Biedronka azjatycka opis występowanie szkodliwość zwalczanie

Biedronki są uważane za pożyteczne, bo jedzą szkodniki roślin. Jeden gatunek inwazyjnego chrząszcza Harmonia axyridis może być jednak nawet bardzo uciążliwy. Wlatuje bowiem jesienią do budynków w poszukiwaniu miejsc zimowania, zbijając się nawet w duże gromady. Często przed śmiercią wydziela nieprzyjemny zapach i żółtawy płyn barwiący. Szkodzi też naszym rodzimym gatunkom biedronek. Masz ogród, a w nim spotykasz biedronki o dziwnie innym ubarwieniu? Konieczne przeczytaj i sprawdź, co to za gatunek biedronka azjatycka. Czy jest szkodliwa?

Biedronka azjatycka (łac. Harmonia axyridis) – systematyka.

Biedronka azjatycka jako gatunek należy do rodziny biedronkowatych (Coccinellidae) i rzędu chrząszcze inaczej tęgopokrywe (Coleoptera). Dalsza systematyka biedronek obejmuje podgromadę owady uskrzydlone (Pterygota) i gromadę owady czyli insekty (Insecta). Wszystkie gatunki biedronek są więc jak widać chrząszczami.

Biedronka azjatycka (łac. Harmonia axyridis) – pochodzenie i inwazyjność.

Biedronka azjatycka to gatunek bardzo zróżnicowany morfologicznie, który pochodzi z Azji. Jej naturalnym zasięgiem występowania jest tam wschodnia i środkowa Azja, czyli tereny od gór Ałtaj, po wybrzeża Oceanu Spokojnego od płd. Syberii, do płd. Chin. Przez około 20 ostatnich lat gatunek ten rozprzestrzenił się jednak także w innych częściach świata. Został bowiem zawleczony m.in. do Ameryki Północnej i Południowej oraz Europy (w tym Polski).

W naszym kraju jest to gatunek uważany za inwazyjny czyli obcy (IGO). Gatunek taki jest bardzo ekspansywny i żywotny. Rozprzestrzenia się też w sposób naturalny lub za pośrednictwem (zwykle nieświadomym) człowieka. Stanowi też zwykle zagrożenie dla rodzimej fauny i/lub flory danych ekosystemów. Wchodzi bowiem w niekorzystne interakcje konkurencyjne z gatunkami miejscowymi rodzimymi (gat. autochtonicznymi).

Walczy bowiem z nimi o pokarm i niszę ekologiczną. Gatunki inwazyjne często przyczyniają się przez to do wyginięcia gatunków miejscowych. Podobnie jest z biedronką azjatycką, która jest oskarżana o taki właśnie negatywny wpływ na naszą rodzimą biedronkę siedmiokropkę (Coccinella septempunctata). Od 1916 r. biedronkę tę zaczęto wielokrotnie wprowadzać do upraw w celu walki z mszycami (Aphidoidea), którymi się żywi.

Robiono tak w USA, najpierw w Kalifornii, a potem w Luizjanie w latach 80. XX w. W Europie Zachodniej też sprowadzono je w tym celu po raz pierwszy w 1982 r. Bardzo szybko biedronka ta wymknęła się jednak spod kontroli plantatorów i rozprzestrzeniła na wolność. W Polsce biedronka azjatycka została oficjalnie stwierdzona po raz pierwszy w 2006 r. w Poznaniu.

Są też jednak źródła podające dużo wcześniejsze jej obserwacje w naszym kraju. Okazała się u nas gatunkiem bardzo ekspansywnym i szybko się rozprzestrzeniła w całej Polsce. Ostatnio widuje się ją już nawet na południu Afryki. W mediach ta inwazyjna biedronka nazywana jest też niekiedy arlekinem lub arlekinem, od swej angielskiej nazwy gatunkowej Harlequin ladybug.

Biedronka azjatycka – wygląd morfologiczny.

Dorosłe biedronki azjatyckie są owalne i wypukłe w kształcie i mają ok. 5-8 mm długości. Są to więc biedronki średniej wielkości. Ich bardzo charakterystyczną cechą jest też bardzo zmienne ubarwienie – od żółtego i pomarańczowego, przez czerwone i brązowe, aż do czarnego. Często mają też kropki, więcej lub mniej jak nasza rodzima biedronka siedmiokropka (Coccinella septempunctata). U azjatyckiego intruza liczba kropek waha się od 0 do 23, na sztywnych pokrywach skrzydeł.

U niektórych osobników plamy mogą być niewyraźne lub nawet całkowicie nieobecne. Osobniki z wieloma plamkami to zazwyczaj samice, podczas gdy niewielką ich liczbę lub ich brak obserwuje się u samców. Na przedtułowiu za głową większość tych chrząszczy ma też małe, ciemne oznaczenie kształtu litery „M” lub „W” na białawym obszarze. Składane przez nie jaja są żółte, owalne i zazwyczaj są składane w skupiskach na spodniej stronie liści.

Niedojrzałe (larwy) są często pomarańczowo-czarne i kształtem przypominają nieco małe smoki czy jaszczurki. Larwy rozwijają się na roślinach, gdzie jest bogactwo ich podstawowego pokarmu, jakim są mszyce. Po przemianie w poczwarki, stają się nieruchomym kokonem, pozostając przytwierdzone spodem ciała do roślinności lub do zewnętrznych ścian budynków.

Przeciętny czas od jaja do dorosłego osobnika wynosi około miesiąca, a w ciągu roku jest kilka pokoleń. Pojedyncze chrząszcze mogą żyć do 3 lat.

Biedronka azjatycka – miejsca występowania i sposób życia.

