Motyle egzotyczne

Zwierzęta tworzą niezwykle bogaty wielogatunkowy konglomerat. Dla nas siłą rzeczy najbardziej interesujące są gatunki egzotyczne. Jednymi z najpiękniejszych przy tym, wzbudzających powszechny zachwyt są kolorowe owady, w tym motyle. Im większe i bardziej kolorowe – tym lepiej. A ile ich gatunków istnieje w tej chwili na świecie? Kochasz przyrodę, w tym szczególnie bajecznie kolorowe owady? Poznaj najpiękniejsze na świecie motyle egzotyczne. Sprawdź ile istnieje ich gatunków i gdzie można je spotkać.

Systematyka i występowanie motyli.

Motyle są bezkręgowcami zaliczanymi do rzędu Lepidoptera. Rząd ten jest z kolei klasyfikowany do podgromady owady uskrzydlone (Pterygota). Wyższa systematyka obejmuje natomiast gromadę owady (Insecta), podtyp tchawkowce inaczej tchawkodyszne (Tracheata) i typ stawonogi (Arthropoda). Motyle należą przy tym do najbardziej zaawansowanych ewolucyjnie stworzeń wśród owadów.

Po chrząszczach są natomiast drugą grupą owadów pod względem liczebności gatunkowej. Entomolodzy twierdzą, że na świecie żyje aktualnie około 150 tysięcy gatunków motyli. Większość z nich, to właśnie motyle egzotyczne. W Polsce żyje bowiem jedynie ponad 3 tysiące ich gatunków.

Motyle ogólnie występują co prawda na wszystkich kontynentach prócz Antarktydy. Jednak z oczywistych względów w tropikach jest ich najwięcej. Skamieniałości motyli pochodzą aż z paleocenu, czyli z okresu geologicznego mającego miejsce przed około 56 milionami lat temu.

Motyle egzotyczne – podziały entomologiczne motyli.

Zajmujący się owadami entomolodzy stworzyli kilka podziałów motyli, które jednak są tylko umowne. Nie mają bowiem pokrycia w prawdziwych systematycznych relacjach pokrewieństwa poszczególnych gatunków. Takie podziały są jednak bardzo wygodne przy ich rozpoznawaniu. Oto dwa najpopularniejsze i najczęściej spotykane w atlasach i książkach:

motyle dzienne (Rhopalocera, buławkoczułkie) i ćmy (Heterocera, różnoczułkie) – podział ze względu na wygląd morfologiczny i porę aktywności do lotu;

motyle większe (Macrolepidoptera) i motyle mniejsze (Microlepidoptera) – podział ze względu na wielkość ciała.

Budowa ciała motyli.

Dorosłe motyle (imago), szczególnie te egzotyczne mają duże, często też jaskrawo ubarwione skrzydła. Zwykle też skrzydła mają liczne wzory złożone z wielu pięknych kolorów. Właśnie dzięki tym bajecznym skrzydłom, motyle cechuje ponadto rzucający się w oczy lot. Poza tym morfologicznie ciało motyli składa się z głowy, tułowia i podłużnego odwłoku. Samice na końcu odwłoka mają dodatkowo specjalne teleskopowe pokładełko.

Służy im ono do składania jaj. Motyle mają też trzy pary nóg złożonych z odcinków połączonych ruchomymi stawami. Ich głowa jest kulista i wyraźnie oddzielona od tułowia. Ewolucyjnie powstała dzięki zrośnięciu się aż sześciu segmentów głowotułowia. Na głowie motyle mają parę dość dużych oczu złożonych, parę czułków i rurkę ssącą do pobierania pokarmu, którym jest nektar kwiatowy. Fantastyczne kolory na ich ciele są efektem wybarwienia pokrywającego je pyłku.

