Chryzantemy nazywane też złocieniami, to jedne z najpiękniejszych roślin ogrodowych kwitnących od jesieni do pierwszych mrozów. O ich niezmiernej popularności zadecydowały kolorowe kwiatostany o różnorodnych kształtach oraz długie i obfite kwitnienie. Przeczytaj dlaczego chryzantemy to najpiękniejsze jesienne kwiaty? Zobacz koniecznie jak wygląda uprawa chryzantem w ogrodzie. Wybierz najlepsze odmiany chryzantem ogrodowych.

Chryzantema w naszym kraju od lat kojarzy się z żałobą, ponieważ kwiaty te najczęściej są kupowane do dekoracji nagrobków. Na całym świecie chryzantemy mają jednak wcale nie tylko taką symbolikę.

Przeczytaj artykuł – Chryzantemy najpiękniejsze jesienne kwiaty.

Chryzantemy charakterystyka ogólna

Chryzantemy to bardzo stare rośliny. Pierwsza pisemna wzmianka o nich pochodzi z Chin z ok. 500 lat p.n.e. W Europie kwiaty te pojawiły się stosunkowo niedawno, bo dopiero ok. 300 lat temu. Od samego początku chryzantema jest traktowana jako ozdobne kwiaty ogrodowe, uprawiane ze względu na swoje atrakcyjne i piękne kwiaty oraz na nietypowy termin kwitnienia, przypadający na późną jesień, gdy inne rośliny już zamierają. Te jesienne kwiaty reprezentują rodzaj chryzantema (łac. Chrysanthemum) należący do rodziny astrowatych (łac. Asteraceae).

Chryzantemy mają ciemnozielone i ząbkowane liście o długości do 15 cm. Są to również rośliny dnia krótkiego, które jesienią przestawiają się ze wzrostu wegetatywnego na generatywny i przestają rosnąć, za to zaczynają kwitnąć. Okres zawiązywania pąków kwiatowych jest u nich różny (wynosi 7-12 tyg.) i zależy od odmiany, podobnie jak okres kwitnienia (wynosi 2-12 tyg.). Obecnnie dostępne są odmiany (mieszańce) otrzymane w wyniku skomplikowanych krzyżowań, mające rozmaite kwiatostany – pojedyncze, pełne i półpełne, kuliste i półkuliste, parasolkowate, anemonowe, pomponowe, igiełkowe itp. Chryzantemy można uprawiać na ogrodowych rabatach, w tarasowych i balkonowych pojemnikach czy donicach, a także jako kwiaty cięte do wazonów. Obok jesiennych astrów, chryzantema jest doskonałą propozycją dla osób chcących posiadać wiecznie ukwiecony ogród aż do nadejścia zimy.

Wybierając chryzantemy ogrodowe należy wiedzieć, że w tej grupie roślin są gatunki jednoroczne i wieloletnie byliny. Według aktualnej systematyki botanicznej, do dawnego rodzaju złocieni Chrysanthemum należą wyłącznie gatunki jednoroczne, jak np. złocień polny, karłowy, czy trójbarwny. Te gatunki chryzantem jednorocznych zakwitają nieco wcześniej i kończą kwitnienie w sierpniu lub wrześniu. Chryzantemy wieloletnie należą z kolei do rodzaju Dendranthema. Wśród nich są rośliny rabatowe (odmiany mrozoodporne lub częściowo odporne na mróz oraz odmiany nadające się do uprawy w gruncie), doniczkowe i na kwiat cięty (w większości wymagają uprawy w szklarniach, w wazonie utrzymują się do 4 tyg.).

