Żaba trawna (Rana temporaria) to jeden z najpopularniejszych płazów Polski i Europy. Zasiedla bardzo różnorodne siedliska klimatu umiarkowanego. 

Żaba trawna (Rana temporaria) to gatunek płaza (gromada Amphibia) należący do rodziny żabowatych (łac. Ranidae), podrzędu Neobatrachia i rzędu płazów bezogonowych (łac. Anura). Wespół z żabą dalmatyńską (łac. Rana dalmatina) i moczarową (łac. Rana arvalis) zwierzę to należy do tzw. żab brunatnych. Grupę tę wydzielono sztucznie, w celu roboczej klasyfikacji żab zależnie od koloru skóry, na zielone i brunatne.   żaba trawna

Żaba trawna obszar występowania w Polsce

Zwierzę to ma bardzo szeroki zasięg występowania, obejmujący większą część Europy i zachodnią Azję. Naukowcy uważają, iż w Europie Środkowej płazy te rozprzestrzeniły się jeszcze w okresie plejstocenu. Obecnie są najpospolitszym gatunkiem żab w Europie Środkowej. Północna granica zasięgu występowania żaby trawnej sięga Norwegii, Finlandii i północnej Rosji. Jest jedynym płazem Przylądka Północnego. Na południu granica zasięgu tego gat. osiąga natomiast Hiszpanii i Włoch. W górzystych terenach Bałkanów występują tylko oddzielnie rozsiane populacje. Natomiast zachodnia granica występowania sięga Irlandii, a wschodnia – azjatyckich ziem Federacji Rosyjskiej i północnego Kazachstanu. Jak podają niektóre źródła, płazy tego gat. potyka się również w Japonii i Chinach. W Polsce żaba trawna występuje bardzo pospolicie i zalicza się ją u nas do płazów najczęściej spotykanych w lasach. Zasiedla też Tatry.

Żaba trawna status ochronny

Liczebność tego gatunku utrzymuje się w naszym kraju na stałym poziomie, pomimo pewnego spadku liczebności w Europie Zachodniej (szczególnie w Hiszpanii i Szwajcarii). Uważa się jednak, że żabie trawnej jak na razie nie grozi wyginięcie. Dowiedziono przy tym, że niekorzystny wpływ na liczebność tych żab wywierają głównie zanieczyszczenia środowiska (zwłaszcza rolnicze pestycydy), fragmentacja siedlisk oraz osuszanie terenów występowania (utrudnia to rozmnażanie się żaby trawnej) i wylesianie (lasy to ulubione środowisko życia tych płazów, wylesianie może być przyczyną odwrotu tego gat. ku północy). Zagrożenie stanowią również odłów tych żab dla celów medycznych, spożywczych i komercyjnych.

Żaba trawna (Rana temporaria) jest w Europie objęta Konwencją Berneńską (załącznik III), Dyrektywą Siedliskową UE (załącznik V). Chroni ją również ustawodawstwo wewnętrzne poszczególnych krajów. W Polsce obejmuje ją ochrona częściowa. Figuruje w Czerwonej Liście Kręgowców województwa opolskiego. Nie obejmuje jej za to Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem CITES. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN od 2004 r. przyznała tym płazom status LC (ang. Least Concern), czyli gatunku najmniejszej troski. W Polsce, na terenach występowania tego gat., w ramach jego ochrony czyni się starania zmierzające do ograniczania ilości zwierząt zabijanych na drogach (np. buduje się dla nich tunele przejściowe pod drogami).

Żaba trawna środowisko życia

Płazy te zasiedlają różnorodne siedliska w klimacie umiarkowanym, zarówno lądowe, jak i wodne, w tym zwłaszcza lasy. W pobliżu ich siedlisk muszą znajdować się wody, gdyż żaby te rozmnażają się w płytkich zbiornikach wodnych. Badania terenowe wykazały, że żaba trawna bytuje w lasach liściastych, iglastych i mieszanych. Zamieszkuje również busz, tundrę, stepy, tereny porośnięte krzewami, polany leśne, tereny trawiaste i łąki (suche i podmokłe), a także bagna i torfowiska. Płazy te spotyka się także na terenach zurbanizowanych: w ogrodach i parkach, na działkach i polach uprawnych (zarówno na obszarach rolniczych, jak i w miastach). W górach można ją spotkać nawet na halach i turniach aż do wysokości 3000 m n.p.m. (jednak w tatrach tylko do 2000 m n.p.m.). Zwierzę to bytuje też (szczególnie w okresie rozrodu) w różnych zbiornikach wodnych: stawach, rzekach i jeziorach (stałych i okresowych).

Zaobserwowano też, że w północnej i południowej części swojego zasięgu występowania płazy te więcej czasu spędzają w wodzie niż na lądzie. Na południu zajmują przy tym wyłącznie miejsca wilgotne, nawet bardziej, niż podobna żaba moczarowa. Żaba trawna bardziej preferuje za to środowiska chłodniejsze i mniej wilgotne w pozostałych rejonach występowania, a w europejskiej części Rosji także bardziej zadrzewione, w porównaniu z żabą moczarową.

