Jesień oficjalnie nadeszła, a dla nas ludzi to czas na grabienie i sprzątanie liści oraz porządkowanie ogrodów. Ale nie tylko ludzie przygotowują się na zmianę pór roku. Nasi futrzani, opierzeni i łuskowaci zwierzęcy przyjaciele też wiedzą, że jesień to czas intensywnych zmian! Interesujesz się przyrodą, więc koniecznie sprawdź, jak zmienia się zachowanie zwierząt jesienią. Zobacz co wtedy robią oraz czy się mocno zmieniają i dlaczego? Oto kilka zmian w zachowaniu lokalnej przyrody, które możesz zauważyć właśnie przed nadejściem zimy.
Zachowanie zwierząt jesienią – co dokładnie ulega zmianie i dlaczego?
Gdy zbliża się zima, zamieniamy letnią garderobę na zimowe płaszcze. Właściciele domów zaopatrują się w drewno opałowe. Inni robią owocowe i warzywne weki. Każdy ma swoją jesienną rutynę postępowania. Czy jednak zastanawiałeś się, jak dzikie zwierzęta i te domowe mieszkające na zewnątrz przygotowują się na nadejście zimna?
Zwierzęta, podobnie jak my, też przecież mogą być bardzo wrażliwe na chłody. Z tego powodu każdej jesieni przechodzą naturalne zmiany, aby przygotować się do zimy. Wiele zwierząt w miesiącach jesiennych zmienia na przykład swe futro i pióra na cieplejsze zimowe. Także u naszego psa lub kota sierść gęstnieje przed nadejściem zimy.
Inne zwierzęta wchodzą z kolei w stan hibernacji. Obniżają wtedy temperaturę ciała i na wiele miesięcy wchodzą w stan przypominający sen. Podobnie jak ludzie, zwierzęta również muszą przygotować się na zimę. Robią to na wiele sposobów, które są fascynujące, niezwykłe i ekscytujące. Sprawdź, na czym dokładnie to polega!
Zachowanie zwierząt jesienią – migracje.
Ptaki, ssaki kopytne i niektóre motyle to grupy zwierząt, które często migrują zimą. Podążają w nowe, cieplejsze miejsca. Ptaki zazwyczaj odlatują na południe Europy i do Afryki, gdzie klimat jest cieplejszy i gdzie jest więcej pożywienia. Jaskółki, gęsi, niektóre kaczki, kukułki i gęsi to niektóre przykłady ptaków, które lecą na południe z chłodniejszej północy.
Ptaki również zmieniają często wtedy swą dietę i tryb życia. Latem ptaki zazwyczaj zjadają bowiem owady i larwy. A zimą ich dieta przestawia się na jedzenie głównie nasion. Poza tym większość ptaków przestaje śpiewać w miesiącach jesienno-zimowych. Najbardziej znane motyle migrujące to monarchy. Odlatują każdej jesieni z terenu USA i Kanady do ciepłych regionów Meksyku.
Te piękne motyle latają w zapierających dech w piersiach rojach we wrześniu i październiku. U nas takie migracje na południe Europy podejmuje m.in. fruczak gołąbek, motyl podobny do miniatury kolibra. Jego loty nie są jednak spektakularne, bo to dość rzadki gatunek.
Najbardziej jednak chyba znane są migracje ssaków kopytnych w Afryce, które podążają za odchodzącą pora deszczową, uciekając przed suszą. W Afryce pora deszczowa to odpowiednik naszej europejskiej zimy.
Zachowanie zwierząt jesienią – gromadzenie tkanki tłuszczowej.
Wiele ssaków spędza jesienne miesiące na gromadzeniu tłuszczu. Zwierzęta, takie jak wiewiórki, myszy, wiewiórki, bobry czy niedźwiedzie spędzają więc swój czas na objadaniu się. Pochłaniają ogrom jagód, orzechów, nasion, jabłek i innej żywności. Ma to pomóc im zbudować grubą warstwę tłuszczu, która zapewni im przetrwanie, gdy zimą braknie żywności.
