Ryby z rodziny kiryskowatych gatunki, opis i zdjęcia

Małe ryby z rodziny kiryskowatych hodowane w akwariach nazywa się częściej kiryskowatymi lub kiryskami. Każde akwarium z wieloma gatunkami rybek nie może się obejść bez tych wszędobylskich, przydennych „wąsaczy”.

Sumikowate nazywane też ryby kiryskowate lub kiryski (łac. Callichthyidae) to rodzina małych rybek należąca do rzędu sumokształtne (łac. Siluriformes) oraz gromady ryby promieniopłetwe (kostnopromieniste, łac. Actinopterygii). Ryby z rodziny kiryskowatych obejmują w sumie niemal 200 gat. Wiele z nich to bardzo popularne, słodkowodne ryby akwariowe. Nazwa „kiryski” lub „ryby kiryskowate” pochodzi stąd, że układ łusek na ciele tych rybek przypomina budową kirys, czyli dawną wojenną zbroję metalową, której części jak gadzie łuski zachodziły na siebie.

Należy zaznaczyć, że kiryskowate często są mylone z rybami z rodziny kirysowate (kirysy, łac. Doradidae). Niemniej obie te rodziny są blisko spokrewnione i obie należą do jednej grupy tzw. sumików pancernych. Warto też wspomnieć, że niektóre gatunki tych sumików potrafią pokonywać krótkie, błotniste odcinki lądu. Większe gatunki kirysków są też lokalnie hodowane i poławiane jako normalne ryby konsumpcyjne, a niektóre z nich są przy tym pieczone wprost w swym skórnym pancerzu. Dopiero upieczone obiera się z tej swoistej skorupy i od razu zjada.

Sumikowate pochodzenie i występowanie

Ryby z rodziny kiryskowatych w zapisie kopalnym pochodzą z formacji okresu środkowego miocenu nazywanej „La Venta” oraz z formacji „Maiz Gordo” datowanej na prawdopodobnie późny plejstocen. Obecnie zasięg ich występowania obejmuje natomiast cała Amerykę Południową. Gatunek Hoplosternum punctatum spotyka się też jeszcze w kilku rzekach Panamy. Ryby kiryskowate zasiedlają przy tym większość środowisk słodkowodnych, w tym wody wolnopłynące i stojące o różnym stopniu natlenienia. Sumika pancernego (łac. Callichthys callichthys) można też spotkać po wyjściu na ląd, gdzie na krótki czas chowa się w wilgotnej ściółce. Oczywiście te urokliwe stworzenia są też od lat bardzo popularne jako ryby akwariowe.

Ryby kiryskowate cechy charakterystyczne

Ryby z rodziny kiryskowatych mają ciało osłonięte swoistym pancerzem złożonym z dwóch rzędów płytek kostnych, które biegną wzdłuż całego ich ciała na obu bokach. Ich otwór gębowy jest mały i ulokowany w położeniu dolnym, bo kiryski wiodą przydenny tryb życia. Otwór gębowy jest więc wyposażony dodatkowo także w 1-2 pary dobrze rozwiniętych wąsików. Płetwa grzbietowa i płetwy piersiowe zawierają twardy promień tworzący – tzw. kolec. Nawet płetwa tłuszczowa tych rybek wspiera się na podobnym kolcu. Wielkość kirysków jest różna zależnie od gatunku. Kilka gat. z rodzaju Corydoras dorasta przy tym do 2 cm dł. Natomiast gat. Hoplosternum littorale osiąga ponad 20 cm długości. Niektóre sumikowate mogą na krótki czas wychodzić z wody na ląd, co jest możliwe, ponieważ jelito u tych ryb okresowo funkcjonuje jako dodatkowy narząd oddechowy.

Kiryski ekologia i rozród

Większość po osiągnięciu dojrzałości płciowej wiedzie samotniczy tryb życia. Tylko młode osobniki podrodziny Callichthyinae chętniej przebywają w grupach. W trakcie rozrodu sumikowate składają swoje jaja na liściach roślin, wybierając te usytuowane w pobliżu powierzchni wody. Kilka gat. podrodziny Callichthyinae buduje też dodatkowo gniazda z pęcherzyków powietrza. Z kolei przedstawiciele podrodziny Corydoradinae wiodą życie gromadne i składają ikrę na podłoże (w akwarium także na szybach).