Żaba trawna opis

Płazy te osiągają 7-9, maksymalnie nawet do 11 cm długości ciała. Największe rozmiary mają osobniki żyjące w umiarkowanych szerokościach geograficznych. Mniejsze żaby trawne z południa i północy mają za to najwyższą średnią wieku. U omawianego gatunku obserwuje się również wyraźny dymorfizm płciowy. Samice są wyraźnie większe niż samce. Różnice te zmniejszają się jednak wraz z wiekiem. Poszczególne osobniki żaby trawnej można odróżnić od siebie po nieco zmiennym ubarwieniu. Gładka skóra tych płazów zawiera obfite chromatofory, przez co ich grzbiet może przybierać barwę różnych odcieni brązu (od szarobrązowych, do oliwkowobrązowych), żółci i szarości. Niektóre osobniki mają wybarwienie rudawe i oliwkowe.

Zwierzę to ma grzbiet i boki wysypane drobnymi i/lub większymi plamkami ciemnego koloru (czarne, ciemnobrązowe). Od oczy do nasady kończyn po obu stronach ciała tych płazów przebiega trójkątna, ciemnobrunatna plama skroniowa. Na szyi mają z kolei ciemną plamę o kształcie litery V, a na tylnych łapach – ciemne, poprzeczne pasy. Palce ich delikatnych łap spaja niezbyt silnie rozwinięta błona pławna. Brzuszna strona ciała u żaby trawnej ma kolor białawy, żółtawy i szarawy z brązowym, brązowoszarym lub czarnym plamkowaniem. Płazy te posiadają również tzw. zęby lemieszowe, co wyróżnia je wśród innych gatunków. Samce są też wyposażone w parzyste, wewnętrzne worki rezonansowe oraz opuszki na każdym pierwszym palcu. W czasie sezonu godowego podgardle samców przybiera barwę jasno-niebieskawą, a ich ciało wybarwia się na kolor jasno-szarawy. Samice pozostają brązowo-rude.

Tryb życia i odżywianie żaby trawnej

Płazy te wiodą lądowy tryb życia, wchodząc do wody głównie w okresie rozrodczym. Mimo swojej zmiennocieplności, są aktywne o zmierzchu i w nocy. W czasie godowym oraz w dni deszczowe ich aktywność obejmuje jednak także i dzień. Żaba trawna żeruje na lądzie, polując tu na dżdżownice, owady, pajęczaki oraz ślimaki. W północnych terenach występowania tego gat., większy udział w jego menu mają jednak mięczaki i owady wodne. Naukowcy odkryli ponadto, że stare i duże osobniki wykazują również zachowania kanibalistyczne, zjadając młode żabki zarówno swojego, jak i innych gat. Natomiast same żaby trawne stanowią z kolei pokarm m.in. łasicowatych i niektórych gat. ptaków. Naukowcy przypuszczają nawet, że dynamika liczebności populacji tych łasicowatych zależy od liczebności i dynamiki rozwoju populacji żaby trawnej i moczarowej.

Zimowanie żaby trawnej

Płazy te są dosyć odporne na zimno i niekorzystne warunki atmosferyczne, dzięki czemu zimują zagrzebane w mule na dnie wód (w rowach, źródłach, stawach, jeziorach, rzekach oraz na bagnach i mokradłach). Wpadają wtedy w letarg nazywany hibernacją, grupując się na dnie w duże grupy mogące liczyć nawet po kilka tysięcy osobników. Do hibernacji żaby te preferują wody płynące. Okres ich zahibernowanego zimowania zależy od długości i szerokości geograficznej bytowania. Rozpoczyna się od sierpnia i listopada, natomiast kończy się w lutym do początku czerwca. W Europie Środkowej, w tym w Polsce, żaby trawne spotyka się więc w okresie wegetacji od lutego do listopada (max 10 miesięcy). W Skandynawii zwierzę to zachowuje aktywność krócej z powodu zimna – max przez 3-7 miesięcy.

Żaba trawna rozmnażanie

Duży wpływ na rozród zmiennocieplnych żab trawnych ma temperatura (wody i powietrza), szerokość geograficzna, spadek poziomu wód i drapieżniki. Dlatego ich rozród odbywa się od lutego i marca (w Polsce od końca marca) do późnego czerwca (najczęściej w kwietniu). Żaby spotykają się w zarośniętych zbiornikach wodnych o głębokości od 5 do 50 cm (jeziora, stawy, rowy, bagna z wolnym nurtem). Samice składają do wody (w Tatrach również na w wilgotnych machach blisko wody) skrzek (jaja), który jest od razu zapładniany przez samce. Skrzek ma postać galaretowatych, kulistych kłębów złożonych z 670-4500 jaj, zlepionych razem w wielkie agregacje liczące nieraz setki pojedynczych kłębów.

W cyklu rozrodczym żaby trawnej ze skrzeku wykluwają się larwy przypominające małe ryby, nazywane kijankami. Żywią się one roślinami wodnymi, glonami i drobnymi organizmami wodnymi (roztocze, skoczogonki, larwy muchówek). Kijanki przechodzą z kolei przeobrażenie (w okresie od czerwca do sierpnia) w żabki o długości 1-1,5 cm. Są one już mięsożerne. W czerwcu masowo opuszczają zbiorniki wodne i wiodą głównie lądowy tryb życia, polując o zmierzchu i w nocy. W obszarach górskich zaobserwowano, że zimują również niektóre kijanki. Ponadto, u żab trawnych wykryto też przypadki zmiany płci. Dojrzałość płciową zwierzę to osiąga najpóźniej w 3 roku życia (samice rok później niż samce), dożywając 6-8 lat (w Uralu Polarnym nawet do 17 lat).