Szkodniki owadzie kojarzą nam się zwykle z atakowaniem pól uprawnych i spichlerzy zbożowych, choć równie sprawnie i często mogą też nawiedzać nasze kuchnie, spiżarnie, sklepy czy hurtownie spożywcze. Jak je rozpoznać i jak najskuteczniej je zwalczać? Masz mole spożywcze w kuchni spiżarni. Przeczytaj wszystko o omacnicy spichrzance (Plodia interpunctella). Jeszcze dziś sprawdź, jak zwalczać mole spożywcze.
Mole spożywcze – co to takiego?
Mole spożywcze (Plodia interpunctella) zwane są też czasem ćmą indyjską lub ćmą mączną. Jednak prawidłowa ich nazwa gatunkowa, to omacnica spichrzanka (Plodia interpunctella). Jest to ćma z rodziny omacnicowate (Pyralidae), rzędu motyle czyli łuskoskrzydłe (Lepidoptera), podgromady owady uskrzydlone (Pterygota). Omacnica spichrzanka została potocznie nazwana ćmą mączną po tym – jak zauważono ją żerującą na mączce indyjskiej lub mączce kukurydzianej. Ogólnie mole spożywcze są raczej powszechnym szkodnikiem żywiącym się zbożem i innymi podobnymi pokarmami na całym świecie.
Podejmuje się spore wysiłki w celu kontroli szkód wyrządzonych przez te owady. Warto też wiedzieć, że larwy tego gatunku mają zdolność gryzienia plastiku i kartonu, dlatego nawet z pozoru doskonale zapieczętowane pojemniki mogą zostać przez nie zainfekowane. Raz znalezione w kuchennych szafkach ćmy moli spożywczych są trudne do wyeliminowania. Larwy z ostatniego stadium larwalnego są też w stanie pokonywać duże odległości przed przepoczwarzeniem.
Pierwotne miejsce porażenia może więc znajdować się w dużej odległości od najbliższego miejsca przepoczwarczenia, przez co trudno je w całości zlokalizować.
Omacnica spichrzanka taksonomia i etymologia.
Mole spożywcze (Plodia interpunctella) to jedyny znany żyjący gatunek owada z rodzaju Plodia. Są za to związane ściślej z rodzajami Cadra i Ephestia, które obejmują inne gatunki podobnych szkodników. Takie jak np. mklik mączny (Ephestia kuehniella). Gatunek ten został też opisany pod kilkoma młodszymi synonimami które czasami można znaleźć w źródłach nie entomologicznych, jak np. Ephestia glycinivora czy Plodia glycinivora. Powszechna nazwa „ćma indyjska”, dla tego gatunku została wymyślona przez Asę Fitch, entomologa zatrudnionego w stanie Nowy Jork w XIX w.
W raporcie opublikowanym w 1856 r. Fitch omówił ten gatunek. Zauważając, że jego larwy atakują zapasy mąki kukurydzianej która w tym czasie była określana jako „mączka indyjska”. Z mklikiem mącznym powszechnie mylone są dwa podobne gatunki: ćma migdałowa (Cadra cautella) i ćma rodzynkowa (Cadra figulilella), mają bowiem podobne źródła pożywienia i wygląd. Omacnicy spichrzanki nie należy też mylić z śródziemnomorską ćmą mączną (Ephestia kuehniella), także powszechnym szkodnikiem magazynów zbożowych.
Mole spożywcze – pochodzenie i środowisko życia.
Mole spożywcze (Plodia interpunctella) odkryto praktycznie na wszystkich kontynentach w siedliskach tropikalnych, z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce ćma omacnicy spichrzanki składa jaja i żeruje w postaci larwalnej w spichlerzach zbożowych. W sklepach i hurtowniach/magazynach z żywnością (szczególnie w pojemnikach na zboże lub budynkach do przechowywania zboża). A także w domach, gdzie atakuje szafki z żywnością. W klimatycznie cieplejszych miejscach, ćma ta występuje również na zewnątrz, gdzie może swobodnie rozwijać się w tropikalnym środowisku. Ćmy te żyją więc w szerokim zakresie warunków, co czyni je bardzo odpornym i trwałym szkodnikiem.
Omacnica spichrzanka budowa morfologicza.
Owady dorosłe omacnicy spichrzanki (Plodia interpunctella) mają długość 8-10 mm i rozpiętość skrzydeł 16-20 mm. Dalsze dwie trzecie przednich skrzydeł ma zazwyczaj kolor czerwonawo-brązowy z miedzianym połyskiem. Mogą być również brązowe lub ciemnoszare. Bardziej proksymalne części skrzydeł są żółto-szare lub biało-szare, z ciemnym pasmem na przecięciu obszarów proksymalnych i dystalnych.
Jaja są białe, jajowate i bardzo małe. Trudno je zobaczyć gołym okiem. Nowo wyklute larwy też są trudne do zobaczenia. Mają przeważnie kolor złamanej bieli, brązowe głowy i rozwijają się przez 5 do 7 stadiów larwalnych. Kiedy larwy dojrzewają, mierzą już ok. 12-14 mm dł. Wtedy się przepoczwarzają, a następnie z poczwarki po jakimś czasie wykluwa się owad dorosły imago.
Mole spożywcze odżywianie się.
