Dzięcioł duży

Dzięcioły to jedne z najciekawszych ptaków, z uwagi na prowadzony tryb życia. Potrafią bowiem wykuwać duże dziury w pniach drzew, w poszukiwaniu żerujących tam larw owadów i innych stawonogów, które stanowią ich pokarm. Jednam z najokazalszych gatunków jest żyjący u nas dzięcioł duży (łac. Dendrocopos major). Chcesz poznać ptaki Polski i Europy, wiec konieczne przeczytaj i poznaj dzięcioły. Jeszcze dziś sprawdź, jakie środowiska zamieszkuje, co je i czy jest zagrożony dzięcioł duży.

Dzięcioł duży stanowisko systematyczne.

Dzięcioł duży zwany też dzięcioł pstry większy (łac. Dendrocopos major), to gatunek średniej wielkości ptaka należącego do rodziny dzięciołowatych (łac. Picidae), rzędu dzięciołowe zwane też łaźce (łac. Piciformes), nadrzędu ptaki neognatyczne (łac. Neognathae) i podgromady Neornithes w obrębie gromady ptaki (łac. Aves).

Dzięcioł duży podgatunki.

Liczba podgatunków dzięcioła dużego (Dendrocopos major) rozpoznawana przez różnych autorów waha się znacznie od zaledwie 14, do niemal 30. Wynika to głównie z faktu, że ich zmiany morfologiczne są nieraz słabo zauważalne, z wieloma pośrednimi formami. Jednak mitochondrialne DNA sugeruje, że Dendrocopus major poelzami żyjący w regionie Morza Kaspijskiego, japoński D. m. japonicus i chiński D. m. Cabanisi, mogą zasługiwać na pełny status gatunku.

dzięcioł duży na drzewie

Pomimo swojego charakterystycznego wyglądu, D. m. canariensis z Teneryfy na Wyspach Kanaryjskich, wydaje się być z kolei blisko spokrewniony z podgatunkami D. m. major. Podgatunek kopalny D. m. submajor żył podczas zlodowacenia Riss z okresu bliskiego Plejstocenu (250 000 do 300 000 lat temu), kiedy został znaleziony w Europie na południe od pokrywy lodowej.

Czasami jest on traktowany jako odrębny wymarły gatunek, choć nie różnił się znacząco od istniejącego obecnie dzięcioła dużego, którego podgatunki europejskie są prawdopodobnie jego bezpośrednimi potomkami. Podsumowując – wyróżnia się w sumie około 20 podgatunków, które różnią się od siebie tylko nieznacznie.

Dzięcioł duży środowisko życia.

Dzięcioł duży (Dendrocopos major) występuje w Europie i Azji Północnej. Zamieszkuje niemal wszystkie obszary, z wyjątkiem chłodniejszych regionów swojego zasięgu. Ptaki te spotkamy wiec w lasach Europy, północnej i środkowej Azji oraz północnej Afryki. Dzięcioł duży żyje w lasach i parkach ze starymi drzewami, jako miejscami dobrymi do zdobywania pokarmu i gniazdowania. Starodrzew musi odznaczać się dużą ilością, obfitością pożywienia. Zasadniczo jest to osiadły gatunek ptaka, choć część jego populacji wędruje czasem jesienią w inne rejony, wykazując swego rodzaju inwazyjność.

Co kilka lat mogą nawet występować większe migracje na dużą skalę. Ma to wtedy miejsce późnym latem i jesienią, a ptaki rozlatują się w ich trakcie na większych obszarach. Ma to miejsce w latach niedoboru nasion. Dzięcioł duży pojawia się wtedy liczniej w Europie Środkowej i Zachodniej. W pierwszym roku życia, młode ptaki tego gatunku mogą ponadto wędrować koczowniczo w poszukiwaniu nowych, własnych terenów lęgowych. W Polsce omawiany gatunek Dendrocopus major jest najliczniejszy i najpowszechniejszy z występujących u nas dzięciołów.

