Mchy (Bryophyta)

Mchy (Bryophyta) to organizmy dziwne, choć wszystkim raczej dobrze znane. Nie maja cechy identycznych jak te posiadane przez rośliny właściwe, mimo, że są do nich mocno podobne. Na przykład nie maja korzeni lecz chwytniki. Ich rozród tez jest specyficzny. Interesujesz się botanika i kochasz przyrodę, wiec zobacz przeczytaj, jak rosną i wyglądają mchy (Bryophyta). Jeszcze dziś sprawdź, jak wygląda klasyfikacja rodzaju Bryophyta.

Mchy (Bryophyta) – stanowisko systematyczne i środowisko życia.

Mchy (Bryophyta) należą do gromady roślin telomowych łac. Bryophyta. Gromada ta obejmuje małe organizmy dorastające jedynie do 1-10 cm wysokości. Organizmy te żyją zwykle skupi skowo, preferując miejsca ocienione i wilgotne. Głównie są to więc lasy, ewentualnie inne miejsca zakrzewione, cieniste, chłodne i stale wilgotne. Wielkie skupiska mchów można spotkać w wilgotnych lasach deszczowych lub w lasach klimatu umiarkowanego, czy nawet w chłodniejszej, ale zawsze zawierającej sporo wilgoci tundrze i tajdze.

W sumie opisano dotychczas ponad 13 tys. gatunków mchów występujących w różnych miejscach na świecie. W tym w Polsce w 2004 r. sklasyfikowano natomiast 697 gatunków tych małych organizmów. Poniżej podano tabele z charakterystyką systematyczną poszczególnych klas i rzędów mchów (Bryophyta), wraz z liczbą rodzin, rodzajów i gatunków w ich obrębie.

Powyższa klasyfikacja została oparta na mieszance danych molekularnych, morfologicznych (makroskopowych i mikroskopowych) i dotyczących struktury komórkowej. Klasyfikację tę naukowcy skonstruowali w 2000 r. Zapewnia ona dobre podstawy dla współczesnych zasad klasyfikacji mchów.

Mchy (Bryophyta) – morfologia, wygląd.

Mchy są przy tym zielone, ponieważ posiadają chlorofil, jednak nie wykształcają prawdziwych liści, łodyg i korzeni, jak typowe rośliny. Mimo to, zalicza się je do królestwa roślin (Archaeplastida Adl i in. 2005, dawne nazwy naukowe: Vegetabilia, Plantae, Phytobionta, Plastida, Primoplantae). Zamiast elementów budowy typowych dla roślin właściwych, mchy (Bryophyta) posiadają jednak zielone listki (tzw. mikrofile) i łodyżki, a zamiast korzeni – tzw. chwytniki, spełniające podobne funkcje (przytwierdzanie do podłoża, pobór wody i soli mineralnych), lecz wykazujące jednak odmienną budowę. Mchy wytwarzają też specyficzne organy rozrodcze: plemnie, rodnie i zarodniki.

Mchy (Bryophyta) – rozmnażanie, rozród.

W rozwoju mchów (Bryophyta) wyróżnia się dwa następujące po sobie pokolenia: gametofit wytwarzający gametangia, czyli rodnie i plemnie, a także sporofit produkujący zarodniki. W rozwoju haploidalnego gametofitu wyróżnia się też fazę tzw. splątka, z którego później powstaje stadium łodyżki i listków. Gametangia, czyli rodnie i plemnie wykształcają się w skupieniach na delikatnej łodyżce, otoczone bezpiecznie okrywą z listków.

Splątek wykształca się różnie, w zależności od przynależności do różnych taksonów. I tak, u mchów prątników ma on kształt nitkowaty, z zieloną i asymilującą częścią nadziemną oraz brunatnymi podziemnymi chwytnikami. Z kolei u mchów torfowców splątek najpierw jest nitkowaty, a dopiero później staje się blaszkowaty. Natomiast naleźliny mają splątek początkowo o kształcie bulwkowatym, który potem wypuszcza swoiste nitki, które tworzą w końcu twór splątany i wstęgowaty.

Mchy (Bryophyta) – klasy dominujące mszaków oraz cechy szczególne w obrebie klas.

W schemacie klasyfikacji z 2000 r., rodzaj Bryophyta dzieli się na sześć klas: Takakiopsida (takakiowe), Sphagnopsida (mchy torfowce), Andreaeopsida (naleźliny), Andreaeobryopsida, Polytrichopsida (mchy płonniki) i Bryopsida (prątniki). Wielu bryologów twierdzi, że Takakiopsida i Sphagnopsida są tak odmienne od innych mchów, że te dwie klasy powinny w rzeczywistości stanowić jeszcze bardziej osobną grupę. Wszyscy zgadzają się natomiast, że grupy Takakiopsida i Sphagnopsida różnią się znacznie od wszystkich innych mszaków. Debata dotyczy tego, czy te dwie grupy uzasadniają odrębne podziały.

