W dzisiejszym świecie walczymy o środowisko, klimat i niewymieranie gatunków. Borykamy się z zalewającymi nas śmieciami i toksynami. Nic więc dziwnego, że zagrożone gatunki zwierząt na świecie są coraz liczniejsze. Interesujesz się biologią i ekologią, więc konieczne poznaj zagrożone gatunki zwierząt na świecie. Sprawdź jeszcze dziś, jakie gatunki wpisano na listę zagrożonych i dlaczego.
Zagrożone gatunki zwierząt na świecie – definicja.
Definicja czym jest gatunek zagrożony, jest stosunkowo prosta. Jest to bowiem gatunek, który z dużym prawdopodobieństwem wyginie w najbliższej przyszłości, na całym świecie lub w określonej jurysdykcji politycznej. Gatunki mogą być przy tym w różnym stopniu tym zagrożone – jedne bardziej oraz tu i teraz, a inne mniej i w dłuższym okresie czasu. Gatunki mogą ponadto stać się zagrożone z powodu wielu różnych czynników. Może to być np. utrata siedlisk, kłusownictwo, zanieczyszczenia środowiska, ekspansja człowieka czy gatunków inwazyjnych itp.
Światową listą gatunków zagrożonych jest Czerwona Lista Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). Lista ta określa globalny stan liczebności oraz dane na temat ochrony gatunków zagrożonych. Natomiast różne inne instytucje czy agencje oceniają stan gatunków na określonych obszarach. W Polsce mamy pod tym względem Polską Czerwoną Księgę gatunków zagrożonych.
W wielu krajach obowiązują też specjalne prawa chroniące gatunki (np. polska ustawa o ochronie zwierząt). Prawa takie zabraniają np. polowań na zagrożone gat. zwierząt, ograniczają zabudowę terenów, czy tworzą obszary chronione. Niektóre zagrożone gatunki zwierząt na świecie są też przedmiotem szeroko zakrojonych działań ochronnych, jak np. hodowla w niewoli, reintrodukcja i odbudowa siedlisk.
wilk meksykański
Zagrożone gatunki zwierząt na świecie – stan ochrony.
Niektóre gatunki zwierząt są już tak mocno zagrożone, że praktycznie nie ma dla nich ratunku. Przykładowo, foka obrączkowana Saimaa (łac. Pusa hispida saimensis) występuje jeszcze tylko w jeziorze Saimaa w Finlandii. Foki obrączkowane z Saimaa należą obecnie do gatunków najbardziej zagrożonych na świecie. Ich populacja liczy bowiem już tylko ok. 400 osobników. Stan ochrony tego gatunku wskazuje na prawdopodobieństwo, że niedługo wyginie całkowicie. W jeszcze gorszej sytuacji jest wilk meksykański. Przy życiu na wolności pozostały już bowiem jedynie 143 osobniki. Oceniając taki stan danego gatunku, bierze się pod uwagę wiele czynników. Analizie poddawane są więc m.in.:
-
statystyki liczebności, w tym pozostała aktualnie liczba osobników;
-
ogólny wzrost lub spadek populacji w danym czasie;
-
wskaźniki sukcesu lęgowego/rozrodczego i odchowu młodych;
-
znane zagrożenia;
-
stan ochrony prawnej itp.
Czerwona Lista Zagrożonych Gatunków IUCN jest najbardziej znanym światowym systemem sporządzania list stanu ochrony gatunków. Ustala ją i aktualizuje Międzynarodowa Unia na rzecz Ochrona przyrody (IUCN). Lista IUCN stanowi swoisty ranking zagrożeń gatunkowych na świecie.
Szacuje się przy tym, że obecnie już ponad 50% gat. na świecie jest zagrożonych wyginięciem. Na arenie międzynarodowej, 195 krajów podpisało porozumienie w sprawie stworzenia planów działania na rzecz różnorodności biologicznej. Plany te mają lepiej niż dotąd chronić gatunki zagrożone i inne. Działania takie nazywa się też planami odbudowy gatunków.
Zagrożone gatunki zwierząt na świecie – Czerwona Lista IUCN.
Czerwona Lista gatunków IUCN po raz pierwszy ukazała się w 1963 r. Lista IUCN dzieli gatunki na:
-
wymarłe, w tym: wymarłe w ogóle (EX) i wymarłe na wolności (EW);
-
zagrożone wymarciem, w tym: krytycznie zagrożone (CR), zagrożone (EN), wrażliwe (VU);
-
mniejszego ryzyka, w tym: bliskie zagrożenia (NT), zależne od ochrony (CD), najmniej troski (LC);
-
inne/pozostałe kategorie: brak danych (DD), gatunek nieoceniony (NE).
W wykazie IUCN „gatunki zagrożone” (EN) znajdują się pomiędzy gatunkami „narażonymi” (VU) i „krytycznie zagrożonymi” (CR). Gatunki „bliskiego zagrożenia” (NT) i „najmniejszej troski” (LC) mają stosunkowo silne i zdrowe populacje, choć mogą się one zmniejszać. Niedobór danych (DD) oznacza gatunki, dla których wymagane jest więcej danych i ocen, zanim będzie można określić ich faktyczną sytuację.
