Mięta pieprzowa to bardzo znana roślina ziołowo-przyprawowa. Jest przy tym ceniona nie tylko za smak i silny aromat, ale również za bogate działanie lecznicze. Ponieważ zioła i przyprawy kupowane w sklepach mają słabsze działanie, niż świeże zbierane samodzielnie, dlatego warto uprawiać w swoim ogrodzie przynajmniej te z nich, które łatwo znoszą nasz klimat. Do takich ziół należy właśnie mięta pieprzowa – opis, zastosowanie i działanie.
Mięta pieprzowa opis, zastosowanie i działanie
Mięta pieprzowa jest inaczej nazywana miętą lekarską. Jest to bylina zielna z rodziny jasnotowatych, jeszcze inaczej zwanych też wargowymi (Lamiaceae vs. Labiatae). Nie każdy wie, że jest przy tym również spontanicznym mieszańcem międzygatunkowym mięty nadwodnej (M. aquatica) i mięty zielonej (M. spicata), wyhodowanym (stworzonym) prawdopodobnie w Anglii w celach uprawnych w XVIII wieku. Pierwszy opis tego gatunku pochodzi z 1724 r. Ludowe nazwy tej rośliny to: miętkiew, miętkiewa, mięta lekarska.
Nazwa mięta pochodzi z mitologii greckiej od imienia nimfy Mintho, kochanki Hadesa. Zazdrosna żona Persefona tak prześladowała rywalkę, że Hades dla ochrony zamienił nimfę w roślinną miętę. W Rzymie Mente była boginią rozumu ludzkiego. Pliniusz pisał o niej, że zioło to pobudza działalność mózgu (uczeni rzymscy często nosili więc wianki ze świeżej mięty) i łagodzi migreny. Także w starożytnych Chinach i Egipcie rośliny tej używano w celach leczniczych (w Egipcie także do balsamowania zwłok). W średniowieczu wykorzystywano miętę głównie wedle zaleceń Awicenny (wybitny perski lekarz, filozof i uczony). Znaną nam miętę pieprzową odkryto jednak dopiero ok. 350 lat temu w Anglii, jako krzyżówkę wspomnianej mięty nadwodnej i zielonej. W Polsce często myli się ją z miętą dziko rosnącą, która ma jednak smak szczypiący, a pieprzowa – chłodzący.
Zastosowanie i działanie mięty pieprzowej ma silny związek z zawartymi w niej substancjami czynnymi: : olejek miętowy (mentol czyli monoterpen, mentofuran, menton, octan mentylu, walerian mentylu), a także kwas askorbinowy czyli wit. C, karoten czyli wit. A, rutyna, apigenina, betaina, kwas oleanowy i ursulowy. walerianian mentolu, felandren, pinen, cyneol, piperyton, tymol, karwakrol, seskwiterpeny, jasmon, garbniki, flawonoidy, żelazo, wapń, potas, magnez. Surowiec zielarski stanowią liście mięty pieprzowej (Folium Menthae piperitae), z których wytwarza się również olejek miętowy (Oleum Menthae piperitae).
Mięcie kiedyś przypisywano również właściwości magiczne. Zgodnie z wierzeniami ludowymi – jej napary odganiały złe myśli, a zawiązana gałązka mięty na supełki w jedwabiu i włożona do łóżka, miała zapewniać wierność małżeńską. W sumie mięta to roślina miododajna, lecznicza, kosmetyczna, przyprawowa (np. do słodyczy, napojów, trunków), używana też jako środek zapachowy (np. do perfum) i aromatyzujący (np. do gumy do żucia, papierosów, past do zębów).
Mięta pieprzowa – właściwości, zastosowanie i działanie wewnętrzne. Liście pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i żółci oraz czynności trawienne żołądka i apetyt, usprawniają pracę jelit i regulują zaburzenia trawienia (np. niestrawność, wzdęcia), działają wiatropędnie i rozkurczowo na mięśnie gładkie (np. w dolegliwościach menstruacyjnych). Leczą bolesne skurcze żołądka, kolkę jelitową, zespół jelita drażliwego, choroby wątroby i dróg żółciowych (m. in. kamicę żółciową, żółtaczkę). Mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, chłodzące, przeciwbólowe, i uspokajające. Mięta jest też pomocna w leczeniu bezsenności, migren, nerwobóli, drgawek nerwowych, odry oraz łagodzi kaszel. Jest też dobrym środkiem odżywczym, przywracającym energię, likwidującym apatie, letargi i brak łaknienia. Olejek miętowy ma podobne, jednak silniejsze działanie, szczególnie jako środek odkażający i uspokajający. Stanowi też składnik wielu preparatów farmaceutycznych i leków.
Mięta właściwości, zastosowanie i działanie zewnętrzne
Olejek miętowy ma właściwości odkażające i dezynfekujące, więc jest stosowany zewnętrznie do inhalacji i nacierań w nieżycie nosa oraz gardła i oskrzeli, rozrzedza też śluz i łagodzi bóle oraz wspomaga leczenie problemów skórnych (opryszczka i grzybice dermatofitowe). Napar i olejek z mięty mają też właściwości znieczulające i są dobre na obrzęki i owrzodzenia, bóle ucha, do płukania ust w stanach zapalnych jamy ustnej, dla odświeżenia oddechu. Świeże liście lub płyny i wyciągi miętowe stosuje się z kolei na skórę dla złagodzenia zapaleń stawów (np. artretyzm), bólów głowy i migren związanych z problemami gastrycznymi, neuralgii, rwy kulszowej i ogólnych bólów ciała. Parówka z olejkiem miętowym oczyszcza skórę, zwłaszcza trądzikową. Mięta jest też rośliną kosmetyczną, a zawarty w niej mentol stanowi główny surowiec do produkcji past do zębów, płynów do ust, kremów do ciała, szamponów, dodatków do kąpieli itp. Mentol jest ponadto wykorzystywany do produkcji perfum oraz do masażu i aromaterapii.
