Ekosystem lasu deszczowego

Lasy deszczowe powszechnie uznaje się za najbogatsze ekosystemy ziemskie. Żyje tu między innymi niezliczona wciąż liczba pajęczaków, owadów i płazów. Lasy deszczowe to także największe płuca na kuli ziemskiej (największy dostarczyciel tlenu). Niestety w ostatnich dziesięcioleciach te unikalne ekosystemy są niszczone w zastraszającym tempie przez działalność człowieka. Poznaj ekosystem lasu deszczowego. Sprawdź lasy deszczowe klasyfikacja. Zobacz też, jak wygląda wilgotny las równikowy, lasy mgliste i wilgotne lasy strefy umiarkowanej.

Lasy deszczowe definicja

Lasy deszczowe to wiecznie zielone, piętrowe leśne formacje roślinne. Lasy te występują na obszarach charakteryzujących się sumą opadów przekraczającą łącznie 2000 mm rocznie. Panuje tam również stale wysoka temperatura o niskich amplitudach dziennych i rocznych oraz co oczywiste – bardzo wysoka wilgotność powietrza. Lasy deszczowe powszechnie uznaje się za najbogatszy ekosystem na Ziemi. Żyje tu nieodkryta dotąd w pełni liczba pajęczaków, owadów i płazów, a także ogromne bogactwo innej fauny i flory. W lasach tych wciąż odkrywane są coraz to nowe gatunki roślin i zwierząt.  ekosystem lasu deszczowego, ekosystem lasu deszczowego

Lasy deszczowe klasyfikacja

Klasyfikacja lasów deszczowych jest dwojaka. Zależnie od ujęcia systematycznego, lasy deszczowe są obecnie traktowane jako jeden biom (jeden duży ekosystem), lub też dzieli się je na różne mniejsze formacje roślinne, czyli ekosystemy leśne niższego rzędu. Lasy deszczowe dzieli się więc bardziej ogólnie na: lasy deszczowe strefy równikowej i lasy deszczowe strefy umiarkowanej. Lub też stosuje się podział nieco bardziej szczegółowy na: wilgotne lasy równikowe (obejmujące w tym: namorzyny i górskie lasy mgliste), wilgotne lasy podzwrotnikowe (w tym lasy wawrzynolistne) oraz wilgotne lasy strefy umiarkowanej.

ekosystem lasu deszczowego
las deszczowy , Park Narodowy Khao Yai Tajlandia

Ekosystem lasu deszczowego

Ekosystem lasu deszczowego strefy równikowej – wilgotny las równikowy

Ten typ lasów deszczowych charakteryzuje największa różnorodność zarówno form życiowych roślin, jak i zwierząt. Wilgotny las równikowy jak sama nazwa wskazuje, występuje w najbardziej wilgotnych rejonach z klimatem tropikalnym. Dlatego też spotkamy go głównie w Nowej Gwinei, Kongo, Amazonii, na wyspach Oceanii, w północno-wschodniej Australii oraz w Azji Południowo-Wschodniej. Wilgotny las równikowy charakteryzują całorocznie wysokie temperatury, gdzie wartości średnie wynoszą 25-28 C miesięcznie. Temperatury mają tam również niską amplitudę dzienną, przez co nie występują tam pory roku. Każdego dnia są tam za to regularne popołudniowe opady deszczu. Z tego powodu roczna suma opadów sięga w tych lasach deszczowych do 2000-4000 mm i panuje tam bardzo wysoka wilgotność powietrza.

W wilgotnych lasach równikowych dominującą roślinność stanowią fanerofity. Są to tzw. rośliny jawnopączkowe, będące jedną z form życiowych roślin. Posiadają pędy wzniesione, które odnawiają się z pąków rozlokowanych na roślinie co najmniej 0,5 m nad ziemią i wyżej.

Ekosystem lasu deszczowego strefy równikowej
Goryl górski patrząc w Parku Narodowym Virunga, Demokratyczna Republika Konga.

Wśród tych roślin są drzewa rosnące na niebotyczną wprost wysokość 60 m. Co ciekawe, drzewa te cechuje brak na przekroju pierścieni znamionujących przyrosty roczne pnia. Posiadają za to skórzaste ulistnienie, co ułatwia spływanie wody w dół i umożliwia nieprzerwane kwitnienie i owocowanie. Elementem typowym dla tropikalnych lasów deszczowych są również epifity, hemiepifity (półrośla) oraz liany (pnącza mające zdrewniałe łodygi). Runo leśne, tych lasów jest bardzo obfite, jednak florystycznie stosunkowo ubogie. Rosną tu głównie cieniolubne Chamefity obejmujące rodziny: obrazkowate, begoniowate, marzanowate, ostrojowate, oraz paprocie i widliczki.

Rosną tu także rośliny pasożytnicze należące do rodzin: bukietnicowate i gałecznicowate. Wilgotne lasy równikowe porastające wyższe szerokości geograficzne przechodzą stopniowo w coraz uboższą florystycznie strefę określaną jako wiecznie zielone lasy strefy subtropikalnej i umiarkowanej oraz lasy subtropikalne częściowo wiecznie zielone. W miarę jak oddalając się od Równika zmniejsza się wilgotność, lasy te przechodzą z kolei w suche lasy tropikalne i sawanny.

