Brachiozaur (Brachiosaurus)

Brachiozaur jest uważany za największego żyjącego dinozaura na świecie. Choć dawno temu przestał istnieć, jego muzealne skamieniałe szkielety ukazują jego faktycznie zawrotną wielkość.

Brachiozaury (łac. Brachiosaurus) to grupa wymarłych zwierząt w randze rodzaju, należących do: gromady zauropsydy (łac. Sauropsida), podgromady diapsydy (łac. Diapsida), infragromady archozauromorfy (łac. Archosauromorpha), nadrzędu dinozaurów (łac. Dinosauria), rzędu dinozaurów gadziomiednicznych (łac. Saurischia), podrzędu zauropodomorfy (łac. Sauropodomorpha), infrarzędu zauropody (łac. Sauropoda) i rodziny brachiozaurów (łac. Brachiosauridae). Nazwa rodzaju Brachiosaurus w dosłownym tłumaczeniu oznacza „ramienny jaszczur” i jak powszechnie się twierdzi – odwołuje się do przednich kończyn, jakie posiadał ten gigantyczny dinozaur, a które były u niego wyraźnie dłuższe od tylnych.

Gatunki w obrębie rodzaju Brachiosaurus

Rodzaj Brachiosaurus został opisany na podstawie skamieniałości, które odkryto na początku XX w. w Ameryce Północnej w stanie Colorado. Obecnie w obrębie tego rodzaju uznaje się następujące gatunki: Brachiosaurus altithorax (Riggs, 1903), Brachiosaurus brancai nazywany też Giraffatitan brancai (Janensch, 1914) oraz Brachiosaurus nougaredi (Lapparent, 1960).

dinozaur Brachiozaur
Brachiozaur

Gatunek, Brachiosaurus nougaredi w 1990 r. naukowiec McIntosh uznał jednak za niepewny, czyli niezwiązany systematycznie z brachiozaurami, a być może nawet za nieistniejący, jako odrębny. Dodatkowo w 1914 r., na podstawie skamieniałości odkrytych w tamtym czasie w Afryce Wschodniej, oprócz zatwierdzonego ostatecznie B. brancai (odkryty na terenach dzisiejszej Tanzanii), niejaki Janensch opisał również gatunek B. fraasi, który obecnie nie jest uznawany za istniejący w omawianej grupie brachiozaurów. Nowe analizy sugerują jednak, że jest to najprawdopodobniej tylko młodszy synonim (nazwa) gatunku znanego dzisiaj jako B. brancai. W 1957 r. na podstawie skamieniałości odkrytych wtedy na terenie Portugalii, opisany został również jeszcze inny gatunek Brachiosaurus, który nazwano B. atalaiensis (Lapparent & Zbyszewski, 1957).

Jednak najnowsze badania wskazują, że nie jest to brachiozaur i należy do zupełnie odrębnego rodzaju Lusotitan (Antunes i Mateus, 2003). Jest też przedmiotem sporu, czy B. brancai należy do tego samego rodzaju, co amerykański (odkryty w USA) B. altithorax. Gregory S. Paul (w 1988 r.) uznał, że różnice anatomiczne między tymi dwoma gatunkami są tak duże, że B. brancai powinien być przekwalifikowany do osobnego podrodzaju Giraffatitan, umiejscowionego w obrębie rodzaju Brachiosaurus.

brachiozaur
szkielet brachiozaura Museum für Naturkunde, Berlin 2009

George Olshevsky w 1992 r. podniósł z kolei podrodzaj Giraffatitan do rangi w ogóle odrębnego rodzaju i tu przeniósł B. brancai, co początkowo nie było akceptowane wśród paleontologów i niektórzy B. brancai zaliczyli jednak do rodzaju Brachiosaurus. A niejaki Rauhut i Lopez-Arbarello (w 2008 r.) uznali nawet twierdzenie, jakoby gatunki B. altithorax i B. brancai należały do tego samego rodzaju, jest dalece za dyskusyjne i koniecznie wymaga przeprowadzenia dokładnej analizy filogenetycznej wszystkich rodzajów zaliczanych wtedy do rodziny Brachiosauridae. Mogłoby to wykazać, czy faktycznie B. altithorax jest spokrewniony bliżej z B. brancai, niż z pozostałymi przedstawicielami rodziny Brachiosauridae, które uważano za żyjące ówcześnie w tzw. Laurazji (jak np. zauroposejdony).