Można go spotkać we wszystkich, szczególnie starych drzewostanach w całym kraju i przez cały rok. Na większości obszaru naszego kraju występuje przy tym częściowo osiadły, zachodni podgatunek Dendrocopos major pinetorum. Z kolei na terenie Mazur, zamiast niego lęgowym jest podgatunek Dendrocopos major major. Podgatunek ten jest bardziej wędrowny i zalatuje też do Polski podczas swoich koczowań i wędrówek poza porą lęgową. Ma to wtedy miejsce zwłaszcza na polskim wybrzeżu Bałtyku. Zimą zalatują też do nas osobniki z populacji północnych i wschodnich z Europy i Azji.

ptak dzięcioł duży

Dzięcioł duży pokrój i wygląd.

Wygląd dzięciołów tego gatunku jest w kolorze czarno-białym upierzenia, z jaskrawoczerwonym dołem podbrzusza. Tył ciała jest czarny z dwiema szerokimi białymi łatami na ramionach i białymi nakrapianiami na dole skrzydeł. Górne części są błyszczące niebiesko-czarne, z białymi łatami po bokach głowy i szyi. Czarne linie biegną od ramienia do karku, podstawy rachunku i mniej więcej w połowie piersi. Lotki skrzydeł są czarne i białe, podobnie jak ogon. Dolne części ciała są białe z wyjątkiem szkarłatnoczerwonej dolnej części brzucha.

Nogi są zielonkawo-szare, dzioby szare o jaśniejszej podstawie, a oko ciemnoczerwone. Ich tęczówki mogą być czerwone (osobniki dorosłe) lub brązowe (osobniki młodociane). Samice mają czarne czapki i napy, a samce mają też dodatkowo czerwoną dużą plamę na karku. Młode ptaki są mniej błyszczące niż dorosłe i mają brązowy odcień na górnych częściach ciała oraz brudne białe pióra podrzędne. Ich oznaczenia barwne są mniej wyraźne, niż u ptaków dorosłych.

Dolna część brzucha jest ponadto raczej różowa, niż czerwona w kolorze upierzenia. Korona głowy nieletniego dzięcioła dużego jest do tego czerwona, choć mniej u młodych samic, niż u młodych samczyków. Pióra ogona dzięciołów są ponadto trójkątnie zakończone, co widać, gdy ogon jest rozpostarty. Jest tak, ponieważ działają jako wsparcie, podczas wspinaczki po pniach drzew i zapieraniu się przy kuciu w nich otworów. Dzięcioły dorosłe omawianego gatunku mają 20-26 cm długości ciała i ważą 70-105 g. Rozpiętość ich skrzydeł wynosi 34-44 cm (wg różnych źródeł).

Dzięcioł duży rozpoznawanie po wydawanych odgłosach.

Odgłosem typowym dla dzięcioła dużego jest twardy, metaliczny krzyk „kik Kik” („quet, quet”). Jak w przypadku wszystkich dzięciołów, w lesie słychać też ich bębnienie dziobem w pnie drzew. Pisklęta w gnieździe, wiecznie głodne stale powtarzają wysokie wezwania krzyki żebractwa o pokarm. Wiosną dzięcioły wabią się wzajemnie, wykonując mechanicznie regularne bębnienie, określane mianem werblowania. Obie płcie werblują, chociaż samce robią to znacznie częściej, głównie od połowy stycznia do zakończenia okresu godowego, czyli do wylęgu młodych.

dzięcioł duży dziupla

Brzmi to jak wibrująca grzechotka, wytwarzana przez szybko powtarzające się uderzenia silnego dziobu o pień drzewa lub grubą gałąź. Słychać to z dużej odległości. Dalekosiężne werblowanie dzięcioła dużego jest szybsze, niż w przypadku każdego innego gatunku dzięcioła, przy ok. 10-16 uderzeniach na sekundę. Czasem dzięcioły werblują też na metalowych lampach ulicznych.

