Cykl życiowy motyla

Motyle to owady, a u owadów występuje dwojaki cykl życiowy zwany rozwojem prostym lub złożonym. Motyle rozwijają się w procesie zwanym metamorfozą. To greckie słowo oznacza transformację lub zmianę kształtu, która jest największa w rozwoju złożonym. Szukasz informacji na lekcje biologii, a może interesujesz się owadami, w tym pięknymi motylami? Konieczne przeczytaj więc ten artykuł i sprawdź, jak przebiega cykl życiowy motyla

Motyle owady

Motyle dzielą się na motyle dzienne i nocne zwane ćmami. Wszystkie należą do gromady owady (Insecta) i typu stawonogi (Arthropoda). Owady mają przy tym dwa typy metamorfozy – przeobrażenie zupełne (holometabolia) i niezupełne (hemimetabolia):

Przeobrażenie niezupełne czyli metamorfoza hemimetaboliczna

– przechodzą ją np. koniki polne, świerszcze, pluskwiaki, ważki czy karaluchy. Ich młode larwy zwane nimfami, wyglądają zwykle jak małe kopie miniatury osobników dorosłych. Nie mają jeszcze pełnej kolorystyki owadów dorosłych i zwykle brak im też skrzydeł. Są również mniejsze i niedojrzałe płciowo.

Przeobrażenie zupełne czyli całkowita metamorfoza holometabolia

– przechodzą ją np. motyle, ćmy, chrząszcze, muchy czy pszczoły. Istnieją przy tym aż 4 etapy metamorfozy holometabolicznej owadów. Najpierw są to zapłodnione jaja złożone przez osobniki dorosłe. Potem z jaj wykluwają się larwy, które następnie przeobrażają się po jakimś czasie w poczwarki (pupa). Larwy są ruchliwe, chodzą i odżywiają się.

Mogą mieć nogi (np. gąsienica u motyli), albo są beznogimi apodialnymi czerwiami (np. larwy much). Natomiast poczwarki są nieruchome, często też dodatkowo zamknięte w utkanym z cienkich pajęczynowych nici kokonie. Poczwarki mogą być ponadto typu wolnego (np. u pszczół, os, komarów, niektórych chrząszczy) lub zamkniętego (np. u motyli, muchówek, większości chrząszczy).

Zamknięte poczwarki o baryłkowatym kształcie nazywa się bobówki (np. u muszki owocowej). Z poczwarki wylegają się owady dorosłe (imago). Młode owadów z przeobrażeniem zupełnym zwane larwami (zamiast nimf), bardzo się więc jak widać różnią się od osobników dorosłych. Zwykle larwy i dorosłe imago takich owadów jedzą też różne rodzaje pokarmu.

Cykl życiowy motyla typ i opis

Cykl życia motyla jest wspólny dla motyli dziennych i nocnych (ćmy). Nazywa się go metamorfozą całkowitą (holometabola). Występuje tu przemiana pokoleń z czterema wymienionymi wyżej postaciami, będącymi jednocześnie czterema etapami życia. Pierwszym jest jajo, drugi to larwa  (gąsienica), trzeci to poczwarka, a czwarty to motyl dorosły (imago). Każdy z tych czterech etapów życia motyli jest wyjątkowo inny. Jak jednak przebiega w szczegółach i czy różni się gatunkowo?

Cykl życiowy motyla – stadium rozwojowe zwane jajem.