Pyłek ten w sposób dachówkowaty pokrywa całe ciało, a przede wszystkim skrzydła. Tworzy przy tym finezyjne wzory, pawie oka, ornamenty. Motyle wykonują też w locie tytaniczną pracę. Przykładowo, motyle dzienne robią aż 300 uderzeń skrzydłami na minutę (np. paziowate). Ćmy czyli motyle nocne są jednak cięższe, masywniej zbudowane i mają często mniejsze skrzydła. Muszą więc wykonać znacznie więcej uderzeń skrzydłami w locie.

Rekordzistą w tym względzie jest fruczak gołąbek (inaczej dłużniec gwiaździk Macroglossum stellatarum), który robi najwięcej machnięć skrzydłami. Jest ich aż 5000 na minutę! Wygląda przez to niczym miniaturowy koliber zawisający nad kwiatami. Uwaga jednak, bo nie jest to dla nas motyl egzotyczny i można go spotkać w Polsce. Najszybsze motyle mogą w locie osiągać prędkość nawet do 55 kilometrów na godzinę!

Cykl rozwojowy motyli.

Motyle mają czteroetapowy cykl życiowy. Jak większość owadów przechodzą przy tym  metamorfozę całkowitą, zwaną też przeobrażeniem całkowitym inaczej zupełnym. Skrzydlate dorosłe osobniki (imago) składają najpierw jaja na swoich roślinach pokarmowych. Po wykluciu będą potem na nich żerować ich larwy zwane gąsienicami. W pełni rozwinięte larwy-gąsienice ulegną przepoczwarzeniu w poczwarkę zamkniętą.

Gdy cała metamorfoza ulega zakończeniu, skórka poczwarki pęka i z wnętrza wychodzi owad dorosły imago. Musi jeszcze tylko wysuszyć, napompować powietrzem w tchawkach i wysuszyć skrzydła. Potem odlatuje i podejmuje funkcje rozrodcze. Niektóre motyle, zwłaszcza motyle tropikalne, mają przy tym aż kilka takich nowych pokoleń w ciągu roku. Ale są również gatunki mające wyłącznie jedno pokolenie w roku.

Im bowiem chłodniejszy klimat, tym większe trudności z rozrodem u motyli. Kilka gatunków żyjących w zimnych lokalizacjach, może nawet potrzebować aż kilku lat na to, aby móc przejść pełny cykl życia. Dorosły i dojrzały osobnik motyla żyje maksymalnie zaledwie do trzech tygodni. Musi w tym czasie przede wszystkim się rozmnożyć.

Motyle egzotyczne – najpopularniejsze rodziny.

Współcześnie motyle dzieli się na 4 podrzędy: Zeugloptera (Chapman 1917), Aglossata (Speidel 1977), Heterobathmiina (Kristensen & Nielsen 1983) oraz Glossata (Fabricius 1775). Motyle egzotyczne to gatunki żyjące wszędzie poza Polską i naszą częścią Europy. Jest ich cały ogrom –około 150 tysięcy gatunków. W Polsce odnotowano jedynie 3156 gatunków zlokalizowanych w obrębie 73 rodzin. W tym 164 gatunki są motylami dziennymi. Największe i najpiękniej ubarwione są jednak wyłącznie motyle egzotyczne.

Oto alfabetyczna lista ich najpopularniejszych rodzin:

barczatkowate (Lasiocampidae)

bielinkowate (Pieridae)

garbatkowate (Notodontidae)

kibitnikowate (Gracillariidae)

miernikowcowate (Geometridae)

modraszkowate (Lycaenidae)

molowate (Tineidae)

namiotnikowate (Yponomeutidae)

omarnicowate (Pyralidae)

pasynkowate (Incurvariidae)

pawicowate (Saturnidae)

paziowate (Papilionidae)

piórolotkowate (Pterophoridae)

rusałkowate (Nymphalidae)

pomrowicowate (Limacodidae)

prządkowate (Bombycidae)

przeziernikowate (Sesiidae)

sówkowate (Noctuidae)

trociniarkowate (Cossidae)

uranidowate (Uraniidae)

wachlarzykowate (Crambidae)

zawisakowate (Sphingidae)

zwójkowate (Tortricidae)

korowódki (Thaumatopoeidae)

