Cykl życiowy grzybów

Grzyby to organizmy niesamowite i jedyne w swoim rodzaju. Sklasyfikowano je nawet w oddzielne królestwo, jedno z pięciu królestw takich jak bakterie, protisty, rośliny i zwierzęta. Grzyby umieszczono w tej klasyfikacji biologicznej między protistami i roślinami. Należą do nich zarówno organizmy mikroskopijne, jak i duże wielokomórkowe. Lubisz zbierać i jeść grzyby, a może szukasz informacji na lekcję biologii? Konieczne przeczytaj więc i poznaj rodzaje, wygląd, budowę oraz rozmnażanie i cykl życiowy grzybów.

Cykl życiowy grzybów – co to za organizmy?

Grzyby to królestwo po łacinie zwane Fungi (R.T. Moore, 1971). Jako królestwo, grzyby należą do domeny jądrowców (Eucaryota, organizmy eukariotyczne). Dawniej ich systematyka była jednak inna Najczęściej określano je więc kiedyś rangą podkrólestwa grzybów (Fungi ) oraz odtypu Fungi (Engl. 1889) i klasy Fungi (Bartling, 1830). Jako organizmy eukariotyczne, królestwo grzybów obejmuje takie organizmy, jak: drożdże, pleśnie i grzyby. 

Niektóre grzyby są wielokomórkowe, podczas gdy inne, takie jak drożdże, są jednokomórkowe. Większość grzybów jest przy tym mikroskopijna w swych rozmiarach. Wiele z nich wytwarza jednak dobrze widoczne i dość duże owocniki. To właśnie te owocniki potocznie nazywamy grzybami, choć faktyczny organizm grzyba jest dużo większy. Cykl życiowy grzybów nierozerwalnie wiąże się z ich odżywianiem, rozprzestrzenianiem czy rozmnażaniem.

Grzyby skąd pochodzą i kiedy powstały?

Najstarsze jak dotąd skamieniałe szczątki zaklasyfikowane do grzybów znaleziono na terenie arktycznej części dzisiejszej Kanady.  Ich wiek oszacowano na około jeden miliard lat. Grzyby należą więc do jednych najstarszych organizmów na Ziemi. Istnienie grzybów naukowcy wykazali obecnie we wszystkich strefach klimatycznych naszej planety. Najwięcej ich żyje jednak na lądach. Niewielka ilość jest też jednak spotykana w wodach słodkich i słonych.

Do chwili obecnej naukowcy opisali ok. 70 tysięcy oficjalnie uznanych gatunków grzybów. Niestety jak dotąd nadal nie ustalono jednolitych kryteriów ich klasyfikowania. Dlatego nie możliwy jest ich dokładny szacunek statystyczny liczebnościowy. Naukowcy uważają więc, że liczba faktycznie istniejących grzybów może być nawet dużo wyższa. Potwierdzałyby to nowe gatunki. Każdego roku odkrywanych jest bowiem i opisywanych średnio aż 1700 nowych gatunków grzybów.

cykl życiowy grzybów

Dane zbierane z terenów, gdzie rozpoznano większość organizmów żywych wskazują, że obecnie może istnieć nawet około 1 miliona gat. grzybów. Liczba ta jest 4 razy większa, niż liczba aktualnie żyjących na Ziemi gatunków roślin nasiennych. To naprawdę wielki ogrom!

Budowa grzybów.

Omawiane organizmy mogą być jednokomórkowe jak np. drożdżaki, albo wielokomórkowe. Ich komórki zawierają chitynę. Jest to ta sama substancja, która buduje też powłoki ciała stawonogów (owadów, pajęczaków i skorupiaków). Komórki grzybów mogą być jednojądrowe, dikariotyczne czyli dwujądrowe, lub są komórczakami.  Organizmy wielokomórkowe są najpopularniejsze wśród grzybów.

Takie wielokomórkowe grzyby są plechowcami, jeśli chodzi o ich budowę. Ich ciało stanowi więc grzybnia, która nie wykazuje typowego dla roślin i zwierząt zróżnicowania na tkanki i organy. Grzybnię tworzą długie, białawe i nitkowate, a przy tym proste lub rozgałęzione nitkowate twory zwane strzępkami. Strzępki tworzą z kolei nibytkankę, która nazywa się plektenchyma.

To, co określamy potocznie mianem grzybów, występuje tylko u grzybów wielokomórkowych. Są to okresowe wytwory grzybni wyrastające nad ziemię, zwane owocnikami. Owocniki są też zbudowane z plektenchymy. Stanowią specjalnie wykształconą część całej podziemnej grzybni. Wewnątrz owocników, pod ich kapeluszami tworzą się służące do rozmnażania zarodnie z zarodnikami.

Jak odżywiają się grzyby?

W przeciwieństwie do roślin, grzyby nie wytwarzają własnego pożywienia. W nomenklaturze biologicznej są więc organizmami cudzożywnymi, głównie osmotroficznymi. Podobnie jak zwierzęta, muszą więc woje pożywienie pozyskiwać. Od tego zależy też cykl ich życia. Gleba i drzewa lub martwe ich kłody zawierają zwykle dużo strzępek grzybów. Strzępki te odżywiają się, rosną i rozgałęziają się, tworząc kolonię. Później mogą również tworzyć owocniki grzybów. Strzępki odżywiają się składnikami z rozkładających się szczątków roślin, w tym martwych, próchniejących drzew.

