Tajpan australijski to wąż tajemniczy i mało w Polsce znany. Terraryści nie często go hodują i nic dziwnego, bowiem jest to gad śmiertelnie dla ludzi jadowity. Na pewno warto więc dowiedzieć się na jego temat nieco więcej.
Tajpan australijski nazywany też tajpan nadbrzeżny (łac. Oxyuranus scutellatus) to gatunek jadowitego węża z rodziny zdradnicowatych (łac. Elapidae). Gatunek ten należy ponadto do podrodziny Hydrophiinae, podrzędu węży (łac. Serpentes) oraz rzędu gadów łuskonośnych (łac. Squamata).
Tajpan australijski występowanie
Tajpan australijski występuje głównie w Australii, poza tym można go też spotkać w Indonezji i Papui Nowej Gwinei. Jest to wąż o aktywności dziennej. Ogólnie najbardziej preferuje tereny przybrzeżne i tu można go spotkać najczęściej. Naukowcy zauważyli, że tajpana nie spotyka się jednak w tych regionach, w których max. temperatura zimą wynosi poniżej 20°C. Znany jest też podgatunek tego węża o nazwie Oxyuranus scutellatus canni, który zamieszkuje głównie całą Papuę Nową Gwineę.
Tajpan australijski środowisko życia
Tajpana nadbrzeżnego vel australijskiego można znaleźć w wielu różnych środowiskach. Występują na przykład w ciepłych, umiarkowanych do tropikalnych regionach przybrzeżnych, a także w lasach Far North Queensland monsunowych, mokrych i suchych zawsze zielonych lasach roślin twardolistnych, czy też w naturalnych i sztucznych obszarach trawiastych, w tym na terenach wypasu zwierząt hodowlanych (na pastwiskach) oraz na nieużytkach i wysypiskach śmieci. Osobniki spotykane w Queensland są dobrze przystosowane do bytowania na polach trzciny cukrowej, w których żerują głównien na lokalnych populacjach gryzoni. Natomiast w Cape York Peninsula Oxyuranus scutellatus są zwykle spotykane na otwartych przestrzeniach leśnych oraz w zaroślach. Zaobserwowano ponadto, że tajpan nadbrzeżny chroni się przy tym przed drapieżnikami i niesprzyjającą pogodą w opuszczonych norach innych zwierząt, a także w wydrążonych kłodach z pni drzew oraz w stosach roślinności i różnych śmieci.
Tajpan australijski vel tajpan nadbrzeżny opis
Tajpan nadbrzeżny zwany też australijskim jest stosunkowo duży, osiąga bowiem ogólnie długość ciała 180–250 cm (niektóre źródła podają, że może osiągać długość nawet do ok. 3,3 m, co ponoć nie jest wcale rzadkością, natomiast Muzeum w Queensland podaje, że ich największy osobnik mierzył 2,9 m i ważył 6,5 kg). Ogólnie jednak masa ciała Oxyuranus scutellatus wynosi średnio ok. 3-4 kg. W Australii są to największe węże jadowite na tym kontynencie. Dłuższymi wężami od tajpana australijskiego są azjatycka kobra królewska (łac. Ophiophagus hannah), afrykańska mamba czarna (łac. Dendroaspis polylepis) oraz rodzaj Lachesis z amerykańskich tropików. Dorosłe osobniki tego gatunku zazwyczaj osiągają dojrzałość płciową gdy mierzą ok. 1,2 m długości całego ciała wraz z ogonem. Podobne do nich i również jadowite tajpany pustynne (łac. Oxyuranus microlepidotus) są uważane za średnio nieco mniejsze.
Choć bardzo groźny, to jednak tajpan nadbrzeżny z wyglądu jest bardzo niepozorny i mało widoczny. Całe jego ciało jest stosunkowo wąskie i ma barwę bezowo-brązową (jaśniejsza od spodu i ciemniejsza na grzbiecie). Jego barwa może jednak różnić się zależnie od miejsca bytowania – od jasnobeżowej, poprzez oliwkowo-brązową i czerwono-brązową, do ciemno-szarej, a nawet niemal czarnej. Zabarwienie jest jaśniejsze po bokach ciała, a na stronie brzusznej (brzuch) jest zwykle kremowo-białe do blado-jasnożółtego koloru, często jest też naznaczone pomarańczowymi lub różowymi, małymi plamkami. Herpetolodzy uważają, że zimą gady te ciemnieją, natomiast po wylinkach wiosennych są jaśniejsze.
Głowa Oxyuranus scutellatus jest smukła, a jego źrenice okrągłe i czarne. Z pozoru wąż ten niczym szczególnym się nie wyróżnia. Wyglądem Oxyuranus scutellatus ogólnie przypomina naszego rodzimego padalca, będącego jaszczurką beznogą.
Herpetolodzy uważają, że w kwestii ekologii i zachowania tajpan nadbrzeżny vel australijski jest podobny do mamby czarnej. Gad ten jest zwierzęciem uważanym za płochliwe, bardzo szybkie i w razie zagrożenia niestety bardzo często będące agresywnym. Tajpan australijski w razie ataku drapieżnika lub np. zaskoczenia przez człowieka potrafi niestety zacząć aktywnie atakować swojego napastnika. Ponieważ jest to wąż jadowity, spotkanie z nim, szczególnie, jeśli jest nieoczekiwane i człowiek nie zauważy tego gada w porę, może się skończyć bardzo groźnie, ze skutkami śmiertelnymi włącznie. Na koniec warto zauważyć, że tajpan australijski posiada jedne z najdłuższych zębów jadowych wśród wszystkich, bardzo licznych gatunków węży Australii.