Najciekawsze gatunki motyli egzotycznych

 Motyle egzotyczne są z całego świata, jednak najpopularniejsze pochodzą z Ameryki Południowej, Azji i Afryki (strefa tropikalna i subtropikalna). Wśród nich największym na świecie jest nocny motyl Attacus atlas, uznawany za trzecią największą ćmę świata. Rozpiętość jego skrzydeł dochodzi aż do 30 cm! Inny olbrzymi gatunek motyla, to Ornithoptera alexandrae. Jest to również gatunek chroniony, ponieważ można go spotkać już tylko na jednym stanowisku w Papui-Nowej Gwinei. Rozpiętość skrzydeł samic tego gatunku przekracza 28 cm, przy masie ciała ok. 25 g. Inne popularne ze względu na wielkość i ubarwienie gatunki egzotyczne to: m.in. Helikon trójbarwny (Heliconius erato) z Ameryki Południowej i Środkowej, monarch (Danaus plexippus) z Ameryki Północnej i Środkowej, księżycówka amerykańska (Actias luna) z Ameryki Północnej, pawica atlas (Attacus atlas) z tropikalnych i subtropikalnych lasów Azji (płd. Chiny, Tajlandia, Indonezja), Attacus Lorquini (Filipiny), Morpho Didius (Peru), Papilio Lorquinianus (Australia, Indonezja, Filipiny, Malezja), Papilio Ulysses (Australia, Nowa Gwina), Papilio Rumanzovia (Australia, Filipiny, Borneo, Jawie, Sumatra), Graphium Weiskei (Australia, Papua Nowa Gwinea), Papilio Lycophron (Południowa Ameryka, Meksyk, Argentyna), Morpho Cypris (Ameryka Południowa, Panama, Kolumbia), Chrysiridia Rhipheus (Madagaskar), Charaxes Zingha (Afryka), Papilio Dardanus (Afryka), Delias Hyparete (Sri Lanka , Indie, Java , Sumatra), Eurytides Dolicaon (Kolumbia, Wenezuela, Peru, Brazylia, Boliwia), Papilio Helenus (Sri Lanka , Indie, Java , Sumatra), Papilio Palinurus (Birma , Borneo, Indonezja, Filipiny), Cymothoe Sangaris (Afryka), Eurytides Leucaspis (Ameryka Południowa, Wenezuela, Ekwador, Peru, Boliwia), Graphium Cloanthus (Australia, Celebes, Borneo, Sumatra, Filipiny a także południe Chin oraz Indie), Charaxes Smaragdalis (Afryka, Senegal, Somalia, Angola, Kenia, Sudan, Indie, Java , Sumatra), Siproeta Stelenes (Środkowa i Południowa Ameryka), Panacea Prola (Ameryka Południowa, Peru), Graphium Androcles (Australia, Filipiny), Euphaedra Xypete (Afryka), Papilio Lowii (Borneo, Filipiny), Pazala Eurous (Azja, Chiny), Caligo Iloneus (Peru), Callicore hesperis (Peru), Danis Danis (Indonezja, Papua Nowa Gwinea), Diaethria Clymena (Peru), Priamus Poseidon oraz Priamus Urvillianus (Papua Nowa Gwinea, Wyspy Salomona, południowa Australia).

Motyle egzotyczne ciekawostki

Ćmy z Hawajów z rodzaju Eupithecia (E. Staurophragma i E. orichloris) mają drapieżne gąsienice polujące na drobne owady. Łapią je w specjalny kosz utworzony z przekształconych odnóży tułowiowych. Cały ich atak trwa jedynie 1/12 sekundy. Pewna południowoamerykańska omacnica Cryptoses Choloepi żyje w sierści leniwca trójpalczastego, a jej larwy gąsienice żywią się jego odchodami. Gąsienice motyla Acentria ephemerella żyją z kolei pod wodą.