Kazimierz Wielki jako król Polski to postać wielce zasłużona i nietuzinkowa. O władcach Polski wiemy sporo z lekcji historii, ale warto poznać ciekawe szczegóły! Konieczne poznaj, jakim człowiekiem był Kazimierz III Wielki. Sprawdź również jak rządził i jak umarł ten ostatni Piast i król Polski. Przeczytaj też plotki na jego temat.
Król Polski Kazimierz III Wielki ur. 30.04.1310 r. w Kowalu, zm. 05.11.1370 r. w Krakowie. Był najmłodszym synem króla Polski Władysława Łokietka i Jadwigi Bolesławówny. Kazimierz Wielki został ostatnim monarchą z dynastii Piastów na tronie Polskim (ostatni Piast), panując w naszym kraju w latach 1333-1370. Miał dwóch braci (Stefana i Władysława) i trzy siostry (Kunegundę, Jadwigę i Elżbietę). Obaj bracia jednak zmarli.
Jakie największe zasługi wniósł Kazimierz Wielki dla Polski?
Jeden z najwybitniejszych królów Polski, już za życia nazywany „Wielkim”. Po dziś dzień mówi się też o nim, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Doprowadził ponadto do unormowania stosunków z Zakonem Krzyżackim i Czechami. Od Czechów uzyskał zrzeczenie się pretensji do polskiego tronu przez króla Jana Luksemburskiego (1335 r.) oraz zawarł z nimi pokój w Namysłowie, bez zrzekania się samemu praw do Śląska (w 1348 r., których jednak zrzekł się później układem w Pradze w 1356 r.). Z kolei z Krzyżakami zawarł pokój kaliski (1343 r.), odzyskując Kujawy i ziemię dobrzyńską, w zamian oddając im tymczasowo Pomorze Gdańskie). Głównym sojusznikiem Kazimierza Wielkiego na arenie międzynarodowej były Węgry, dzięki którym w latach 1340-1349 udało mu się przyłączyć do Polski większość ziem Rusi Halicko-Włodzimierskiej. W okresie rządów Kazimierza, terytorium państwa polskiego powiększyło się z ok. 106 tysięcy do ok. 270 tysięcy km2. Ten ostatni Piast słynie też po dziś dzień ze swoich romansów i uwielbienia do płci niewieściej.
Był aż czterokrotnie żonaty (z litewską księżniczką Aldoną Anną, następnie z Adelajdą córką landgrafa heskiego Henryka II Żelaznego, potem z Krystyną Rokiczańską wdową po rajcy praskim i na końcu z księżną żagańską Jadwigą), a jednak nie pozostawił żadnego legalnego następcy. Dlatego ten ostatni Piast ok. 1369 r. adoptował swego wnuka, księcia słupskiego Kazimierza. Mimo to ród Piastów po śmierci Kazimierza wymarł, a tron polski na mocy wcześniejszych układów otrzymał jego siostrzeniec Ludwik Węgierski. Kazimierza oskarża się też o gwałt Klary Zach, młodej i urodziwej dworki jego siostry królowej Elżbiety, żony węgierskiego króla Karola Roberta. Klara Zach była córką możnowładcy węgierskiego Felicjana Zacha. Fakt ten pozostaje jednak tylko w sferze plotek. Warto też wiedzieć, że w czasie panowania Kazimierza Wielkiego w Europie rozszalała się epidemia dżumy, na którą zmarło bardzo wielu ludzi.