Kiryski wiodą głównie przydenny tryb życia i tu żerują. Dno akwarium powinno więc być żwirowe z gładkimi kamieniami i ewentualnie drewnianymi korzeniami. Jeśli chodzi o pokarm, to są to ryby wszystkożerne. Będą więc jadły zarówno pokarm roślinny (np. będą zgryzały glony z roślin, podłoża i szyb akwarium), jak i zwierzęcy. Trzeba jednak pamiętać, aby karmić je przydennie (np. pokarmem opadającym na dno, rurecznikami, oczlikami, larwami itp.).

Ryby z rodziny kiryskowatych – rodzaje i gatunki kirysków

W rodzinie sumikowate/kiryski wyróżnia się następujące rodzaje: Aspidoras, Brochis, Callichthys, Corydoras, Dianema, Hoplosternum, Lepthoplosternum, Megalechis i Scleromystax. Najliczniejszy jest przy tym rodzaj Corydoras, ponieważ klasyfikuje się do niego ok. 150 z prawie 200 znanych obecnie gatunków tej rodziny rybek (jest to najliczniejszy gatunkowo rodzaj ryb sumo kształtnych). Jedne z bardziej znanych gat. kirysków to m.in.: kirysek czaprakowy (Scleromystax barbatus), trójpręgi (Corydoras trilineatus), szmaragdowy (Brochis splendens), panda (Corydoras panda), lamparci (Corydoras julii), czarnopasy (Corydoras melanistius), spiżowy (zwany też metalicznym, Corydoras aeneus), brodaty (Scleromystax barbatus), siatkowany (Corydoras reticulatus) i wiele innych, których nie sposób tu wszystkich wymienić. Poniżej scharakteryzowano bardziej znane gatunki.

Kirysek kolumbijski (Corydoras metae) – występuje w Ameryce Płd. i wodach Kolumbii. Dorosłe samce i samice mają podobna wielkość ok. 6 cm. Do ich hodowli zaleca się akwarium o pojemności 80 litrów i długości 60 cm. Kiryski te wymagają też temp. 22-27°C, pH 6-7,2 oraz wody o twardości 4-18 gh. Ponieważ są to stadne ryby akwariowe, więc powinny być trzymane w ilości ok. 10 osobników na jedno akwarium. Rybki te wymagają ponadto wolnej przestrzeni do pływania.

Kirysek szmaragdowy (Brochis splendens) – występuje w Ameryce Płd. w Peru, Amazonii, Ekwadorze, Brazylii. Wielkość samców i samic dochodzi do 8 cm. Do ich hodowli zaleca się akwarium o pojemności 50 l i długości 40 cm. Kiryski te wymagają też temp. wody 18-26°C, pH 5-7 i miękkiej wody. Gat. ten sprowadzono do Europy w latach 30-tych XIX w. z Peru. Jest to najstarszy przedstawiciel rodzaju sumikowate żyjący w akwariach domowych. Ryby akwariowe tego gat. stały się popularne wśród akwarystów ze względu na dużą aktywność i zdolności przystosowawcze oraz tolerancyjne uosobienie. Gatunek ten lubi pływać w stadzie i dobrze znosi towarzystwo innych niedużych ryb. Nadaje się do akwariów ogólnych z dość dużą ilością roślin.

Kirysek sterby zwany też pomarańczowokolcowym (Corydoras sterbai) – występuje w Brazylii, w rzece Rio Guapore. Wielkość dorosłych samic i samców to ok. 6 cm. Zalecana dla nich pojemność akwarium to minimum 80 l, temp. wody 22-27°C, pH 6,5-7,5 oraz miękka, lekko kwaśna z dodatkiem garbników woda, dlatego w ramach dekoracji niezbędne są drewniane korzenie.