Tłuszcz zapewni też cieplutką ochronę przed chłodem. Niektóre zwierzęta gromadzą też i ukrywają pewną ilość pokarmu do późniejszego zimowego spożycia. Wiewiórki zazwyczaj zakopują orzechy w ziemi w pobliżu swoich gniazd, aby były dostępne na zimę. Z kolei krety gromadzą zapasy pokarmu w swoich przepastnych komorach i korytarzach podziemnych.
Aby pomóc budować warstwy tłuszczu, zwierzęta są też znacznie mniej aktywne jesienią i zimą. Nie mogą spalać zbyt dużo tłuszczu na darmo.
Zachowanie zwierząt jesienią – wymiana futra na zimowe.
W miesiącach jesiennych wiele zwierząt futerkowych wymienia również swe dotychczasowe rzadsze futerko na gęste zimowe. Zwierzęta takie jak króliki, łasice, lisy i wiele innych linieją i obrastają w grubszą i gęstszą sierść. Zapewni im ona niezbędne ciepło w czasie mrozów. Więcej futra wokół ich stóp pomoże też im chodzić po śniegu tak, by się w nim nie zapadać. Niektóre zwierzęta zmienią tą sierść nawet w zakresie jej koloru.
Białe zimowe futro zastąpi bowiem ich szare lub brązowe letnie płaszcze. Tak robi np. zając bielak czy lis polarny. Podobnie wymieniają pióra na nowe i gęstsze zimowe też liczne, szczególnie wodne ptaki. Niektóre również zmieniają wtedy kolor z brązowego na biały (np. sowa śnieżna). Biały kolor pomaga zwierzętom lepiej wtapiać się w tło śniegu. Nie są więc oczywistym celem dla drapieżników, a wybielone drapieżniki staja się niewidoczne dla ofiar.
Po drugie, białe futro i pióra są cieplejsze niż futro pigmentowane, ze względu na swoje właściwości izolacyjne. Długi, puszysty ogon lisa pomaga mu też zimą zakrywać pysk, aby ogrzać oczy, nos i uszy. Co jednak ciekawe, lis polarny żyjący w regionie bez dużej ilości śniegu, zachowa w zimie są szarobrązową sierść.
Wylinieje tylko nieznacznie, a jego sierść pogrubi się tylko do wymaganego poziomu dla zachowania ciepła. Pardwa to z kolei inny gatunek ptaka, który w miesiącach zimowych zmienia pióra na długie, gęste i białe. Pióra te ogrzewają je, zapewniają ochronę, a nawet obrastają nogi i stopy, aby ułatwić im chodzenie po śniegu.
Zachowanie zwierząt jesienią – gromadzenie się w stada.
Inną powszechną jesienną czynnością wielu ssaków jest zbijanie się w stada i rozród. Robią tak np. łosie, jelenie i sarny. łączą się w pary i stada jeszcze późną jesienią. To samo dotyczy nietoperzy. Zimą można nawet usłyszeć specjalne dźwięki godowe, którymi samce wabią samice w ich jaskiniach.
Samce jeleni, łosi i saren także rywalizują wtedy o samice. Jelenie będą nawet walczyć ze sobą fizycznie, bijąc się porożami, aż zwycięży najlepszy. Zbierze wtedy harem wielu samic. Podczas tego jesiennego okresu godowego jelenie mogą stać się agresywne nawet wobec ludzi.
Zachowanie zwierząt jesienią – poszukiwanie schronienia na zimę.
A czy zastanawiałeś się kiedyś, co dzieje się z owadami, pająkami i innymi bezkręgowcami zimą? Otóż te małe stworki również muszą przygotować się na zimę! A robią to głównie szukając ciepłych i bezpiecznych schronień. Pszczoły pozostają w swoich ulach i hibernują w miesiącach zimowych. Podobnie chronią się mrówki głęboko w swoim mrowisku. Z kolei wszystkie osy umierają jesienią, zanim jeszcze nadejdzie chłodna pogoda.