Etap jaja u motyli trwa zwykle 3-7 dni i może się różnić zależnie od gatunku. W trakcie rozrodu, dorosłe samce kopulują z samicami (imago). Zapłodnione samice składają potem jaja na roślinach, na których będą żerować wylęgnięte z nich larwy zwane gąsienicami. Larwy różnych gatunków motyli żerują na różnych roślinach. Jest to cecha gatunkowa. Na przykład motyl bielinek kapustnik (Pieris brassicae) składa swe jaja na roślinach kapustnych. Natomiast ćma brudnica mniszka (Lymantria monacha) na drzewach iglastych (głównie sosny).

cykl życiowy motyla - motyl składający jajka
motyl składające jajka

Okres godowy motyli i składanie jaj odbywa się wiosną, latem lub dopiero jesienią. To również zależy od gatunku motyla. Niektóre pospolite gatunki, jak choćby wspomniany bielinek kapustnik, kopulują i składają jaja niemal cały sezon wegetacyjny. Samice motyli składają jednocześnie dużo jaj, aby przynajmniej część z nich przeżyła. U niektórych gat. samica składa kupki po kilka do kilkunastu jaj, a u innych większe ilości w jednym miejscu. Jaja motyli mogą być różnej wielkości, koloru i kształtu, co także zależy od gatunku.

Zwykle jednak są cylindryczne beczułkowate i kremowo-żółtawe. Samica przykleja je najczęściej na spodniej stronie liści, by były niewidoczne dla drapieżników. Motyle spędzają zimę w postaci jaja, gąsienicy, poczwarki lub osobnika doskonałego. Przykładowo u motyla niepylaka apollo (Parnassius apollo) zimują całkowicie wykształcone jaja. Z kolei ćma barczatka sosnówka (Dendrolimus pini) zimuje w formie larwalnej. Jej włochate gąsienice zagrzebują się w tym celu w ściółce pod sosnami.

Cykl życiowy motylaetap żerującej larwy zwanej gąsienicą.

Kolejnym etapem przejściowym jest larwa zwana gąsienicą. Gąsienice są ruchliwe i muszą dużo jeść oraz rosnąć. Pierwszym posiłkiem dla większości gąsienic jest skorupka jajka. Potem w miarę jedzenia roślin, na których żeruje dany gatunek, rosną coraz bardziej i zrzucają ok. 4-5 razy wylinkę. Liczba ilości wylinek różni się w zależności od gatunku motyla. 

Na tym etapie gąsienice mogą urosnąć nawet 100 razy więcej, niż wynosił ich rozmiar początkowy po wykluciu. Gąsienica została bowiem zaprojektowana jako istna „maszyna do jedzenia”. Przykładowo, jajo amerykańskiego motyla monarcha (Danaus plexippus) ma rozmiar główki od szpilki. Wykluwająca się z niego larwa gąsienica nie jest dużo większa. Jednak w ciągu kilku tygodni żerowania dorośnie do ok. 5 cm długości. Całkowity czas przebywania motyla w stadium gąsienicy wynosi ok. 2-5 tyg.

cykl życiowy motyla gąsienica
cykl życiowy motyla gąsienica

Okres ten jest też różny w zależności od gat. motyla i od warunków wzrostu (np. pokarm i temperatura otoczenia). Uważa się, że stadium larwy-gąsienicy jest najbardziej niebezpieczne w cyklu życiowym motyla. W stadium gąsienicy, śmiertelność motyli jest więc bardzo wysoka. Ich larwy są bowiem podatne na złe warunki pogodowe, choroby, pasożyty i oczywiście drapieżniki. Wiele dorosłych motyli składa więc setki jaj, z których po całym cyklu przemian życiowych przeżywa często jedynie kilka osobników potomnych.

Cykl życiowy motyla – etap przejściowy poczwarki zwanej pupa.

Kiedy gąsienica jest w pełni rozwinięta, przestaje jeść i staje się poczwarką. Poczwarka rozwija się pod skórą gąsienicy. Potem jej skóra pęka i spod niej wyłania się poczwarka. Pusta skóra odpada. Poczwarka motyli jest typu zamkniętego (poczwarka zamknięta) i ma lekki zarys przyszłego ciała imago. Przygotowująca się do przepoczwarzenia gąsienica najpierw robi małą jedwabną matę.

