Petrel śnieżny (łac. Pagodroma nivea) to wędrowny ptak z rodziny burzykowatych, który potrafi przetrwać, żywiąc przy tym siebie i potomstwo w warunkach ekstremalnego zimna. Co ciekawe, mimo takich trudności ptaki te żyją stosunkowo długo, bo nawet 14-20 lat.
Petrel śnieżny (łac. Pagodroma nivea) to gatunek wędrownego, średniej wielkości ptaka morskiego (oceanicznego) należącego do monotypowego rodzaju Pagodroma, rodziny burzykowatych (łac. Procellariidae), rzędu rurkonosych (łac. Procellariiformes) oraz nowoczesnych ptaków neognatycznych. Po raz pierwszy gatunek ten został opisany przez G. Forstera w 1777r. Petrel śnieżny występuje ponadto w dwóch podgatunkach, różniących się rozmiarami ciała oraz wielkością dzioba: petrela śnieżnego (P. nivea nivea) i petrela białego (P. nivea major, do niedawna confusa). Przez niektórych badaczy-ornitologów są one traktowane, jako odrębne gatunki. Petrel biały jest o ok. 50 % cięższy, do tego również większy i masywniejszy. Co ciekawe, oba te podgatunki hybrydyzują (krzyżują się) ze sobą, a młode z takich par mieszanych posiadają rozmiary pośrednie.
Warto wiedzieć, ze nazwa „petrel” wywodzi się od imienia świętego Apostoła Piotra (ang. Snow Peter) i jego nieudanej próby chodzenia po wodzie, która została opisana w Ewangelii Mateusza (Mt 14, 28-31, po ujrzeniu chodzącego po wodzie Jezusa, Piotr zaczął iść do niego także poruszając się po tafli wody, jednak mu się to nie udało, w przeciwieństwie do Jezusa).
Nadając taką nazwę petrelom chciano w ten sposób zobrazować ich dotykanie łapkami po tafli wody, gdy polują tuż nad lustrem wody. Ptaki te tuż przed wystartowaniem do lotu również specyficznie podbiegają po wodzie. Petrele wyglądają wtedy zupełnie tak, jakby kroczyły po wodzie, tyle tylko, że machają przy tym skrzydłami. Natomiast pierwszy człon łacińskiej nazwy tych ptaków Pagodroma nivea pochodzi z języka greckiego, w którym zwrot „pagos” oznacza „lód”, natomiast „dromos” to „bieżnia” (ptaki te biegają po lodowej tafli wody). Z kolei drugi człon łacińskiej nazwy „nivea” stanowi formę żeńską łacińskiego przymiotnika „niveus/nivea/ niveum” czyli „śnieżny/śnieżna/śnieżne” i pochodzi przy tym od słówka „nix/nivis” oznaczającego „śnieg/śniegu”. Obrazuje to śnieżnobiałe upierzenia petreli śnieżnych. Najstarsze znane szczątki petreli śnieżnych pochodzą zaledwie sprzed ok. 34 tys. lat.
Według ostatnich szacunków ornitologów, liczebność całej antarktycznej populacji Pagodroma nivea wynosi w przybliżeniu ok. 4 000 000 osobników (Brooke 2004). Różne źródła podają jednak nieco sprzeczne dane, ponieważ w lodowych warunkach Antarktyki bardzo ciężko liczyć ptaki. Badacze twierdzą też, że liczebność omawianego gatunku utrzymuje się na razie na bezpiecznie stałym poziomie. Ptaki te nie są też bezpośrednio zagrożone wyginięciem.
Petrel śnieżny środowisko życia
Petrele śnieżne są ptakami wędrownymi, przy czym występują ogólnie w rejonie Oceanu Południowego opływającego kontynent najdalej wysunięty na Ziemi na południe – Antarktydę. Gnieżdżą się przy tym na klifach, w rozpadlinach i zboczach Antarktydy oraz jej przyległych wysepek (np. na Wyspie Króla Jerzego). Resztę roku, czyli niezwykle mroźną arktyczną zimę naszej ziemskiej hemisfery południowej, te niezwykle wytrzymałe ptaki spędzają na otwartym Oceanie Południowym. Poza sezonem lęgowym rozpraszają się przy tym zwykle na lodzie oraz krach lodowych na otwartym morzu. Charakterystyczny widok w rejonie Antarktydy to m.in. spore stada petreli śnieżnych siedzące i leniwie odpoczywające na górach lodowych. Gdy kolonie tych ptaków znajdują się naprawdę daleko w głębi lądu (z dala od oceanu), można wtedy również zaobserwować petrele śnieżne kąpiące się beztrosko w śniegu.
Petrel śnieżny opis
Pagodroma nivea to ptak mierzący 36-41 cm długości i ważący ok. 200-600 g. Natomiast rozpiętość ich skrzydeł wynosi ok. 76-79 cm. Przy takich gabarytach, petrela śnieżnego zalicza się do średniej wielkości ptaków morskich/oceanicznych. Pozostałe cechy charakterystyczne w wyglądzie tego gatunku ptaków, to śnieżnobiałe upierzenie na całym ciele, przystosowujące je do życia i zdobywania pokarmu w warunkach zaśnieżonej Antarktydy i opływających ją wód oceanicznych.
