Jadowite i niejadowite węże w Polsce

Węże należą do gromady gadów, są beznogie i poruszają się pełznąc. Jak wszystkie gady są zmiennocieplne i muszą się najpierw dobrze wygrzać w słońcu, by mogły być aktywne. W naszej szerokości geograficznej dni ciepłych w roku nie jest wiele i są mroźne zimy. Gady nie mają tu więc łatwego życia i nie jest ich wiele. Szukasz informacji na lekcję biologii? A może po prostu interesujesz się gadami? Konieczne przeczytaj i sprawdź, jakie są jadowite i niejadowite węże w Polsce.

Jadowite i niejadowite węże w Polsce – jakie gady, w tym węże żyją w Polsce?

Klimat Europy Środkowej nie sprzyja gadom, a jednak pewne gatunki tu żyją. W Polsce występuje przy tym 10 gatunków gadów, z których trzy są uważane za zagrożone.

Jakie są jadowite węże w Polsce?

Jedynym jadowitym gatunkiem węży żyjących w Polsce jest żmija zygzakowata (Vipera berus).

Niejadowite węże w Polsce

wąż Eskulapa (krytycznie zagrożony) (Elaphe longissima),

gniewosz plamisty (prawie zagrożony) (Coronella austriaca),

zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix),

Są też 4 gatunki jaszczurek

– żyworodna, zwinka, padalec zwyczajny, padalec kolchindzki (wydzielony w 2010 r. z padalca zwyczajnego). Na południowo-wschodnim krańcu spotykana jest też czasem jaszczurka zielona. Natomiast jedynym naszym rodzimym żółwiem występującym naturalnie w Polsce, jest mocno zagrożony wyginięciem żółw błotny. Oprócz rodzimych gatunków, na naszym terenie spotkać można obecnie też gatunki inwazyjne, zawleczone przez ludzi. Są to np. żółwie ozdobne, w tym zwłaszcza żółw czerwonolicy.

Jadowite i niejadowite węże w Polsce – charakterystyka:

wąż Eskulapa

należy do rodziny połozowatych (Colubridae) i jest najrzadszym gat. węża w Polsce. Zamieszkuje głównie Bieszczady. To także największy wąż w Polsce i Europie Środkowej. Dorasta do ponad 2 m (max 225 cm dł.). Najdłuższy schwytany w Polsce w Bieszczadach miał 161 cm. Samce są przy tym zwykle dłuższe, niż samice, co jest rzadkością u węży. Dorosłe eskulapy mają oliwkowo-brązowe wybarwienie z wieloma małymi, jasnymi plamkami.

niejadowite węże w Polsce wąż eskulapa
Wąż Eskulapa (Zamenis longissimus) – gatunek niejadowitego węża

Brzuch jest beżowo-kremowy (słomkowy), czasem też z małymi, ciemnymi plamkami. Przednia część ciała zwykle jest też ogólnie jaśniejsza. Wąż Eskulapa poluje jak dusiciel, owijając ofiary splotem ciała i zaciskając. Żywi się przy tym małymi gryzoniami i ptakami, które po uduszeniu połyka w całości. Nie jest jadowity.

Tak samo odżywiają się też inne węże, bez względu na to, czy duszą ofiary, czy zabijają je jadem. Węże nie mają bowiem zębów, by rozczłonkować swe ofiary przed zjedzeniem. Wąż Eskulapa to gatunek znajdujący się w Polsce pod ochroną. Jest też wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt z kategorią LC, czyli gatunek najmniejszej troski. Stanowi ponadto symbol medycyny i farmacji.

niejadowity wąż gniewosz plamisty

kolejnym rzadki polski rodzimy gatunek węża dusiciela z rodziny połozowatych. Odznacza się szarobrązowym lub rdzawobrązowym i cętkowanym wybarwieniem ciała. U samic barwa ich ciała jest szara lub gliniastoszara. Na głowie oraz częściowo na karku widnieje plama w kształcie serca lub podkowy w kolorze ciemnobrązowym. Na bokach od nozdrzy biegnie ciemnobrązowy pasek, przechodzący dalej aż na przedni odcinek ciała.

niejadowity wąż żyjący w Polsce gniewosz plamisty
Gniewosz plamisty, miedzianka (Coronella austriaca) – gatunek niejadowitego węża

Plamy na grzbiecie biegną ustawione w 2 lub 4 rzędy. Plamki ułożone są tam na przemian – wzdłuż i wszerz. U niektórych osobników łączą się, zlewając w jeden zygzak, przez co przypominają wtedy żmiję zygzakowatą i są z nią mylone. Wszystkie nasze węże można jednak odróżnić od żmii po okrągłej źrenicy oka. Tylko nasza jadowita żmija ma źrenicę pionową jak w kocim oku. Gniewosza od żmii można też odróżnić po łagodnie zaokrąglonym pysku i głowie słabo odgraniczonej od reszty ciała.

Gniewosze są stosunkowo drobne, dorastając jedynie do 60-80 cm długości. Niektóre samice mogą osiągać nawet ok. 90 cm. Masa ciała dorosłych gniewoszy to ok. 50-60 g i rzadko może dojść do ok. 100 g, choć spotyka się i takie węże. Gniewosz plamisty bywa mylony z jadowitą żmiją zwyczajną, jest jednak niejadowity i całkowicie nieszkodliwy.