W tej debacie ukryte są dwa różne poglądy na temat historii ewolucji mszaków. Klasy wyodrębnione w klasyfikacji 2000 różnią się znacznie pod względem wielkości. Około 95% wszystkich gatunków mchów należy przy tym do klasy Bryopsida, podczas gdy Takakiopsida zawiera tylko jeden rodzaj Takakia, z jedynie dwoma gatunkami. Nic dziwnego, że większość mchów, które spotykają ludzie, należy do klasy Bryopsida. W klasie Polytrichopsida, jej członkowie płonniki mają na ogół bardzo mocne gametofity, które są łatwo zauważalne. Choć jednak znacznie mniejsze niż pratniki Bryopsida, mchy płonniki Polytrichopsida są szeroko rozpowszechnione.

Mchy (Bryophyta) – wyglad gatunków klasy prątniki Bryopsida.

Biorąc pod uwagę duży rozmiar tej klasy, nie jest zaskakujące, że istnieje tu znaczna różnorodność zarówno w gametofitach, jak i sporofitach u jej członków gatunkowych. Gametofity gat. Goniomitrium acuminatum (Pottiaceae, Pottiales) rosną do zaledwie kilku milimetrów wysokości, a ich krótkie i kuliste kapsułki zarodników mają średnicę tylko 1-2 mm. W przeciwieństwie do nich są gatunki Papillaria (Meteoriaceae, Hypnales), które mogą rosnąć jako gęsta zasłona do długości nawet ponad 1 metra. Gametofity mchów z rodziny Pottiaceae są zazwyczaj krótko-łodygowymi, pulchnymi roślinami, często rosnącymi stadnie i w surowych siedliskach.

Przykłady, inne niż Goniomitrium, to Tortula princeps i Trichostomum brachydontium. Nie oznacza to, że wszystkie krótkie, pęczkowate mchy trudnych siedlisk są członkami Pottiaceae. Gigaspermum repens (Gigaspermaceae, Funariales) jest dobrym przeciw-przykładem. Nie jest również tak, że wszyscy członkowie Potottiaceae mają krótkie, pęczkowate gametofity. Łodygi Triquetrella papillata mogą bowiem rosnąć do kilku centymetrów długości i rozgałęziać się tak, że ich gametofity rosną jak płożące maty na ziemi.

Jednak długie łodygi są znacznie bardziej charakterystyczne dla rzędów Hookeriales, a zwłaszcza Hypnales. Ten ostatni to duża grupa z kilkoma tysiącami gatunków. Zamiast ograniczać się do płożącego wzrostu, członkowie Hypnales mogą też rosnąć jak wysokie zasłony. Najliczniejsza jest klasa pratników Bryopsida, gdzie jest aż 16 rzędów, 107 rodzin, 880 rodzajów oraz 12 do 13 tys. gatunków.

Mchy (Bryophyta) – wygląd gatunków klasy płonniki Polytrichopsida.

Gametofity członków Polytrichales są ogólnie dość mocne. Polytrichaceae jest jedyną rodziną w tej kolejności. Łodygi gametofitu mogą tu mieć od kilku centymetrów wysokości do ponad 60 cm u niektórych gat. Pędy niektórych wodnych mchów tej grupy mogą być dość długie, ale Polytrichales to mchy lądowe z wolno stojącymi łodygami. Istnieje kilka solidnych gat. mchów, których nie ma w rzędzie Polytrichales.

Jednym z nich jest tropikalny rodzaj Spiridens (Spiridentaceae, Rhizogoniales, Bryopsida), u którego łodygi mogą dorastać do ponad 30 cm długości. Jednak łodygi Spiridensów rosną poziomo do lekko wahadłowo, w przeciwieństwie do pionowego wzrostu przedstawicieli rzędu Polytrichales. Sporadycznie okazuje się, że rząd Spiridens rośnie też na glebie, ponieważ znacznie częściej występuje na innych roślinach, w tym szczególnie na drzewach.

Nerwy są obecne w liściach Polytrichales i zwykle występują też wzdłużne narośla zwane blaszkami, biegnące wzdłuż długiego nerwu liściowego. Po każdej stronie nerwu liść ma grubość tylko jednej komórki i jest zakrzywiony do wewnątrz. Wśród Polytrichales występują różne odmienne cechy, takie jak np. kształt liścia, specyficzne zwijanie się liścia, czy kształt i układ lameli. Pomaga to różnicować poszczególne gatunki.

Powiązane wpisy:

Roślinność Puszczy Białowieskiej Rośliny owadożerne Okrzemki rola w oceanie Cykl życiowy paproci Węgiel kamienny Strefy roślinne Ziemi