Pozostawiają jednak królową osę, która założy nową kolonię wiosną, gdy słońce na nowo wszystko rozgrzeje. Inne bezkręgowce szukają najczęściej podziemnego schronienia podczas chłodnych miesięcy (np. dżdżownice, niektóre chrząszcze). Wiele z nich chroni się też w starych pniach drzew, w dziuplach, pod korą, w budynkach itp. Zwierzęta żywiące się liśćmi żyją natomiast pod nimi w ściółce, gdzie spędzają nawet kilka miesięcy w ukryciu.
Zachowanie zwierząt jesienią – hibernacja.
Hibernacja to coś innego, niż zwykły sen, choć wygląda podobnie. Hibernacja skutkuje obniżeniem temperatury ciała, częstości akcji serca, tempa oddychania i spowalnia metabolizm. Jej celem jest zmniejszenie zużycia energii przez organizm. Zimą w stan hibernacji wchodzą m.in. niedźwiedzie, wiewiórki, popielice, chomiki, susły, świstaki, jeże, nietoperze. Robi to również wiele owadów, płazów i gadów. Aby przygotować się do hibernacji zwierzęta dużo jedzą i gromadzą tłuszcz.
Pozwoli im to zasnąć i utrzymać życie nawet kilka miesięcy. Niektóre hibernujące zwierzęta zaczną jeść jeszcze zimą, by uzupełniać zapasy tłuszczu. To niezbędne do dalszej hibernacji. Wszystko dlatego, że brak wystarczającej ilości tłuszczu może prowadzić do śmierci podczas hibernacji. Jeśli więc można, to warto odbudowywać tłuszcz nawet zimą. Przykładowo krety, myszy i bobry budzą się więc zimą co jakiś czas i idą pojeść nagromadzone zapasy.
Wiele różnych zwierząt ma też różne rytuały hibernacji. Przykładowo, nietoperze przygotowują się do hibernacji, szukając ciasnych schronień, w których przez całą zimę będą utrzymywać wysoką temp. ciała. Dla nietoperzy im ciemniejsza i cichsza lokalizacja, tym lepiej. Wiele z nich trafia nawet do domów ludzi i zimuje na strychach. Niedźwiedzie śpią jednak całą zimę, choć mogą się budzić, jeśli będzie zbyt ciepło. W czasie zimowego snu niedźwiedzice rodzą swe młode, które samodzielnie karmią się mlekiem z sutków śpiącej matki.
Od hibernacji trzeba odróżnić proces zwany odrętwieniem, letargiem czy torporem. Zwierzę może w nim obniżyć temp. ciała, tempo oddychania, tętno i metabolizm tak jak przy hibernacji. Torpor różni się jednak od hibernacji, ponieważ zwierzęta nie przebywają w nim przez całą zimę. Wpadają jedynie w stan letargu na krótkie okresy. Takie torporowe odrętwienie przechodzą więc te zwierzęta, które budzą się co jakiś czas, by pojeść nagromadzone zapasy. Niektóre mogą nawet wychodzić wtedy na krótko ze swych kryjówek, szukając jeszcze więcej pokarmu.
Podsumowanie.
Gdy będziesz teraz spacerować po dziczy w miesiącach jesiennych, zwróć uwagę na to, co wokół Ciebie robią zwierzęta. Zobacz, czy ich futro wygląda na trochę grubsze niż zwykle? Czy zauważasz też mniej zwierząt w pobliżu, niż latem? Jakie gatunki widziałeś migrujące w cieplejsze strony? Każde zwierzę ma bowiem swój własny sposób na przezimowanie. Pamiętaj też o ciepłym schronieniu dla Twoich własnych zwierząt mieszkających na zewnątrz!
[…] wybrać pomieszczenie chłodne i ciemne, jednak dobrze chroniące przed wilgocią i mrozem. Jeśli trzeba, powinniśmy je co roku świeżo […]