Jednak jak sama jego nazwa wskazuje, to wąż odważny i potrafiący być agresywny, nawet w stosunku do człowieka. Gatunek w Polsce pod ochroną. Wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt z kategorią VU, czyli gatunek wysokiego ryzyka narażony na wyginięcie.

zaskroniec zwyczajny – wąż niejadowity

to również gatunek węża dusiciela z rodziny połozowatych. W Polsce jest stosunkowo liczny, ale podobnie jak wszystkie inne nasze gady, objęty ochroną. Podobnie jak żmija pospolita, zaskroniec zwyczajny występuje niemal w całej Polsce. Samice są większe, osiągając średnio do 1,5 m długości, podczas gdy samce tylko do ok. 1 m (rzadko więcej). Ciało mają wybarwione zwykle na szarozielono lub brązowawo. Brzuch jest natomiast białokremowy z nieregularnymi czarnymi plamkami o kształcie niemal kwadratowym.

zaskroniec niejadowity wąż żyjący w Polsce
Zaskroniec jest całkowicie niegroźnym i niejadowitym gatunkiem węża

Polska nazwa zaskrońca wzięła się od charakterystycznych żółtawych plam „za skroniami”, czyli za oczami. Plamy te są otoczone czarnymi obwódkami. Są przez to bardzo wyraźne i dobrze je widać. Mają je tylko zaskrońce i łatwo je po tym rozpoznać. Zaskrońce są przy tym niejadowite i całkowicie niegroźne dla ludzi. Ich pokarm stanowią płazy, ryby i małe gryzonie.

Schwytane połykają bez uprzedniego ich duszenia i uśmiercenia. Atakują tylko poruszające się i uciekające ofiary. W niewoli mogą dożyć 15 lat. Zaatakowane bronią się przewracając i udając martwego. Często też wypuszczają przy tym cuchnącą białawą ciecz do odstręczania ewentualnych napastników.

Mogą też wtedy głośno syczeć dla odstraszania. Preferują bytować na obszarach podmokłych i bagiennych, nad brzegami jezior i rzek. Bardzo dobrze pływają i nawet nurkują. Niektóre osobniki można nawet spotkać nad morzem.

Jadowite i niejadowite węże w Polsce

zaskroniec rybołów –

Jest to wąż nie jadowity bytuje w środkowej Europie i dalej na wschód, aż do zachodnich Chin i płn.-zach. Indii. W lipcu 2009 r. znaleziono jednego osobnika młodocianego tego gat. na terenie Polski. Było to w okolicy Cieszyna nad rzeką Olzą. Gatunek ten bytuje przy zbiornikach wodnych i to głównie w wodzie. Zaskroniec rybołów bardzo sprawnie też porusza się i na lądzie, choć poluje głównie w wodzie. Do tego świetnie pływa i nurkuje, a gdy musi uciekać, to zawsze dąży wtedy do wody.

niejadowity wąż zaskroniec rybołów
Zaskroniec rybołów (Natrix tessellata) to gatunek niejadowitego węża

Gatunek ten osiąga długość ciała do ok. 150 cm, przy czym samice są większe. Ubarwienie jest szare, oliwkowe lub zielono-brązowe. Na grzbiecie są małe, ciemne plamki. Natomiast strona brzuszna jest żółta lub pomarańczowa z czarnymi cętkami. Młode osobniki miewają też żółte plamy w okolicach skroniowych, bardzo podobne do tych u zaskrońca zwyczajnego.

Jednak z wiekiem podobieństwo to zanika (żółte lub pomarańczowe zausznice mają na stałe jedynie zaskrońce zwyczajne). Mimo, że nie jest to nasz całkiem rodzimy gat., zaskroniec rybołów podlega w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej.

Jadowite węże w Polsce żmija zygzakowata

– jako jedyny nasz wąż nie należy do rodziny połozowatych, lecz żmijowatych (Viperidae). Dorasta do ok. 90 cm (rzadziej 120 cm) długości ciała, przy masie do 0,170 kg. Występuje w całym kraju, jednak najliczniej w górach, ponieważ lubi siedliska o chłodnym mikroklimacie. Bytuje głównie na obrzeżach lasów, podmokłych łąkach, polanach leśnych. Żmija zygzakowata jest jedynym w Polsce wężem jadowitym. Jest wybarwiona brązowo, srebrzystoszaro, oliwkowozielono, niebieskoszaro, czerwonobrązowo lub miedzianoczerwono.

żmija zygzakowata jedyny jadowity wąż w Polsce
Żmija zygzakowata Vipera berus jest jedynym jadowitym wężem występującym w Polsce

Przez środek grzbietu biegnie też ciemny zygzak (zwykle czarny), tzw. „wstęga kainowa”. U osobników niemal czarno wybarwionych nie jest jednak widoczny. Żmiję od pozostałych gatunków naszych węży odróżnimy po pionowej jak u kota źrenicy. Jako jedyne mają też płaską głowę o wyraźnie trójkątnym zarysie, oddzieloną od reszty ciała wyraźnym przewężeniem. Łuski na głowie tworzą czarny wzór na kształt litery X, Y lub V.

To również cecha mocno wyróżniająca ten gatunek. Choć to gatunek jadowity, to rzadko kąsa ludzi i raczej płochliwie ucieka. Jeśli już ukąsi, to w samoobronie i w 30-60% przypadków wcale nie wstrzykuje jadu. Jednak gdy wstrzyknie jad, może dojść do martwicy tkanek w tej okolicy. Należy wiec zawsze zgłosić się jak najszybciej na pogotowie i do lekarza. Jad naszej żmii zygzakowatej stanowi mieszankę kilku toksyn o różnym działaniu.

Zmienia rytm pracy serca, uszkadza układ nerwowy, powoduje martwicę tkanek, zmniejsza krzepliwość krwi. Ukąszenie jest groźne głównie dla dzieci i osób chorych czy starszych. Dla zdrowego dorosłego człowieka nie powinno zaszkodzić. W leczeniu tych ukąszeń podaje się antytoksynę końską. Żmija podlega częściowej ochronie gatunkowej w Polsce.

COMMENTS

Comments are closed.