Wal grenlandzki (Balaena mysticetus) nazywany też wielorybem grenlandzkim, to gatunek morskiego ssaka łożyskowego występującego w morzach arktycznych i subarktycznych. Po płetwalu błękitnym i wielorybie biskajskim północnym, wespół z finwalem jest to trzeci najcięższy ssak świata.
Wal grenlandzki występowanie
Wal grenlandzki (Balaena mysticetus) należy do rodziny walowatych zwanej też wielorybami właściwymi lub wielorybami gładkoskórymi (łac. Balaenidae) oraz podrzędu fiszbinowców (łac. Mysticeti). Jako rodzaj i gatunek wieloryb grenlandzki po raz pierwszy naukowo został opisany przez Karola Linneusza. Jego opis po raz pierwszy ukazał się w 1758 r. w słynnym dziele Linneusza „Systema Naturae”. Systematyk ten, jako typowe miejsce występowania omawianego wieloryba wskazał Ocean/Morze Grenlandzkie, jak wówczas nazywano wody wokół Grenlandii i stad nazwa tego gatunku. Te wielkie, morskie ssaki łożyskowe występują jednak na większym terenie, bowiem spotkać je można w wodach atktycznych i subarktycznych – w Oceanie Atlantyckim i Spokojnym, Morzu Beringa, Morzu Czukockim, Morzu Beauforta i Morzu Ochockim. Wal grenlandzki uchodzi za gatunek nieliczny, jest więc chroniony międzynarodowym prawem Konwencji Waszyngtońskiej (CITES).
Wieloryb grenlandzki budowa
Masa ciała tych wielorybów waha się w granicach 50-75 ton (obserwowano jednak osobniki mające ok. 100 ton). Samce są przy tym nieco mniejsze od samic. Natomiast długość ciała wynosi u nich średnio 14-16 m (maksymalnie dorastają jednak nawet do 20 m). Podobną wielkość do wala grenlandzkiego ma finwal, natomiast większe od niego są płetwal błękitny (największe zwierzę na świecie, waży średnio 110-150 ton, rekordowo nawet 190 ton, przy długości ciała rzędu 25-26 m) i wieloryb biskajski północny (50-90 ton, rekordowo nawet 120 ton, przy dł. ciała 15-17 m). Ubarwienie wali grenlandzkich jest czarne lub ciemnoszare z białoszarym spodem ciała oraz białym wybarwieniem spodu żuchwy, z przecinającym je rzędem czarnych plam z każdej strony. Na przewężeniu ogona, tuż przed płetwą ogonową tych wielorybów jest z kolei obrączka dużych białych łat.
Wieloryb grenlandzki ma przy tym opływową, lecz jednocześnie masywną budowę ciała. Jego głowa jest duża i zaokrąglona, stanowiąc do 1/3 długości ciała. Wal grenlandzki jest fiszbinowcem, więc w jego olbrzymim pysku znajduje się ok. 700-800 płyt fiszbinu mającego czarną barwę.Co ciekawe, jego fiszbin jest najdłuższy spośród tych organów występujących u wszystkich innych gatunków fiszbinowców (sięga do 4-5 m dł.). Szczęki tego wieloryba są tak mocne i grubokościste, że wynurzając się może on przebijać nawet gruby lód, aby zaczerpnąć powietrze do oddychania w czasie swoich podróżny w wodach Arktyki. Paszcza tych wielorybów jest też największa wśród wszystkich zwierząt świata (ma ok. 5 m dł. 2,5 m szerokości oraz rozwarcie do 4 m).
U wali grenlandzkich brak ponadto płetwy grzbietowej, a jego płetwy piersiowe sięgają do 2 m długości. Warstwa tłuszczu podskórnego jest u tych wielorybów najgrubsza spośród wszystkich gatunków, wynosząc 43-50 cm grubości. Gatunek ten wyróżnia również fakt, że fontanna wody wypuszczanej z nozdrzy tych wielorybów przyjmuje kształt litery V. Co ciekawe, najnowszym odkryciem u tego gatunku wielorybów jest obecność mocno unaczynionego, gąbczastego tworu umiejscowionego w podniebieniu, które nazwano ciałem jamistym szczęki. Naukowcy doszli do wniosku, że twór ten służy do regulacji ciepłoty ciała i zapobiega jego przegrzaniu. Zwierzęta te są bowiem tak otłuszczone i na dodatek powolne, że nawet w lodowatych wodach Arktyki mogą się skutecznie przegrzać.
Wieloryb grenlandzki opis trybu życia
Wieloryb grenlandzki wiedzie dzienny tryb życia (jest aktywny w dzień). Pływa w niewielkich stadach (do 6 osobników) lub pojedynczo w samotności, nigdy nie opuszczając przy tym wód strefy arktycznej i subarktycznej. Wieloryby grenlandzkie prowadzą jednak wędrowniczy tryb życia. Wiosną i latem przemieszczają się daleko na północ, wpływając na wody wokół północnej Alaski oraz na Morze Beringa i Morze Beauforta. Natomiast zimą migrują powrotem na wody północnego Atlantyku i na Morze Czukockie.