Mięta uprawa i zbiór
Mięta pieprzowa jest obecnie rośliną uprawną, czasem dziczejącą, która lubi przy tym gleby świeże, lekkie, żyzne i próchniczne (nie lubi jednak świeżego obornika, dlatego lepiej zasilać ją kompostem lub nawozami mineralnymi), a przy tym lekko zasadowe (bogate w wapń) i przepuszczalne. Miejsca jej uprawy powinny być również w miarę wilgotne, dobrze nasłonecznione i ciepłe. Uprawa mięty musi być odchwaszczona i osłonięta na zimę, choć mięta jest w pełni mrozoodporna. Roślina ta ma pokrój krzewiasty (dorasta do 90 cm wysokości). Odznacza się przy tym wielką zdolnością do ukorzeniania, ma też liczne rozłogi podziemne. Jej ulistnione łodygi naziemne giną w czasie zimy, natomiast nowe rozwijają się na wiosnę nowe z rozłogów podziemnych. Należy ją rozmnażać najlepiej wegetatywnie, czyli przez sadzonki robione z członkowania rozłogów, lub ze szczytów pędów. Ponieważ roślina ta łatwo przemieszcza się za pomocą rozłogów, dlatego nie powinno się sadzić jej w pobliżu innych bylin.
Liście i młode pędy mięty zrywa się, gdy osiągnie ona wysokość ok. 15 cm, najlepiej zanim zacznie kwitnąć, wczesnym rankiem po wyschnięciu rosy. Łodygi suszy się następnie odwrócone do „góry nogami”, a liście rozłożone w zacienionym i przewiewnym miejscu. Po wyschnięciu z łodyg obrywa się listki. Susz trzyma się w szczelnie zamkniętym słoju, a liście kruszy dopiero przy użyciu, bo inaczej stracą aromat.
Napar i odwar miętowy
Łyżeczkę suszonego ziela zalewa się szklanką wrzątku i zaparza przez ok. 5-10 minut. Taki napar pije się 2-4 szklanki dziennie pomiędzy posiłkami. Do odwaru 2 płaskie łyżeczki liści mięty zalewa się szklanką gorącej wody (ok.60oC), podgrzewa w garnku przez 15 min., nie dopuszczając jednak do wrzenia, następnie studzi i odcedza. Taki odwar pije się raz dziennie w całości, lub dawkuje.
Olejek miętowy
W celu wykonania olejku miętowego 1,5 szklanki (40 g) dobrze wysuszonych liści mięty pieprzowej zalewa się w butelce (lub szklanym słoju) 2 szklankami (500 ml) tłoczonej na zimno oliwy. Miksturę trzyma się z dala od światła przez ok. 1 miesiąc, potrząsając słojem regularnie co 2-3 dni, następnie odcedza ją. Olejek miętowy stosuje się do nacierań (np. na bolące miejsca, na przeziębienia) i masaży, na okłady, do inhalacji (3-4 krople dodane do gorącej wody np. w razie kaszlu, przeziębień, zapalenia oskrzeli). Jeśli olejek jest trzymany z dala od światła, można go przechowywać nawet do jednego roku.
Mięta pieprzowa stosowanie i skutki uboczne
Mięta pieprzowa jest uważana za zioło bardzo bezpieczne w użyciu do konsumpcji. Olejek z mięty pieprzowej stosowany w dużych ilościach, u niektórych osób może jednak spowodować uczucie pieczenia i problemy żołądkowo-jelitowe. Nie powinny go więc używać osoby cierpiące na chroniczną zgagę. Ponadto, odczyny alergiczne na miętę były obserwowane bardzo rzadko.
Herbatka miętowa jest też zalecana jako substytut herbat tradycyjnych w diecie ciężarnych mam. Według American Pregnancy Association – stosowanie mięty zgodnie z zaleceniami (czyli w ilości maksymalnie 1 szklanki dziennie), w czasie ciąży jest całkowicie bezpieczne. Brak informacji potwierdzających, że stosowanie herbaty miętowej w ciąży ma negatywne skutki uboczne. Ma za to pomocne w czasie ciąży działanie wiatropędne. Nie mogą jej jednak pić matki karmiące, bowiem udowodniono, że zmniejsza to wydzielanie mleka kobiecego. Miętę można stosować także u dzieci. Nie należy jednak podawać mięty dziecku mającemu torsje. Jej mocny smak może nasilać odruchy wymiotne. Miętę należy też ostrożnie stosować u małych dzieci i niemowląt, bo może powodować refluks żołądkowy i dławienie się (winny temu jest mentol). Ponadto, u niemowląt i małych dzieci, preparatów z olejkiem miętowym nie należy stosować bezpośrednio w obszarze nosa i piersi, z powodu możliwości wystąpienia skurczu krtani i oskrzeli.