Odmiany chryzantem ogrodowych

Obecnie istnieje ok. 50 gat. chryzantem rosnących w naturze głównie w Chinach, Korei, Japonii i Mongolii. Dzięki pracy hodowców powstało też bardzo wiele odmian o niezliczonych kolorach, kształtach i rozmiarach (z kwiatami małymi i kulistymi, z kwiatami w formie gwiaździstych koszyczków, po okazałe i wielkie kwiaty pojedyncze). Najpopularniejsze są chryzantemy ogrodowe. W ogrodnictwie największe znaczenie ma chryzantema wielkokwiatowa (łac. Chrysanthemum grandiflorum). Najbardziej znany jest z kolei wysoki do 70 cm złocień ogrodowy odmiany Clara Curtis, tworzący pojedyncze kwiatostany koszyczkowate o jasnoróżowych kwiatach języczkowatych i żółtym środku, kwitnący od sierpnia do późnej jesieni.

Chryzantemy stanowisko i uprawa

W naszym klimacie, poza niektórymi odmianami chryzantemy ogrodowe bardzo ciężko zimują, dlatego zwykle uprawia się je jako rośliny jednoroczne. Do wieloletniej uprawy w gruncie nadają się tylko odmiany o małych i średnich kwiatach, rosnące do wysokości 30-100 cm i kwitnące od sierpnia do listopada, a nawet grudnia. Ich kwiaty wytrzymują pierwsze małe przymrozki. Odmiany mogące zimować to np.: Apollo (pomarańczowo-czerwone kwiaty), Bronzefeuer (złoto-brązowe), Cameo (pełne jasnoróżowe), Copycat (żółto-pomarańczowe), Izis (bordowe), Primrose Button (pomponowe cytrynowo żółte).

Bez względu na to, czy chodzi o chryzantemy ogrodowe wieloletnie i jednoroczne, czy o odmiany domowe – do ich uprawy trzeba zawsze wybierać miejsca słoneczne, o żyznej i przepuszczalnej glebie. Stanowisko pod uprawę odmian ogrodowych powinno się przygotować jesienią poprzedniego roku, wzbogacając podłoże kompostem lub dobrze przerobionym obornikiem. Zakupione sadzonki najlepiej sadzić późną wiosną, gdy nie ma już ryzyka wystąpienia przymrozków. Po ok. 2 tygodniach od posadzenia warto im przyciąć wierzchołki pędów (ścinając odcinek wierzchołka o dł. ok. 1,5 cm), co polepsza krzewienie się roślin. Wyższe odmiany chryzantem mogą wymagać podpór. Należy mieć na uwadze, że w mieszkaniu każda chryzantema będzie kwitła krócej niż na zewnątrz.

Będzie też bardziej narażona na suche powietrze i nie może stać w pobliżu kaloryfera! Większość chryzantem obecnych w sprzedaży to rośliny uprawiane w szklarniach i traktowane przez hodowców środkami hamującymi wzrost. To powoduje z kolei, że nie nadają się do uprawy doniczkowej w warunkach amatorskich. Jeśli więc chcemy uprawiać te jesienne kwiaty w pojemnikach lub donicach, w sklepach wybierajmy tylko te, które zostały wyhodowane w szkółce „pod chmurką”. Specjaliści zalecają tu odmiany mieszańcowe złocienia chińskiego: Charm, Bullfinch lub Morning Star.

Chryzantemy podlewanie i przesadzanie

Chryzantemy lubią stałe i lekkie nawilgocenie podłoża, nie należy więc żałować im wody szczególnie w gorące dni. Nie wolno jednak zalewać gleby, bo zaczną im gnić korzenie. Podlewanie musi też być regularne. W przypadku, gdy chryzantema rośnie w pojemniku, koniecznie muszą być w nich otwory odpływowe. Ponieważ chryzantemy mają płytki system korzeniowy, są też narażone na szybkie wysychanie. Ziemia w doniczkach i korytkach nigdy więc nie powinna być sucha!