W Azji biedronka azjatycka zamieszkuje głównie drzewa w lasach i sadach. W Japonii obficie występuje też na plantacjach soi. W USA i Europie bytuje w uprawach ogrodniczych i rolniczych, w tym na różach, w kukurydzy, soi, lucernie czy tytoniu. Spotkać je można też w ogrodach, na działkach i owocowych sadach, głównie na krzewach i drzewach liściastych. Wiosną i latem larwy i osobniki dorosłe żywią się głównie mszycami, zjadając ich aż setki dziennie.

Mszyce stanowią ich pokarm podstawowy. Biedronka azjatycka przyczynia się przez to do skutecznego zwalczania populacji mszyc. W czasie ok. 10-dni swego rozwoju, każda larwa zjada 90-370 mszyc. Natomiast dorosłe biedronki azjatyckie zjadają 15-65 mszyc dziennie. Gdy mszyc zaczyna momentami brakować, owady te konsumują też inne stawonogi, wraz z ich jajami i larwami. Są też kanibalami, zjadając jaja i larwy też innych biedronek.

Ponadto zjadają również pyłek kwiatowy i nektar oraz nadgryzają słodkie, dojrzałe owoce. Potrafią przy tym wgryzać się do wnętrza owoców winogron. Jesienią mogą przelatywać na długie odległości, szukając miejsc zimowania w zacisznych, ciemnych miejscach w budynkach. Takie zimujące skupiska mogą liczyć nawet po kilka tysięcy osobników. Przeciętny czas od jaja do dorosłego osobnika wynosi ok. miesiąca, a w ciągu roku jest kilka pokoleń.

Pojedyncze chrząszcze mogą żyć maksymalnie do 3 lat. Biedronki te mają niewielu naturalnych wrogów. Tylko ich niewielki procent jest atakowany przez pasożytnicze osy i muchy lub roztocza owadzie. W celu obrony przed drapieżnikami, chrząszcze te wydzielają śmierdzący żółtawy płyn ze stawów nóg, gdy zostaną podrażnione.

Pewna ich śmiertelność występuje też w temperaturach poniżej zera. Dobrze zimują jednak osobniki ukryte w budynkach i innych takich miejscach, jeśli dostępna jest odpowiednia wilgotność.

Biedronka azjatycka – szkodliwość dla gatunków rodzimych.

W USA i Wielkiej Brytanii zrobiono badania, które wykazały, że biedronka azjatycka zagraża tamtejszym rodzimym gatunkom biedronek. Podobne wnioski płyną tez z innych krajów, w tym z Polski. Owady te są bardzo płodne, bardziej drapieżne i szybko zajmują nisze ekologiczne innych biedronek. Zjadają też jaja i larwy rodzimych gatunków biedronek. W Polsce zaobserwowano, że nasza biedronka siedmiokropka też może jednak atakować larwy biedronki azjatyckiej.

Biedronka azjatycka – szkodliwość dla upraw.

Wykazano, że biedronka ta żeruje też na owocach uszkodzonych przez ptaki lub inne owady. Mogą też nadgryzać i wnikać do wnętrza owoców winorośli, stając się wtedy uciążliwym szkodnikiem winnic i sadów owocowych. Jednak inne gatunki biedronek też mogą żerować na dojrzałych owocach. Biedronki azjatyckie nie powinny być więc zbyt liczne. Ciężko je zwalczać, bo nie mają wrogów naturalnych, a insektycydy chemiczne niszczyłyby też gatunki rodzime.

Biedronka azjatycka – szkodliwość dla ludzi.

Mogą być bardziej agresywne i kąsać ludzi częściej, niż inne gatunki biedronek. Mogą też wywoływać reakcje alergiczne skóry i dróg oddechowych. Pierwsze obserwacje alergii u ludzi wykazano w 1998 r. Najczęściej ma to miejsce jesienią i wiosną i dotyczy wszystkich grup wiekowych u obojga płci.

Może się wtedy pojawić alergiczne zapalenie spojówek, pokrzywka, astma, czy obrzęk naczynioruchowy. Tkanki ludzkie drażnią metoksypyrazyny zawarte we wspomnianej hemolimfie, wydzielanej przez stawy udowo-goleniowe biedronki. Biedronka wystrzeliwuje tę substancję w przypadku zagrożenia i przy zgnieceniu.

Substancja może też trwale plamić ubrania i przedmioty. Dokładny skład hemolimfy jest związany z ich indywidualnym ubarwieniem i jest też częściowo zależny od diety w czasie rozwoju larwalnego.

Biedronka azjatycka monitoring i zwalczanie.

Od 2008 r. w Polsce prowadzona jest systematyczna rejestracja bytności i rozprzestrzeniania się biedronki azjatyckiej. Zajmuje się tym Centrum Badań Ekologicznych Polskiej Akademii NAUK (PAN). Wykonano też liczne badania dotyczące ewentualnych metod zwalczania tej biedronki na obszarach, gdzie bytuje, stanowiąc zagrożenie dla bioróżnorodności gatunków rodzimych.

Dobre metody jej zwalczania to przede wszystkim środki owadobójcze, pułapki i ręczne usuwanie jej skupisk. Trzeba też uszczelniać budynki, by się do nich nie przedostawała na zimowanie (uszczelnianie otworów, do których chrząszcze mogą wejść). Owady, które przedostaną się do środka budynków, należy dokładnie zbierać odkurzaczem i zaraz potem niszczyć.

Trzeba jednak wykonywać to ostrożnie, by nie wywołać u nich odruchu wydzielania żółtej, uczuleniowej hemolimfy. Metody ekologiczne jej zwalczania obejmują stosowanie naturalnych pasożytów i patogenów. Dobrze zbadane jest szczególnie wykorzystanie chorób grzybiczych i roztoczy pasożytniczych przenoszonych drogą płciową.