 

Ekosystem lasu deszczowego strefy równikowej górskiej – lasy mgliste

Lasy mgliste to odmiana wilgotnych lasów równikowych. Te ekosystemy leśne powstają zawsze w terenach górskich strefy równikowej. Występują więc tylko na wysokościach w rejonie Równika. W terenach takich zachodzi wysoka kondensacja nagromadzonej pary wodnej, co powoduje szybkie tworzenie się mgieł oraz chmur. Te zbiorowiska pary wodnej kłębią się i sięgają przy tym górnej granicy lasu deszczowego, do wysokości ok. 3500 m n.p.m. Stąd właśnie wzięła się nazwa lasy mgliste.

Lasy te wyróżnia od pozostałych wilgotnych lasów równikowych to, że charakteryzują się one występowaniem niskich i pokrzywionych drzew (tzw. kosodrzewina, roślinność typowo górska i wysokogórska) oraz obfitością różnorodnych epifitów wśród lokalnych gatunków mchów, porostów i wątrobowców, a także widłaków, storczyków oraz paproci. Epifity to rośliny rosnące na innych gatunkach roślin, choć zwykle nie prowadzące pasożytniczego trybu życia (wyjątki to np. jemiołowate).

ekosystem lasu deszczowego
las mglisty

Epifity wykorzystują inne gatunki roślin raczej jako podpory, natomiast odżywiają się głównie w sposób samodzielny. W ekosystemach lądowych takich jak lasy mgliste, epifity wyrastają przeważnie na dużych drzewach, w miejscach, w których gromadzi się martwa materia organiczna – czyli np. w rozwidleniach pni i gałęzi (np. storczyki i paprocie nadrzewne). Często też osiedlają się bezpośrednio na pędach innych roślin (np. glony, mchy i mszaki, porosty), pobierając jednak niezbędne im do życia składniki odżywcze i wodę z powietrza (są to para wodna i opady, detrytus oraz niesione przez wiatr pyły, nasiona i inne cząstki organiczne).

 

Ekosystem lasu deszczowego strefy umiarkowanej – wilgotne lasy strefy umiarkowanej

Te lasy deszczowe rozwijają się już nie w strefie równikowej, lecz w ciepłym i wilgotnym klimacie oceanicznym, charakteryzującym się też okresowym ochłodzeniem. Ponieważ w strefie klimatu umiarkowanego miejsc takich jest niewiele, dlatego wilgotne lasy strefy umiarkowanej zajmują tylko niewielkie i rozproszone przestrzenie leśne. Enklawy te są rozlokowane w oddalonych od siebie regionach. Można je spotkać przede wszystkim w różnych rejonach wschodniej Azji (np. lasy deszczowe południowej Japonii, Korei oraz południowo-wschodnich Chin) oraz w południowo-wschodniej Ameryce Północnej (lasy te ciągną się tam od stanów Luizjana i Floryda, aż po Karolinę Północną).

ekosystem lasu deszczowego
mglisty las Seoraksan Park Narodowy, Korei Południowej

Wilgotne lasy strefy umiarkowanej porastają również amerykańskie wybrzeża Pacyfiku, atlantyckie wybrzeża Europy, Wyspy kanaryjskie oraz Chile, południową Brazylię, Tasmanię, Nową Zelandię i północno-wschodnią Australię. Na Wyspach kanaryjskich określa się je osobnym mianem – lasy wawrzynolistne. Wraz ze stopniowym przechodzeniem coraz dalej w kierunku północnym i związanym z tym ochładzaniem się klimatu, wilgotne lasy strefy umiarkowanej przechodzą w formację lasów klimatu umiarkowanego, zrzucających liście na zimę (są to lasy typowe m.in. dla terenu Polski i innych krajów Europy zachodniej, Środkowej, Wschodniej i Skandynawii).

 

Różnice między lasami deszczowymi tropików i strefy umiarkowanej

W omawianych tu wilgotnych lasach strefy umiarkowanej dominują rośliny określane jako fanerofity, opisane powyżej. Fanerofity odgrywają ważną rolę w formacjach leśnych lasów deszczowych, przy czym są one dominantami w składzie gatunkowym szaty botanicznej wilgotnych lasów równikowych.

Natomiast w lasach strefy umiarkowanej nie są już tak liczne i ustępują hemikryptofitom. Hemikryptofity to rośliny naziemno pączkowe. Ich pączki znajdujące się tuż przy powierzchni ziemi, albo tuż pod nią, umożliwiają odnawianie się całej roślinie wiosną po zimie. Hemikryptofizm stanowi więc dobre przystosowanie do przetrwania zimy. Do grupy tej zalicza się wszystkie zrzucające liście na zimę, jak i te o zimozielonych liściach drzewa, większe krzewy oraz liany.

liany
liany na Borneo

Tylko w klimacie tropikalnym, w wilgotnych lasach strefy umiarkowanej do fanerofitów zalicza się też wieloletnie, wysokie rośliny zielne. Znaczny jest tu ponadto także udział drzew gatunków iglastych, a gdzie niegdzie jest to tzw. roślinność wawrzynolistna, o twardych liściach odpornych na utratę wody. Drzewa tego ekosystemu roślinnego osiągają wysokość aż 30 metrów.

Lasy stworzone z fanerofitów zależnie od szerokości geograficznej są albo wielogatunkowe, albo też raczej jednogatunkowe. Runo leśne jest tu tworzone głównie przez tzw. chamefity (chameofity), czyli rośliny niskopączkowe (pączki umożliwiające odtworzenie się rośliny w przyszłym sezonie wegetacyjnym znajdują się u nich ponad ziemią w strefie do 0,3 m-0,5 m). Jednak odmiennie do lasów równikowych, w wilgotnych lasach strefy umiarkowanej stanowią je także wspomniane już wyżej hemikryptofity oraz terofity (rośliny jednoroczne).