Wchodzą tez w symbiozę z żywymi drzewami i krzewami (np. borowiki i podgrzybki z sosnami czy świerkami, opieńki z grabami i buczynami). W warunkach sztucznych grzyby można hodować na korze i martwym drewnie (np. boczniaki), na torfie z obornikiem (np. pieczarki). W laboratoriach pleśnie i drożdże są z kolei hodowane na specjalnej galaretowatej pożywce zwanej agarem. 

grzybnia
grzybnia

Strzępki grzybni potrzebują do życia takie składniki, jak woda, cukry i O 2, z którego wytwarzają m.in. CO 2, jak zwierzęta. Grzyby oddychają przy tym tlenowo lub beztlenowo przez fermentację (drożdże). Fermentacja umożliwia wytworzenie  alkoholu etylowego i wspomnianego dwutlenku węgla CO2. Odżywiając się i oddychając, grzyby pozyskują energię niezbędną do życia.

Jak poruszają się grzyby?

Wyobraź sobie, że jesteś malutki jak strzępki grzyba, czyli bez nóg, skrzydeł lub innych sposobów poruszania się. Jeśli masz wodę i O 2 , możesz wyrosnąć z końców strzępek i być może rozgałęziać się, rozprzestrzeniając w różnych kierunkach. Ale będąc tak małym i nieruchawym i tak poruszysz tylko niewielką ilość swego ciała.

Prawdopodobnie taki słaby ruch nie wystarczy, aby znaleźć nowe źródło pożywienia. Nawet największa grzybnia nie może bowiem rozrastać się w nieskończoność. Grzyby są więc niezdolne do aktywnego ruchu. Jedynie ich zarodniki mogą z wiatrem wędrować na spore nawet odległości. Prymitywne grzyby wielokomórkowe wytwarzają zdolne do ruchu, jednokomórkowe, uwicione zarodniki pływkowe (zoospory),

Cykl życiowy grzybów – jak rozmnażają się grzyby?

Grzyby charakteryzują się ogólnie dużą różnorodnością sposobów rozmnażania. Mogą przy tym rozmnażać się bezpłciowo poprzez pączkowanie. A wiele z nich ma rozmnażanie płciowe, tworząc owocniki, które wytwarzają zarodniki. U wielu grzybów rozmnażanie bezpłciowe występuje jako dominujący sposób rozmnażania. Takie rozmnażanie umożliwia bowiem naprawdę bardzo szybkie zasiedlanie podłoża/środowiska. Są też jednak gatunki, u których rozmnażanie bezpłciowe jest w ogóle nieznane i nie opisane.

Większość grzybów może jednak rozmnażać się zarówno płciowo, jak i bezpłciowo. Grzyby mające rozmnażanie bezpłciowe, w nomenklaturze biologicznej określa się mianem anamorfy. Natomiast grzyby o rozmnażaniu płciowym to teleomorfy. Z kolei obie te formy możliwe razem u danego gatunku grzyba, nazwano holomorfy. Wytwarzanie zarodników wyłącznie w procesie bezpłciowym odbywa się za pomocą podziałów mitotycznych.

zarodniki u purchawki

Przyczyną takiego rozmnażania jest u grzybów prawdopodobnie ich skrajna specjalizacja do danych warunków środowiska i ich odżywiania się.

Dotychczasowe badania genetyczne wykazały bowiem, że w ich genomach są zestawy genów warunkujące też rozmnażanie płciowe. Sposoby rozmnażania bezpłciowego u grzybów to: pączkowanie, fragmentacja plechy, wytwarzanie różnego rodzaju zarodników (pływkowe, konidialne, sporangialne), lub cykl paraseksualny (połączenie, wymiana materiału genetycznego, crossin-ower i podział redukcyjny).

Sposoby rozmnażania płciowego u grzybów, to: autogamia, deuterogamia, gametangiogamia, gametogamia, partenogamia, somatogamia i spermatyzacja.

Uproszczony cykl życia grzyba. 

Spośród wielu zarodników wytwarzanych przez grzyby, tylko niewielka ich liczba wyląduje w miejscu, w którym będzie mogła wykiełkować. Kiełkując zacznie od razu tworzyć rozrastające się coraz mocniej strzępki. Strzępki różnych gatunków grzybów mogą rosnąć w glebie lub w drewnie, jako pożywce. Pleśnie mogą też jednak rosnąć na odchodach, zepsutym pożywieniu ludzkim, na ścianach budynków itp.

Gdy grzybnia się odpowiednio rozrośnie, o właściwej porze roku i sezonu wegetacyjnego zaczyna też tworzyć owocniki zwane potocznie grzybami. Grzyby mają trzon i kapelusz, pod którym są blaszki lub rurki wytwarzające zarodniki. Grzyby jednokomórkowe jak drożdże, rozmnażają się natomiast głównie przez pączkowanie. Ich kolonie wyglądają jak zbiór komórek w formie zwykle bezkształtnej masy.

Cykl życiowy grzybów – jak powstają zarodniki?

Wiele grzybów tworzy owocnik w kształcie trzonu z kapeluszem. Inne mają jednak kształt kuli czy korala, lub po prostu są jak plama farby. Bez względu na wygląd, głównym celem każdego owocnika jest wytwarzanie zarodników, aby grzyb mógł się rozprzestrzenić. Zarodniki grzybów tworzą się na specjalnych strzępkach, rozlokowanych na powierzchni cienkich blaszek lub rurek zawieszonych na spodzie kapelusza. 

Kapelusz ma spadzisty kształt, by krople deszczu spływały z niego swobodnie. Zlokalizowane pod kapeluszem zarodniki pozostają natomiast bezpiecznie suche. 

Owocniki grzybowe muszą jednak szybko pozbywać się zarodników, ponieważ często żyją tylko przez kilka dni. Na zimę owocniki obumierają, jeśli nie zostaną zjedzone wcześniej przez różne zwierzęta (np. ślimaki, wiewiórki, myszy). W kolejnym sezonie wegetacyjnym cały cykl życiowy grzybów powtarza się od nowa.