Pożywienie tajpana australijskiego
Pożywienie Oxyuranus scutellatus stanowią lokalne małe ptaki i ssaki, czasami także różne gatunki płazów bezogonowych. Węże te żywią się przy tym wyłącznie zwierzętami stałocieplnymi. Naukowcy podają, że ich dieta składa się w całości ze szczurów, myszy, małych ptaków i niewielkich ssaków nazywanych bandikowatymi (rodzina Peramelemorphia). Tajpan australijski wiedzie przy tym przede wszystkim dzienny tryb życia. Jest przede wszystkim aktywny w okresie od początku do połowy okresu porannego, chociaż w razie potrzeby może też stać się aktywny i w porze nocnej, co ma miejsce głównie w zbyt gorących warunkach pogodowych.
Podczas polowania, tajpan australijski wydaje się aktywnie oczekiwać na zdobycz, używając przy tym swojego dobrze rozwiniętego wzroku i często jego głowa podnosi się wtedy nieco powyżej poziomu gruntu. Po wykryciu obecności w pobliżu jakiejś potencjalnej ofiary lub drapieżnika, wąż na moment zamiera bez ruchu, a potem rzuca się do przodu, wydając przy tym w miarę możliwości kilka szybkich ukąszeń. Ofiara po ugryzieniu zostaje zwolniona, a tajpan czeka aż padnie i dopiero wtedy zbliża się, by ja skonsumować. Strategia ta minimalizuje szansę wypadków odwetu, walki i zranienia węża, co jest bardzo prawdopodobne w szczególności przy ataku na szczury. Gryzonie te są na tyle duże i silne, że mogą zadać tajpanowi australijskiemu nawet śmiertelnie groźne szkody swoimi długimi siekaczami i pazurami.
Ogólnie jednak herpetolodzy zaznaczają, że mimo wszystko nie jest to zbyt konfrontacyjny wąż i normalnie zawsze będzie starał się najpierw uciec, a zaatakuje dopiero w ostateczności. Nawet w chwili spokoju, nagle zaatakowany lub zaskoczony może jednak stać się bardzo agresywny i może przy tym wielokrotnie uderzać ugryzieniem.
Jadowitość tajpana australijskiego
Wszyscy którzy chcieliby zacząć hodować tego węża powinni wiedzieć, że jad Oxyuranus scutellatus jest niestety śmiertelny dla ludzi. Należy do 30 najbardziej jadowitych węży świata. Według większości badań toksykologicznych, gatunek ten jest trzecim najbardziej jadowitym wężem na Ziemi (badania robione w oparciu o jego dawkę śmiertelną opracowaną na mysiej surowicy – LD50). Jednak dzięki stosowaniu zastrzyków z właściwej surowicy, do wypadków śmiertelnych z udziałem tego gada dochodzi na szczęście bardzo rzadko.
Jednokrotna dawka jadu, jaka może wstrzyknąć tajpan australijski vel tajpan nadbrzeżny wynosi 120.00 – 400.00 mg. W razie ugryzienia należy dożylnie podać surowicę w ilości 0.013 mg na 1 kg masy ciała pacjenta, zgodnie z ogólnoświatową skalą toksykologiczną ustaloną według Engelmanna i Obsta (z 1981 r.) lub 0,106 mg na 1 kg masy ciała zgodnie z australijską bazą toksykologiczną. Jad Oxyuranus scutellatus zawiera przy tym głównie taicatoxynę, należącą do bardzo silnych neurotoksyn wpływających na układ nerwowy i zdolności krwi do krzepnięcia u ssaków oraz ptaków, gadów i płazów.
U ugryzionych ofiar tajpana australijskiego mogą wystąpić bóle głowy, nudności, wymioty, zapaść, konwulsje, paraliż, krwawienie wewnętrzne, rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych (stopniowe niszczenie komórek mięśni) oraz toksykologiczne uszkodzenia nerek. W przypadku ciężkiego stanu pokąsanego przez tego węża pacjenta, jego śmierć może nastąpić już w 30 minut po ugryzieniu, choć średnio czas ten wynosi ok. 2,5 godziny. Czas pomiędzy ugryzieniem i śmiercią zależy przy tym od różnych czynników, takich jak np. charakter ukąszenia, wiek, stan zdrowia i konstytucja ofiary (jej otłuszczenie i masa ciała). Nieleczone ukąszenia tego gatunku węża powodują śmiertelność w 100%. Tajpan australijski zawsze dostarcza przy tym śmiertelną dawkę jadu i lekarze zalecają, aby jego ofiary uzyskiwały możliwie natychmiastową pomoc lekarską i to nawet przy pozornie tylko drobnych ukąszeniach. Na koniec warto wspomnieć, że przed wprowadzeniem do powszechnego użycia antytoksyny ustalonej przeciw jadowi Oxyuranus scutellatus w 1956 r., prawie wszystkie ukąszenia tego węża były u ludzi niestety zawsze śmiertelne.