Mole spożywcze omacnicy spichrzanki (Plodia interpunctella) żywią się szeroką gamą roślin, zbóż i innych produktów spożywczo-żywnościowych używanych przez ludzi. Ćmy żywią się wieloma pokarmami roślinnymi. Produkty te obejmują suchą karmę dla zwierząt domowych (na bazie roślin), nasiona, płatki zbożowe, mieszanki zup, chleb, makaron, ryż, mąkę, przyprawy, suszone owoce i orzechy. Inne optymalne dla nich pokarmy, to m.in. rodzynki, żółta kukurydza amerykańska i migdały, a także orzeszki ziemne i mączka kukurydziana. Mole spożywcze omacnicy spichrzanki są też znane z kanibalizacji swych larw.
Jednak często prowadzi to do rozprzestrzeniania się wirusowej ziarniniakowatości w ich populacji. Chociaż ćmy omacnicy spichrzanki zwykle nie migrują na duże odległości. To angażują się jednak czasem w dłuższe loty żerującei. Loty takie odbywają w godzinach zmierzchowych. Gdy dominuje wtedy światło niebieskie (400-475 nm), a nie jasne światło UV (10-400 nm). Światło takie przyciąga ćmy. Rola niebieskiego światła w zachowaniu żerowania moli spożywczych została ostatnio opracowana, jako jedna z form ekologicznego zwalczania tych szkodników.
Mole spożywcze – status jako szkodnika.
Omacnica spichrzanka (Plodia interpunctella) ma status szkodnika, który może zarażać szeroką gamę suchych produktów spożywczych pochodzenia roślinnego. Zagrożone inwazją tych owadów są: płatki zbożowe, chleb, makaron, ryż, kuskus, mąka, przyprawy, suszone owoce i orzechy. Inne ich pokarmy to nawet mielona czerwona papryka, czekolada i ziarna kakaowe, substytut kawy, ciastka, suszone mangelwurzel, a nawet toksyczne nasiona bielunia (Datura stramonium). Wiadomo też, że mole te atakują komercyjną karmę dla zwierząt domowych (np. dla psów, kotów, ptaków).
Mole spożywcze zwalczanie naturalne
Zwalczając omacnicę spichrzankę (Plodia interpunctella) należy wiedzieć, że jej naturalnymi wrogami są takie drapieżniki, jak: nocne owadożerne ptaki, nietoperze i sowy, a także jaszczurki, niektóre gryzonie i jeże, osy pasożytnicze (larwy os jedzą ćmę od środka, co po pewnym czasie prowadzi do jej śmierci), inne kanibalistyczne ćmy, czy pasożyty. Powszechnie stosowane, jako czynniki kontroli biologicznej moli spożywczych są też bakulowirusy, dwuniciowe wirusy DNA. Pochodzą one z rodziny wirusów ograniczonych do owadów jako gospodarzy.
Przy subletalnych dawkach, bakulowirusy zmniejszają zdolność reprodukcyjną tych szkodników pod względem żywotności i produkcji jaj. Ponieważ istnieją przepisy zapobiegające stosowaniu wielu pestycydów w pobliżu źródeł żywności, szkodniki te w środowisku zaleca się jednak zwalczać za pomocą drapieżników naturalnych. Omawiane ćmy rozwijają jednak odporność na wiele rodzajów czynników biologicznych, takich jak np. wirus granulozy.
Zastosowanie takich środków do zwalczania moli może więc powodować zwiększanie odporności na te środki, w populacjach omawianego szkodnika. Doprowadziło to do zakazu używania w niektórych państwach wielu takich czynników biologicznych.
Mole spożywcze zwalczanie chemiczne i inny sztuczny.
Po znalezieniu larw, ciem czy poczwarek moli spożywczych ważne jest, aby wyrzucić wszystkie te elementy i zlikwidować też źródła ich pożywienia, lub uniemożliwić im dostęp do nich (bardzo szczelnie zamknięte pojemniki). Pamiętajmy przy tym, – larwy ćmy omacnicy spichrzanki mogą jednak przegryzać cieńsze plastikowe torby i cienki karton. Więc nawet takie hermetyczne opakowania mogą zostać przez nie zainfekowane.
Larwy są niezwykle trudne do likwidacji. Mogą pełzać po ścianach i sufitach oraz w przewodach wentylacyjnych i przepoczwarzą się w kokonikach w pomieszczeniach innych, niż kuchnia lub spiżarnia, w której się wykluły i z której potem wyszły. Szukając źródła ich inwazji, poszukiwań nie można więc ograniczyć tylko do bezpośredniego obszaru, w którym odkryto ich poczwarki. Ćmy, larwy i poczwarki mogą też wykorzystywać obszary wewnątrz odzieży (pozostając ukryte), dlatego ważne jest, aby sprawdzić też każde źródło materiału odzieżowego. Każde stadium rozwojowe (jaja, larwy, poczwarki, owady dorosłe) nie jest odporne na wyższą i niższą temperaturę i wszystkie można zabić np. poprzez zamrożenie przez tydzień, lub przez krótkie ogrzewanie w kuchence mikrofalowej lub konwencjonalnym piekarnikiem, jeśli jest to możliwe.
Skuteczne jest też szorowanie i pryskanie porażonych obszarów mieszanką mydła i wody lub octu. Dostępne są też nietoksyczne pułapki do monitorowania molowej epidemii – np. pudełka z przynętą feromonową i lepkimi ścianami w środku. Męskie ćmy są tu przyciągane do wnętrza przez żeński feromon przynętę. A następnie przylegają się do lepkich ścian wewnątrz pudełka i zdychają. Jednak dorosłe samice, jaja i larwy pozostają nienaruszone, co umożliwia ewentualne ponowne zarażenie. Ćmy można też odstraszać i/lub zabijać za pomocą nietoksycznego sprayu chemicznego lub innych środków chemicznych. Najskuteczniejsze jest wyeliminowanie źródła i wszelkich dotkniętych molami artykułów żywnościowych.