Potem przyczepiła się do niej tyłem ciała i przepoczwarza. Niektóre poczwarki trzymają się potem tej maty jedynie tyłem swego ciała. Inne są jeszcze owinięte dodatkowymi jedwabnymi nićmi w połowie wokół ciała. Nici te są końcami przymocowane do gałęzi, kory itp. Ma to pewniej utrzymać poczwarkę na miejscu. Poczwarka wygląda wtedy jak operator linii telefonicznej, używający skórzanego paska do przymocowania do słupa. U niektórych gatunków poczwarka jest jeszcze dodatkowo cała otoczona jedwabnym oprzędem zwanym kokonem (szczególnie u ciem).

kokon motyla
kokon motyla

U większości gatunków motyli, ich poczwarki zwisają jednak do góry nogami, przyczepione tyłem do jedwabnej podkładki. W zależności od gatunku, poczwarka zawiesza się tak pod gałęziami, ukryta w liściach lub zakopana pod ziemią. Niekiedy też gąsienice przepoczwarzają się gdzieś w ludzkich budynkach, stodołach itp. Ten etap może trwać 1-2 tyg., miesiąc lub dłużej. Niektóre gatunki mają stadium poczwarki, które trwa nawet dwa lata. Często poczwarka jest więc formą, która zimuje do następnego sezonu wegetacyjnego.

W czasie zimy przechodzi wtedy tzw. diapauzę. Poczwarka może mieć różne formy i kształty, zależnie od gatunku motyla. Może więc być zielona lub brązowa. Na jej kolor wpływa też fakt, czy gąsienica przepoczwarza się np. na zielonej łodydze, czy na brązowym patyku. Wewnątrz nieruchomej poczwarki zachodzą duże zmiany. Specjalne komórki, które były obecne w larwie-gąsienicy, teraz szybko rosną. 

Staną się nogami, skrzydłami, oczami i innymi częściami dorosłego motyla. Wiele oryginalnych komórek larw dostarczy jednak tylko samej energii dla tych rosnących dorosłych komórek przyszłego ciała imago.

Cykl życiowy motyla – ostateczne stadium rozwojowe, jakim jest imago czyli owad dorosły.

Jest to ostatnia faza rozwojowa w cyklu życiowym motyli. Faza owada dorosłego nazywa się imago i wyglądają absolutnie inaczej szczególnie w porównaniu z larwą-gąsienicą. Gąsienica ma kilka małych oczu, 3 pary krótkich nóg i odwłokowe niby nogi posuwki, a także bardzo krótkie czułki. Aparat gębowy gąsienic ma postać żuwaczek (aparat gębowy gryzący).

Dorosłe imago mają natomiast długie nogi, długie czułki i oczy złożone. Ich aparat gębowy ma postać rurki ssącej, którą owad zwija i rozwija. Ciało imago jest podzielone na trzy odcinki: głowę, tułów i odwłok. Obecne są też dwie pary błoniastych skrzydeł, pokrytych dodatkowo dachówkowato ułożonymi mikroskopijnymi płytkami kolorowego pyłku. Takie ubarwienie skrzydeł u motyli jest cechą gatunkową i bardzo się różni. Motyle w postaci imago potrafią latać używając tych dużych i kolorowych skrzydeł.

Jedyne, czego nie mogą zrobić, to już więcej urosnąć. Zadaniem dorosłego imago jest kojarzenie się, kopulacja i składanie jaj. Chodzi więc tu o prokreację dla dalszego trwania gatunku. Niektóre gatunki dorosłych motyli czerpią energię z wypijanego nektaru z kwiatów i/lub owoców. Wiele gatunków jednak w ogóle się nie odżywia i umiera szybko po kopulacji i złożeniu jaj. Większość dorosłych motyli żyje tylko jeden lub dwa tygodnie. Niektóre gatunki zimują jednak jako imago w stanie hibernacji i mogą wtedy żyć nawet kilka miesięcy.

COMMENTS

Comments are closed.