat temu. Dwa gatunki azjatyckich borsuków cuchnących z rodzaju Mydaus, były ponadto wcześniej włączone do rodzaju Melinae (a zatem także rodziny Mustelidae), ale nowsze dowody genetyczne wskazują, że są to faktycznie członkowie rodziny skunksów (skunksowate łac. Mephitidae).
Borsuk występowanie.
Zwierzęta borsuki występują w większości Ameryki Północnej, Irlandii, Wielkiej Brytanii i większości pozostałej części Europy, a dalej na północ, aż do południowej Skandynawii. Żyją również daleko na wschodzie, sięgając do Japonii oraz całych Chin. Borsuk jawajski mieszka natomiast w Indonezji, a borsuk borneański w Malezji. Borsuk miodny czyli ratel miodożer występuje w większości Afryki subsaharyjskiej, na pustyni arabskiej, w południowym Lewancie, Turkmenistanie oraz w Indiach.
Borsuk wygląd, pokrój, cechy szczególne.
Jaźwce mają kilka cech szczególnych wśród ssaków, w tym ssaków łasicowatych. Kłykcie żuchwy borsuka łączą się bowiem z wnękami w czaszce tak, że zapewnia to odporność na zwichnięcie szczęki i zwiększa siłę zgryzu (uchwytu, nacisku szczęk). Mają też raczej krótkie i szerokie ciała, z krótkimi i silnymi nogami przystosowanymi do kopania. Mają ponadto wydłużone, podobne do łasicy głowy z małymi uszami. Ich ogony różnią się długością w zależności od gatunku (może być krótki, lub mieć długość 46-51 cm). U borsuka europejskiego charakterystyczne są też czarne pyski z charakterystycznymi białymi znaczeniami pasami.
Pozostała sierść na ciele jest koloru szarego z jasnym paskiem od głowy do ogona i ciemnymi nogami, z jasnym podbrzuszem. Sierść na grzbiecie jest nieco dłuższa, okrywając ciało z góry na boki niczym płaszczem. Borsuki dorastają do ok. 90 cm długości, licząc z ogonem. Borsuk europejski (łac. M. meles meles) jest jednym z największych. Natomiast borsuk amerykański czy ratel miodożer są na ogół trochę mniejsze i lżejsze. Spokrewnione skunksy są od nich jeszcze mniejsze, a fretki i ryjonosy są najmniejsze. Ważą tylko ok. 9-11 kg, podczas gdy niektóre borsuki euroazjatyckie ważą nawet do ok. 18 kg. Nora borsuka ma zwykle skomplikowaną budowę.
Z głównej komory odchodzi kilka krętych korytarzy, prowadzących do wielu mocno oddalonych wejść. Nora borsucza zawsze jest bardzo czysta w przeciwieństwie do lisiej. Nieczystości są wynoszone i wyrzucane na zewnątrz. Odchody są wydalane do małych, niezakopywanych dołków zwanych latrynami. Na zimę borsuk zapada w norze w przerywany sen zimowy, w czasie którego budzi się w cieplejsze dni, wychodzi na zewnątrz i podjada coś oraz pije wodę. W czasie snu zimowego borsuki żyją jednak głównie spalając nagromadzony tłuszcz i chudną do 7 kg.
Borsuk behawior i zwyczaje.
Borsuki niektórych gatunków żyją samotnie, a inne tworzą kolonie nazywane klanami. Dom borsuka nazywa się osadą. Są wszystkożerne z pewną przewagą pokarmu mięsnego w codziennej diecie. Zachowanie borsuków też różni się w zależności od rodzaju i gatunku, ale wszyscy ci przedstawiciele rodziny łasicowatych zawsze chronią się jednak w norach budowanych pod ziemią. Żyją w norach zwanych osadami, które mogą mieć szereg korytarzy i być bardzo rozległe. Niektóre gatunki są samotne i co jakiś czas przenoszą się z nory do nory, mając ich kilka w zapasie. Podczas gdy inne są znane z tworzenia klanów rodzinnych złożonych z dwóch do 15 osobników.