Chryzantemy nawożenie i rozmnażanie

Posadzone wiosną sadzonki chryzantem ogrodowych wymagają nawożenia w okresie rozwoju pąków kwiatowych (raz na dwa tygodnie rozcieńczonym nawozem płynnym). Nawożenie trzeba jednak przerwać tuż przed wybarwieniem się pąków. Jeśli tego nie zrobimy, pędy roślin mogą stać się wybujałe i wiotkie, co pogorszy ich urodę i zwiększy ryzyko chorób. Jeżeli natomiast gleba jesienią została odpowiednio przygotowana, wtedy będzie zawierała dużo składników odżywczych, zapewniających właściwy wzrost roślin w tym czasie.

Pędy chryzantem wieloletnich na jesieni przycina się. Wtedy wiosną z bocznych pąków wypuszczają nowe, młode pędy. Z karpy korzeniowej, u nasady pędu głównego też wyrastają pędy, które można odciąć na sadzonki. Należy to robić wczesną wiosną, odcinając na sadzonki fragmenty pędów rosnących z karpy o dł. 5-6 cm. Dolne końce sadzonek należy zanurzać w ukorzeniaczu sadzić do doniczek wypełnionych mieszanką torfu i piasku w stosunku 1:1. Tak przygotowane sadzonki regularnie nawadnia się oraz chroni przed wysychaniem i spadkami temperatur poniżej 15^oC. Takie warunki zapewni nam np. uprawa pod osłonami. Rośliny ukorzeniają się w ciągu 3 tyg. Po tym czasie należy rozpocząć hartowanie, czyli przyzwyczajanie sadzonek do warunków panujących na zewnątrz (np. coraz częściej wietrząc szklarnię). Sadzonki wysadza się do gruntu pod koniec wiosny, gdy minie już niebezpieczeństwo ostatnich przymrozków.

Zimowanie chryzantem

Niektóre wieloletnie chryzantemy ogrodowe mogą zimować na rabatach. Aby zimowanie chryzantem się udało, trzeba wybierać odmiany rabatowe o odpowiednio wysokiej mrozoodporności! Będą to np. odmiany chryzantemy czerwonawej i odmiana Clara curtis. Jesienią, gdy pierwsze przymrozki zważą rośliny, należy przyciąć im pędy na wysokości ok. 15 cm nad powierzchnią gleby, zmniejszy ryzyko gnicia roślin (bardzo źle znoszą nadmierne zawilgocenie) i zapadania na choroby grzybowe. Następnie trzeba okryć je przed mrozem gałązkami świerkowymi itp. W żadnym wypadku nie wolno stosować do tego celu liści, kompostu lub słomy, bo to przyciągnie wilgoć i grzyby pleśniowe. Jeśli jednak gleba będzie bardzo wilgotna, korzystniej jest wykopać karpy chryzantem i przenieść je na zimę do chłodnego i jasnego pomieszczenia zabezpieczonego przed mrozem (np. nieogrzewanej szklarni). Koniecznie należy tak zrobić również z wszystkimi chryzantemami uprawianymi w korytkach i doniczkach. Wszystkie chryzantemy jednoroczne oraz wieloletnie sadzone w doniczkach i pozostawione na zewnątrz, są niestety skazane na wymarznięcie!

Choroby chryzantem

Uprawa chryzantem wiążę się również z zagrożeniem występowania wielu chorób powodujących obniżenie jakości roślin i ich obumieranie. Najpopularniejsze choroby chryzantem to: grzybica rdza biała (dotyka głównie chryzantemy uprawiane pod osłonami), askochytoza, szara pleśń, mączniak prawdziwy, guzowatość, werticilioza i inne choroby, także doglebowe. Należy unikać nadmiernego zagęszczenia roślin, nie dopuszczać do zbytniego wzrostu wilgotności powietrza i wahań temperatury, często wietrzyć pomieszczenia hodowli kwiatów. Jeśli wystąpią pierwsze objawy choroby chryzantem, rośliny trzeba opryskiwać 3-4 krotnie, co 7 dni odpowiednim środkiem.