Co ciekawe, jeszcze na początku XX w. uważano, że werblowanie dzięciołów może być jednak wokalizacją. Dopiero w 1943 r. ostatecznie udowodniono, że jest to dźwięk czysto mechaniczny, wytwarzany dzięki uderzaniu dziobem w pnie i gałęzie drzew.

Dzięcioł duży rozród.

W Polsce to dobrze rozpowszechniony, średnio liczny ptak lęgowy. Gniazdo dzięcioła dużego jest zlokalizowane w dziupli na drzewie, przy czym najczęściej są to drzewa osiki. Ptaki te same wykuwają sobie dziurę na gniazdo. Rzadko korzystają jednak z tej samej dziury dłużej, niż przez jedno lato. Okrągły otwór wejściowy do dziupli lęgowej jest zanurzony w miękkim lub gnijącym drewnie, poziomo na kilka cali, a następnie prostopadle w dół.

Gniazdo główne znajduje się na dole takiego szybu, w małej komorze wyłożonej mchem i piórami. W porze godowej samica składa 4-7 zapłodnionych, kremowobiałych jaj w miesiącu maju. Są one potem inkubowane/wysiadywane przez oboje rodziców przez ok. 10-12 dni. Wyklute pisklęta szybko rosną, osiągają dojrzałość i uczą się latać w ciągu 20-25 dni.

Dzięcioł duży dieta i sposób zdobywania pokarmu.

Zimą dzięcioł duży żywi się głównie nasionami szyszek sosny i świerka, które ptaki te zabierają do odpowiednich „kowadeł”, aby tam je rozdziobać i wybrać nasiona. Zwykle są to szerokie, stare gałęzie poziome drzew leśnych. W innych porach roku, dzięcioły duże stosują natomiast dużo bardziej urozmaiconą dietę. Ich głównym menu są wtedy owady wykuwane w pniach drzew, biegające po roślinach oraz łapane też w locie. Czasem pokarmem dzięciołów stają się wtedy nawet jaja i pisklęta innych ptaków.

Zimą dzięcioły odwiedzają także karmniki z różnego typu pokarmem dla ptaków leśnych. Dzięcioł duży, podobnie jak inne gatunki dzięciołów, są jednak znane najbardziej z tego, że żywią się owadami, które niszczą drewno i korę drzew leśnych. Są to na przykład larwy chrząszczy i motyli (ciem), pędraki drzewne, jak kornik drukarz, szczeliniak sosnowiec, czy trociniarka czerwica. Nasiona buczyny, żołędzie dębów, orzechy i jagody są natomiast spożywane przez nie w sezonie wegetacyjnym i zimą, gdy braknie owadów.

dzięcioł duży ptak

Dzięcioł duży pierzenie się.

Dorosłe dzięcioły mają kompletne pierzenie po sezonie lęgowym, który trwa około 120 dni. Podgatunek D. m. major rozpoczyna pierzenie od połowy czerwca do końca lipca, a kończy w październiku lub listopadzie. Podgatunki żyjące w strefie klimatu umiarkowanego, jak np. D. m. pinetorum, mają pierzenie wcześniejsze, zaczynając od początku czerwca do połowy lipca i kończąc w połowie września do końca października. Gatunki żyjące na południu, jak np. D. m. Hispanicus, rozpoczynaja pierzenie pod koniec maja lub czerwca, a kończą już w sierpniu.

Osobniki młodociane mają tylko częściowe pierzenie, zachowując niektóre lotki skrzydeł, ale wymieniając pióra na tułowiu i w ogonie. Zmiana zaś upierzenia młodocianego na dorosłe rozpoczyna się od końca maja do początku sierpnia i kończy od połowy września do końca listopada, w zależności od szerokości geograficznej, a wiec podobnie jak u dzięciołów dorosłych.