Z powodu tej śnieżnobiałej bieli piór ptak ten jest czasem również nazywany „aniołem Antarktydy” (tak nazwali go pierwsi odkrywcy tego kontynentu). Petrele śnieżne mają ponadto ciemnoszare nogi z niebieskoszarymi stopami, oraz czarne oczy i dziób, który jest dodatkowo na końcu ostry i hakowato zagięty, co ułatwia tym ptakom łapanie śliskich ryb, którymi głównie się żywią. Pisklęta tych ptaków mają szary puch z wyraźnym białym czołem. Petrele śnieżne, podobnie jak i inne ptaki rurkonose (Procellariiformes), posiadają przewody nosowe wykształcone w postaci rurek biegnących w widoczny sposób na górnej stronie dzioba (jedynie u albatrosów przewody te biegną po bokach dzioba).
Dziób rurkonosych, w tym także omawianych petreli śnieżnych jest przy tym złożony z 7-9 mocnych płyt rogowych. Ponadto, ptaki te wytwarzają i magazynują w żołądku tłusty, mazisty olej zawierający w swoim składzie głównie estry woskowe i trójglicerydy. Olej ten jest przez nie używany jako bardzo skuteczna, bo obrzydliwa broń przeciw drapieżnikom (petrele w razie potrzeby odstraszają nim intruzów, celnie plując w ich kierunku, lub wymiotując na nich tą cuchnącą, oleistą cieczą), stanowi też wysokoenergetyczny pokarm dla piskląt w okresie lęgowym. Petrele jedzą go również podczas swoich długotrwałych przelotów (są to ptaki przelotne), gdy nie mają czasu na długie, spokojne żerowanie.
Ptaki te mają też specjalny gruczoł zlokalizowany ponad przewodami nosowymi na dziobie. Gruczoł ten umożliwia czynne pozbywanie się nadmiaru wchłanianej przy pobieraniu pokarmu soli. Stężony roztwór soli petrele wydalają więc właśnie poprzez nos. Warto też dodać, że lot petreli śnieżnych jest bardziej trzepoczący, niż innych gatunków petreli. Co ciekawe, mimo bytowania w ekstremalnych warunkach południowego bieguna zimna na świecie, petrel śnieżny żyje do tego nawet 14-20 lat, a śmiertelność dorosłych osobników jest określana jako bardzo niska.
Pożywienie petreli śnieżnych
Pagodroma nivea to ptaki drapieżne. Ich pożywienie stanowią jak już wspomniano głównie ryby oraz kryl. Jednak w miarę możliwości odżywiają się również głowonogami, mięczakami, innymi skorupiakami, a także padliną. Petrel śnieżny to również ptak częściowo aktywny nocą. Ulubionym środowiskiem żerowania petrela śnieżnego jest strefa tzw. paku lodowego, czyli połaci pokruszonego lodu pływającego w wodach przybrzeżnych. Na dodatek pak ten musi być odpowiedni, czyli musi składać się tylko z „lekkiego” i niezbyt grubo pokruszonego lodu, który powinien przy tym zajmować jedynie 10-50% powierzchni morza. Zbyt gruby i masywny pak utrudnia ptakom polowanie z lustra wody i nurkowanie za pokarmem. Petrele śnieżne żerując trzymają się przeważnie obrzeży łach pakowych, lub kanałów pomiędzy nimi.
Petrel śnieżny rozmnażanie
Stanowiska lęgowe petreli śnieżnych znajdują się na lądzie, zwykle w pobliżu morza, choć mogą też być lokalizowane w odległości nawet do 300-440 km w głąb lądu. Petrele robią je w małych, przytulnych zagłębieniach wśród kamieni skalnych. Ich gniazda są przy tym proste, najczęściej wygrzebane w usłanych kamykami głębokich skalnych rozpadlinach, w których nawisy skalne zapewniają bardzo dobrą osłonę zarówno z boków, jak i z góry.
Gnieżdżą się przy tym w dużych lub mniejszych koloniach. Samica składa w takim gnieździe w końcu listopada do połowy grudnia zawsze tylko jedno białe jajo, które wysiaduje (inkubacja naturalna) przez 41-50 dni. Wyklute pisklę od razu jest w pełni pokryte szarym pierzem. Pierwsze młodzieńcze pióra wyrastają mu w całości po 7 tygodniach. Przez pierwsze 8 dni życia pisklęta wymagają bardzo troskliwej opieki rodziców i stałego ogrzewania. Po 7 tyg., czyli w okresie od końca lutego do połowy maja, są już jednak w pełni opierzone i niemal samodzielne.
Po sezonie lęgowym niektóre ptaki nadal pozostają w kolonii nawet i przez cały rok. Jednak główny napływ petreli do kolonii ma miejsce w okresie od połowy września do początku listopada. Jeżeli zdarza się, że arktyczna zima jest wyjątkowo ostra i długa, wtedy często miejsca lęgowe pozostają zamarznięte o wiele dłużej, nawet arktycznym latem w porze lęgów petreli. Wtedy ptaki te rezygnują z lęgów w danym sezonie. Czasem przy złej pogodzie nawet ok. 45% stanowisk lęgowych jest niedostępnych). Petrele śnieżne wiążą się w pary na całe życie.
[…] Petrel śnieżny (Pagodroma nivea) […]