Mogą biegać lub nawet niemal galopować z prędkością do 25-30 km/h, ale tylko przez krótki czas. Ogólnie nie poruszają się jednak zbyt szybko, woląc statecznie i powoli penetrować otoczenie w poszukiwaniu pożywienia. Borsuki są to również zwierzęta zdecydowanie nocne (w dzień śpią, schowane bezpiecznie w swych przepastnych norach). W Ameryce Północnej kojoty czasami polują i jedzą borsuki i odwrotnie, ale większość ich interakcji wydaje się być głównie neutralna. Amerykańskie borsuki i kojoty były nawet obserwowane podczas wspólnego polowania. Z kolei w Europie, ze względu na nocny skryty tryb życia i brak naturalnych wrogów, borsuki nie są poważnie zagrożone.
Ich naturalni wrogowie to wilk i ryś, jednak jako rzadkie na terenie obecnej Europy, nie stanowią większego zagrożenia dla populacji borsuków. Są jednak często zabijane przez ludzi, jako zwierzęta mogące roznosić wściekliznę. W Polsce borsuk europejski jest gatunkiem łownym w okresie od 1 września do 30 listopada. Na terenach obwodów łowieckich, w których naturalnie występuje tez rzadki chroniony gatunek ptaka głuszec, na borsuki można jednak polować przez cały rok.
Borsuk dieta i odżywianie.
Zwierzęta te są uważane za wszystkożerne z przewagą pokarmu pochodzenia zwierzecego. Przykładowo dieta borsuka europejskiego składa się głównie z dżdżownic (zwłaszcza dżdżownicy ziemnej Lumbricus terrestris), owadów, pędraków oraz jaj i młodych (piskląt) gatunków ptaków gniazdujących na ziemi. Borsuki jedzą także małe ssaki, płazy, gady i inne ptaki, a także korzenie, pędy roślin, bulwy, nasiona i owoce. W Wielkiej Brytanii są głównym drapieżnikiem dla jeży, które mają wyraźnie niższe populacje na obszarach, na których jest wiele borsuków. Jest tak do tego stopnia, że stowarzyszenia ratujące jeże, nie wypuszczają odratowanych chorych jeży na znane terytoria borsuków.
Meles są ponadto okazjonalnymi drapieżnikami dla hodowanego ptactwa domowego i potrafią włamać się do ich zagród, nawet przez zabezpieczenia, których nie mogą pokonać np. lisy. W południowej Hiszpanii borsuki żywią się też licznymi tam królikami, co stanowi znaczną część ich codziennej diety. Amerykańskie borsuki są z kolei głównie mięsożercami. Łapią jednak znaczną część swojego jedzenia pod ziemią, kopiąc i zawzięcie ryjąc. Mogą szybko tunelować w ten sposób w pogoni za gryzoniami zamieszkującymi ziemię. Borsuk afrykański ratel zjada co ciekawe przede wszystkim miód, napadając na okoliczne gniazda pszczele.
Swa dietę uzupełnia też polując na jeżozwierze, a nawet jadowite węże. Ratele wspinają się więc doskonale na drzewa, aby uzyskać dostęp do miodu z zawieszanych tam gniazd pszczół. Ciekawostka jest ponadto, że borsuki miewają swoiste wybryki. Wiadomo bowiem na przykład, że uwielbiają zjadać psujące się owoce. Borsuki europejskie upijają się przy tym alkoholem po zjedzeniu takich gnijących i fermentujących owoców. Zdarzają się również przypadki borsuków przybywających bez żadnego strachu do domów i obejść ludzkich i wyjadających tam np. tłuczone ziemniaki czy inne resztki spożywcze z penetrowanych śmietników.
Meles rozmnażanie.
Okres godowy u borsuka europejskiego trwa od lutego do października. Do kopulacji zwykle dochodzi jednak najczęściej w sierpniu. Co ciekawe, zagnieżdżenie zapłodnionych jajeczek w macicy samic zostaje opóźnione nawet na czas 7-15 miesięcy w przypadku, gdy panujące wtedy warunki środowiskowe okażą się nieodpowiednie do skutecznego rozrodu. Gdy dojdzie już do pozytywnej ich implantacji, czas-okres ciąży wynosi wtedy ok. 7-8 tygodni. Po tym okresie samica rodzi zwykle od 1 do nawet 5 niedołężnych i wymagających opieki młodych.
Aby odbyć narodziny, ciężarna samica idzie do specjalnie przygotowanej w tym celu nory (borsuki mają zawsze kilka różnych nor w zapasie). Po narodzinach, młode borsuki pozostają w takiej norze jeszcze przez ok. 8 tyg. W tym czasie matka karmi je mlekiem, przy czym ich ssanie kończy się w momencie ukończenia 4 miesięcy życia. Przechodzą wtedy na stały pokarm borsuków.