Wal grenlandzki jest zwierzęciem stadnym, więc czasem obserwuje się nawet stada liczące do 50 osobników. Są to również jedne z najwolniejszych gatunków ssaków morskich, ponieważ płynąc nie przekraczają prędkości 5-8 km/godz. Nie jest też uważany za zwierzę typowo głębinowe, choć może przebywać pod wodą nawet do 40 min. Co ciekawe, płynąc w zanurzeniu prawdopodobnie umie przy tym oceniać przy pomocy wydawanych dźwięków grubość i jakość lodu (na zasadzie echolokacji). Wyszukuje dzięki temu cieńsze miejsca w pokrywie lodowej i wybija w nich pyskiem otwory. Naukowcy zauważyli, że wale te potrafią pokonywać nawet lód o grubości ok. 0,6 m, przy czym po powstałych w ten sposób wybrzuszeniach pokrywy lodowej można doskonale śledzić trasy ich wędrówek i migracji. W trakcie wędrówek wykorzystują również szczeliny powstające naturalnie w pękającym lodzie.
Wal grenlandzki pożywienie
Ich pożywienie stanowi głównie plankton (widłonogi) i tzw. eurazja, czyli kryl. Są to skorupiaki morskie należące do podgromady pancerzowców, mające narządy świetlne zawierające substancję fosforyzującą. Do eufauzji zalicza się kryl antarktyczny i kryl północny. Wieloryby te okazyjnie żywią się także innymi małymi skorupiakami. Dzięki dużemu pyskowi i gęstym włosom fiszbinowym wal grenlandzki odżywia się jednak w sposób odmienny od innych wielorybów. Płynie przy tym majestatycznie i powoli przy powierzchni oceanu z szeroko otwartą paszczą. Zagęszcza w ten sposób i niejako spija nawet bardzo drobne organizmy żyjące w toni wodnej jako plankton. Jeśli wieloryby te płyną stadnie, wtedy robią to grupowo, co sprawia niesamowity widok. Na płytszych wodach w poszukiwaniu pokarmu czasem także nurkują, pożywiając się dzięki temu również organizmami przydennymi, żyjącymi w mule.
Okres godowy wala grenlandzkiego przypada na okres między marcem a sierpniem (szczyt jest najprawdopodobniej w marcu). Samice uczestniczą w godach i rodzą tylko raz na 3-4 lata. Ciąża u tych wielorybów trwa 13-14 miesięcy, po czym samice rodzą po jednym noworodku długości ok. 4,5 m i ważącym około tony. W ciągu pierwszego roku życia młode urośnie do ok. 9 m długości, natomiast dojrzałość osiągnie w wieku ok. 10 lat. Po raz pierwszy będzie uczestniczyło w godach w wieku 10-15 lat.
Wieloryb grenlandzki to najdłużej żyjący ssak na Ziemi. Długość życia najstarszych osobników przekracza 200 lat. Potwierdziły to badania przeprowadzone w 2000 r. przez naukowców z Monterey Bay Aquarium w Kalifornii (USA). Wcześniej uważano powszechnie, że wieloryby te żyją 80-100 lat. Naukowcy z USA w czasie swoich badań przeprowadzili pomiary kwasów aminowych, jakie pobierali z oczu spotykanych zmarłych wielorybów tego gatunku. Badali też skład tranu osobników łowionych przez Eskimosów z plemienia Inupiat. Badania wykazały, że analizowane wieloryby miały od 135 do 211 lat. Dodatkowo w pobranym od nich tranie wykryto też drobne kawałki kości i kamiennych łupków, z których dawniej Eskimosi wyrabiali harpuny (użycie stali i innych metali w użycie weszło tam dopiero w latach 80 XIX w.). W 2007 r. schwytano też osobnika tego gatunku, który miał wbity i wrośnięty w ciało kikut harpuna, jakiego używali biali wielorybnicy w XIW w.
Wszystko to uzmysłowiło naukowcom i opinii publicznej, że na zabite w 2000 r. i później okazy wielorybów musiano próbować polowa już dużo wcześniej, bo nawet przed 120 laty. Zdarzenia takie pozwalają stosunkowo precyzyjnie szacować długość życia badanych zwierząt. Okazało się też, że podobną długość życia wśród innych gat. wielorybów mają humbaki. Co ciekawe, z powodu tak sporej długowieczności, naukowcy uważają obecnie, że samice wala grenlandzkiego prawdopodobnie dożywają i przechodzą okres menopauzy. Potwierdza to również fakt spotykania olbrzymich samic pływających zupełnie samotnie. Najstarsza do tej pory zarejestrowana płodna samica miała tylko 90 lat.
Wale grenlandzkie to zwierzęta nie tylko bardzo powolne, ale również niesamowicie łagodne. Nie atakują człowieka, a zagrożone po prostu nurkują w głąb wody i uciekają. Są też inteligentne i porozumiewają się różnymi sygnałami dźwiękowymi. W okresie godowym wydają pieśni typowe dla waleni (długie, powtarzające się sekwencje dźwiękowe). Zwierzęta te przejawiają również inne zachowania typowe dla waleni, jak np. uderzanie ogonem o powierzchnię wody oraz wynurzanie przedniej części ciała, przyjmując przy tym pozycję pionową w wodzie.
Wal grenlandzki
Wal grenlandzki ma status podwyższonego ryzyka, ponieważ z powodu swojej wyjątkowej łagodności i powolności został wytrzebiony przez setki lat bezlitosnych, masowych polowań. Szacuje się przy tym, że na świecie żyje obecnie ok. 9-12 tys. osobników tego gatunku. Inuici nadal chętnie polują na ten gatunek (tylko oni mają na to pozwolenie, jako rdzenni mieszkańcy dalekiej północy). Na zakończenie warto też dodać, że w 1983 r. wal grenlandzki został przyjęty za narodowy symbol amerykańskiego stanu Alaska.
[…] ssaki wiodące wyłącznie morski tryb życia to: orki, narwale i wieloryby. Wśród żyjących tu waleni występują: płetwal błękitny, finwal, sejwal, minke, humbak, wieloryb gładkoskóry, kaszalot, […]