Kazimierz Wielki – krótka chronologia życia ważniejszych faktów władcy:
- 04.1310 r. – urodził się w Krakowie;
- 1325 r. – ożenił się po raz pierwszy, z księżniczką litewską Aldoną, córką Giedymina;
- 1329 r. – był w odwiedzinach na Węgrzech, na dworze swej siostry Elżbiety Łokietkówny, poślubionej ówczesnemu władcy Węgier Karolowi Robertowi;
- 1331 r. – po powrocie do kraju, z woli ojca Władysława Łokietka króla Polski został namiestnikiem w Wielkopolsce, Kujawach i ziemi sieradzkiej, co było przygotowaniem do przyszłych rządów Polską;
- 1331 r. – propaganda krzyżacka oskarżała go o ucieczkę z pola bitwy pod Płowcami, która miała miejsce w 1331 r., na co jednak brak dowodów, a historycy uważają, że prawdopodobnie Kazimierz w ogóle nie wziął udziału w walce;
- 1333 r. – został królem Polski, koronowany bezpośrednio po śmierci ojca, w katedrze na Wawelu w niedzielę 25.04.21333 r.;
- 1340 r. – zajął dla Polski tereny Rusi Halickiej i Włodzimierskiej;
- 1343 r. – zawarł pokój z Zakonem Krzyżackim w Kaliszu;
- 1348 r. – zawarł pokój z Czechami w Namysłowie;
- 1364 r. – wydał akt fundacyjny pod budowę Uniwersytetu w Krakowie;
- 1369 r. – adoptował swojego wnuka Kazimierza IV Słupskiego;
- 11.1370 r. – zmarł w Krakowie i pochowano go na Wawelu.
Początki panowania Kazimierza III Wielkiego
Kazimierz Wielki zaczął rządy w trudnym czasie, mając zaledwie niecałe 23 lata życia. Polska borykała się wtedy z wojnami i najazdami. Musiał uregulować stosunki sąsiedzkie i wyprowadzić państwo z izolacji, w którą wpadło za życia jago ojca Łokietka. Odziedziczył jedynie dobre stosunki z węgierskimi Andegawenami. Ostatni Piast musiał wzmocnić organizację wewnętrzną kraju, odbudowywać go i zacząć rozwijać gospodarkę. Dlatego Kazimierz wiele uwagi poświęcał przede wszystkim polityce zagranicznej, a dopiero w drugiej kolejności zajmował się sprawami wewnętrznymi. Pierwsze znaczące sukcesy jego działań uwidoczniły się już dwa lata po koronacji w 1335 r. Kazimierz Wielki ułożył się wtedy bardzo dla nas korzystnie z Czechami w Wyszechradzie. Władca czeski Jan Luksemburski zrezygnował, bowiem z roszczeń do tytułu króla polskiego, w zamian za ogromną wtedy sumę pieniędzy – 20 tys. kop groszy praskich. Zajął się też sprawą konfliktu z Krzyżakami i próbą odzyskania utraconego przez jego ojca Łokietka Pomorza Gdańskiego. Na samym początku przedłużył, więc rozejm z Krzyżakami i nawiązał poprawne kontakty dyplomatyczne z ówczesnym margrabią brandenburskim.
Kazimierz Wielki – dalsze rządy
W 1338 r. Kazimierz Wielki uzyskał prawa sukcesyjne dla Polski na Rusi Halicko-Włodzimierskiej, a w 1339 r. zobowiązał się, że „nie naruszy praw zwierzchnich Luksemburgów do księstw śląskich i Mazowsza”. Później doprowadził do tzw. rokowań inowrocławskich w 1337 r. i wytoczył proces Krzyżakom w 1339 r. przed trybunałem papieskim. Cały czas bardzo angażował się też nadal w sprawy ruskie na wschodniej granicy Polski. W 1343 r. zawarł z kolei arcyważny pokój kaliski z Zakonem Krzyżackim, na mocy, którego uznał tymczasowo ich prawa do Pomorza i ziemi chełmińskiej. W zamian odzyskał jednak dla Polski bliższe Krakowowi rejony – Kujawy i ziemię dobrzyńską. Podobnie jak wcześniej jego ojciec, również Kazimierz Wielki zapragnął też wcielić na stałe do Polski Śląsk (w 1341 r. zawarł w Pradze sojusz z Luksemburgami, a kilka lat później również z Wittelsbachami), przez co rozpoczął w 1345 r. wojnę z Czechami. Ostatecznie jednak zawarł pokój w Namysłowie, zrzekając się prawa do tych ziem (z wyjątkiem zaprzyjaźnionego z Polską księstwa świdnicko-jaworskiego) traktatem namysłowskim w 1348 r. W 1343 r. zawarł też przymierze z książętami wołogoskimi, umacniając je potem poprzez zaślubiny swojej córki Elżbiety z księciem Bogusławem V (ich syn to książę słupski Kazimierz IV).