Aktualne wydanie listy IUCN pochodzi z 2011 r. i zawierała status dokładnie 59 508 gat. Wśród nich jest ponad 45 tys. gat. zwierząt, ponad 14 tys. gat. roślin i 18 gat. grzybów. W ich obrębie 19 265 gat. jest zagrożonych wyginięciem. Większość z nich uzyskała ten status w wyniku działalności człowieka. To człowiek jest zatem największym niszczycielem zarówno samych gatunków, jak i środowisk ich życia. W 2012 r. na Czerwonej Liście IUCN wymieniono 3079 gat. zwierząt i 2655 gat. roślin, jako zagrożone (EN) na całym świecie.
tygrys syberyjski
Od 2020 r. istnieje już 6811 gat. klasyfikowanych, jako krytycznie zagrożone (CR) wśród 120 372 gat. śledzonych obecnie przez IUCN. Na Czerwonej Liście IUCN wpisano m.in. takie gatunki zagrożone na świecie wymarciem, jak: tygrys syberyjski (3 inne podgatunki tygrysa już wymarły na świecie), ara błękitnoskrzydła, krokodyl syjamski, nosorożec biały, żółw morski Kempa, czy wilk meksykański.
Gatunki zagrożone w Polsce.
Polska Czerwona Księga gatunków zagrożonych została wydania po raz pierwszy na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. Kategorie zagrożenia gatunków w Polskiej czerwonej księdze zwierząt obejmują:
-
EX – gatunki wymarłe;
-
EXP – gatunki zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce;
-
CR – gatunki skrajnie zagrożone;
-
EN – gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone;
-
VU – gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie;
-
NT – gatunki niższego ryzyka, ale bliskie zagrożenia;
-
LC – gatunki na razie niezagrożone wymarciem, z różnych powodów wpisane do Czerwonej Księgi.
Zagrożone gatunki zwierząt na świecie – możliwe skutki negatywne wpisania na listę gatunków zagrożonych.
Umieszczenie na liście gat. zagrożonych może też mieć niestety i skutki negatywne. Dlaczego? Ponieważ gatunek taki staje się wtedy bardziej pożądany dla ewentualnych zbieraczy i kłusowników. Efekt ten jest bardzo widoczny na przykład w Chinach i Afryce. Hodowla gat. zagrożonych może jednak zmniejszać tego typu presję na osobniki wolno żyjące. Innym problemem jest też możliwy spadek wartości gruntów, po znalezieniu na nich zagrożonego organizmu.
Oczywiście przestanie też być możliwe użytkowanie takiego terenu. Właściciele gruntów mogą wtedy po cichu zabijać i niszczyć odnajdywane u siebie gatunki zagrożone, zanim ktokolwiek się o nich dowie. Po cichu niszczy się też ich siedliska. Usunięcie w ten sposób problemu, powoduje jednak jednoczesne dalsze zmniejszanie populacji zagrożonych gat. Ochrona gatunkowa i siedliskowa bywa więc kwestionowana przez grupy działające na rzecz biznesu, przemysłu, budownictwa itp.
Gatunki wymarłe.
Spośród wszystkich gat. wymarłych z powodu działań człowieka, bardziej znane przykłady to m.in.: dodo, gołąb wędrowny, alka olbrzymia, tygrys tasmański czy krowa morska Stellera. Na skraju wyginięcia są lub były takie gatunki jak np. bieliki, niedźwiedzie, żubry i bizony, wilki, wiele gat. żółwi morskich czy organizmy raf koralowych. Wiele z tych zwierząt jest źródłem pożywienia, a inne zagrażają zwierzętom hodowlanym. Jeszcze inne giną z powodu zanieczyszczeń i/lub ekspansji terytorialnej człowieka, albo dlatego, że stały się celem sportu (np. myśliwskie safari).
Najmocniejsze przykłady niszczenia gatunków można zobaczyć w oceanach. Zniszczono tu nie tylko znaczne części raf koralowych. Również populacje niektórych wielorybów zostały znacznie przetrzebione. Zagrożonych wyginięciem jest obecnie aż 8 gat. wielorybów, w tym płetwal błękitny, wieloryb szary, kaszalot czy humbak. Podjęto działania mające na celu ograniczenie połowów wielorybów i zwiększenie ich populacji. Od dawna chronione są też cenne rafy koralowe.
Postęp wymierania gatunków tych środowisk trwa jednak nadal. Kraje takie jak Japonia, nadal polują i łowią wieloryby pod hasłami rzekomych „celów naukowych”. Do tego dochodzi ogólne przełowienie, zmiany klimatyczne, zanieczyszczenia i utrata siedlisk. Wszystko to prowadzi do wymierania gatunków z listy gat. zagrożonych IUCN. W wskaźniki wymierania mogą nawet wzrosnąć.
Zagrożone gatunki zwierząt na świecie – gatunki inwazyjne i celowo wprowadzane nowe gatunki.
Obecnie rodzimym gatunkom coraz poważniej zagrażają też gat. zawleczone przypadkiem lub wsiedlane celowo na dane terytoria. Wprowadzenie gatunków nierodzimych na jakiś obszar, może tymczasem zakłócić ten ekosystem nawet w bardzo poważnym stopniu. Gatunki rodzime mogą stać przez to zagrożone. Z kolei te, które już były wcześniej zagrożone w tym miejscu, mogą wymrzeć całkowicie. Tak stało się np. z norką europejską, po wprowadzeniu hodowli norki amerykańskiej do Europy.
Gatunki inwazyjne konkurują też z gatunkami rodzimymi o pożywienie i terytoria. Stabilna równowaga ekologiczna może wtedy zostać zachwiana przez drapieżnictwo lub inne przyczyny, prowadzące do nieoczekiwanego spadku liczebności gat. Wprowadzenie gatunków obcych inwazyjnych często bywa też istną tragedią chorobową (np. szrotówek kasztanowiaczek, czy obecnie ćma bukszpanowa). Nowe gatunki mogą również przenosić choroby, na które gatunki rodzime nie są odporne.
[…] Zagrożone gatunki zwierząt na świecie […]