Kazimierz Wielki – wyprawy na Ruś
Po śmierci Bolesława Jerzego. w 1340 r. Kazimierz Wielki z wojskami ruszył na Ruś Halicką (księstwo halickie), gdzie zajął Lwów. W 1340 r. Kazimierz zdobył ziemię sanocką i część przemyskiej, a w 1352 r. przyłączył do Polski resztę ziemi przemyskiej i ziemię halicką. Potem w formie lenna podporządkował sobie Podole i zachodni Wołyń. Cały czas w ekspansji na wschód przeszkadzała mu Litwa, z którą dopiero w 1366 r. udało mu się zawrzeć układ pokojowy o podziale wpływów na Rusi.
Kazimierz Wielki – dalsza polityka zagraniczna
Od połowy lat 50., dzięki Kazimierzowi Polska stała się ważnym graczem w środkowej Europie, bo król stale dążył do powiększenia terytorium i rozszerzenia wpływów naszego państwa. W 1351 r. przyjął hołd lenny od księcia mazowieckiego z Płocka, w 1366 r. od książąt litewskich osadzonych na Rusi Włodzimierskiej, w 1365 r. od panów von Osten z Santoka i Drezdenka, w 1368 r. od Drahim (Stare Drawsko) i Czaplinka z okręgami oraz z ziemi wałeckiej. W sierpniu 1364 r. w Krakowie odbył się zjazd monarchów środkowej Europy (zjechali m.in. królowie Węgier, Danii, Cypru i liczni książęta), mający służyć porozumieniu w sprawie powołania ligi antytureckiej z udziałem cesarza i króla Niemiec Karola IV Luksemburskiego. Odbył się też wtedy ślub wnuczki Kazimierza Wielkiego, Elżbiety z cesarzem. Spotkanie to odnotowano w kronikach dodając, że uświetniła ja wielka uczta zrobiona przez Mikołaja Wierzynka.
Kazimierz Wielki – polityka wewnętrzna oraz wielka modernizacja i przebudowa państwa
Ostatni Piast odnosił też sukcesy w polityce wewnętrznej kraju, przeprowadzając dobre reformy wewnętrzne. Podsumowuje to znane powiedzenie, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Między innymi zbudował miasto Kazimierz i pięknie ozdobił zamek krakowski. Wybudował także słynną Akademię Krakowską, jako dopiero drugi wtedy uniwersytet w środkowej Europie (1364 r.), na wzorcach uniwersytetów w Bolonii i Padwie. Stworzył też wiele innych miast (szacunkowo ok. 100 miast), wsi i zamków z fosami, lokując je na bardzo nowoczesnym wtedy prawie niemieckim. Opisał to w księgach słynny kronikarz średniowieczny, Janek z Czarnkowa. Jego działania zaktywizowały rozwój rzemiosła i handlu, w tym międzynarodowego. Kraków stał się ważnym ośrodkiem wymiany towarowej. Król Polski Kazimierz Wielki uregulował też status żup solnych w 1368 r., za pomocą nowoczesnej ordynacji górniczej. Stały się przez to dochodowymi przedsiębiorstwami państwowymi. Ponadto, rozpoczął też reformę monetarną (dwoma statutami Kazimierza Wielkiego), skodyfikował prawo ziemskie i zreorganizował sądownictwo (m.in. utworzył w 1356 r. sąd najwyższy prawa niemieckiego na zamku krakowskim oraz stworzył dwa statuty: wiślicki, biorący w obronę chłopów i piotrkowski).