W 2009 r. Taylor porównał kości obu tych gatunków stwierdzając, iż różnice w proporcjach i kształcie ich kości są na tyle istotne, że uzasadniają przeniesienie gatunku afrykańskiego gatunku B. brancai do osobnego rodzaju Giraffatitan. Brak bliższego spokrewnienia tych dwóch gat. potwierdza też kolejna analiza kladystyczna Ksepkę i Norella z 2010 r. Z analizy tej wynika za to, że oba te gatunki pozostają w nierozwikłanej politomii (spokrewnieniu) również z innymi rodzajami Cedarosaurus, Paluxysaurus i Abydosaurus.

wymarłe dinozaury
Brachiozaur

Nowsza analiza D’Emica z 2012 r. wskazuje natomiast, że Brachiosaurus był spokrewniony z kladem obejmującym rodzaje Cedarosaurus, Abydosaurus i Venenosaurus.Wymienione 4 rodzaje Brachiosaurus (Cedarosaurus, Abydosaurus, Paluxysaurus i Venenosaurus) tworzyły z kolei klad, którego taksonem siostrzanym był Giraffatitan.

Brachiozaur występowanie

Dinozaury te pojawiły się i żyły w późnej jurze, ok. 153-113 mln lat temu. Miejscem ich występowania była Ameryka Północna, w tym szczególnie stany Utah, Wyoming oraz Colorado. Archeolodzy przypuszczają jednak, że prawdopodobnie ten gigantyczny dinozaur potencjalnie występował również na terenie dzisiejszej Afryki (w Tanzanii i Algierii). Chociaż zdaniem części naukowców, odkopane szczątki z Afryki mogą należeć do osobnego rodzaju dinozaurów.

Brachiozaur opis

Dinozaury te były jednymi z największych zwierząt, jakie kiedykolwiek istniały na Ziemi. Te olbrzymie prehistoryczne zwierzęta posiadały małą głowę, długą „żyrafią” szyję (długą na 7 m do 9,5 m) oraz opływową, aczkolwiek masywną sylwetkę, zakończoną stosunkowo krótkim w porównaniu z szyją, biczowatym ogonem. Ten duży zauropod miał ponadto przednie nogi dłuższe od tylnych. Z zewnątrz jego ciało pokrywała łuskowata skóra, podobna jak u dzisiejszych gadów. Posiadał również słabe uzębienie, które stanowiły 52 prostych, przystosowanych do zrywania liści, stosunkowo niewielkich zębów.

W sumie Brachiosaurus to nie tylko jeden z największych, ale i jeden z najbardziej znanych, dotychczas odkrytych dinozaurów roślinożernych, jakie kiedykolwiek chodziły po świecie. Sama tylko jego kość udowa ważyła bagatela ok. 100 kg i miała aż 2 m długości. Natomiast długość całego ciała ten gigantyczny dinozaur miał do ok. 22–27 m, przy wysokości całkowitej ok. 13 m (w tym w pasie barkowym, czyli w kłębie – ok. 6 m) oraz masie ciała pomiędzy 28 oraz 80 ton! Głową te giganty sięgały aż do wysokości 4-piętrowego budynku!

trzy dinozaury
Brachiozaury

Brachiozaur prowadzony tryb życia

Aby utrzymać się przy życiu, olbrzymie roślinożerne brachiozaury musiały zjadać wielkie ilości pokarmu. Żywiły się przy tym różną ówczesną roślinnością. Długa szyja tych gigantów pozwalała im pożerać zarówno trawy, paprocie i przyziemne rośliny zielne, jak i liście znajdujące się nawet bardzo wysoko na drzewach, nieosiągalne dla mniejszych zwierząt (rośliny iglaste, sagowce). Żerowały nawet do wysokości ok. 18 m, a niektóre gatunki mogły sięgać nawet do wysokości ponad 20 m. Naukowcy twierdzą, że potrafiły ponoć podpierać się w tym celu swym skróconym ogonem i stawać dęba na tylnych nogach. Dinozaury te miały jednak małe głowy i w związku z tym małe zęby, przez co nie mogły gryźć i przeżuwać roślinnego pokarmu, a jedynie go skubać i połykać w całości.

Olbrzymie roślinożerne brachiozaury miały jednak do tego złożony układ trawienny i żołądek zdolny do rozdrabniania nawet najtwardszych części roślin. Badacze ówczesnej fauny uważają, że prawdopodobnie mogły im w tym pomagać połykane przez nie kamienie, które potem stanowiły tzw. gastro lity. Nosząc je w swoich żołądkach, te prehistoryczne zwierzęta miały w środku swoiste żarna do pokarmu. Gastrolity te ocierając się nawzajem o siebie w żołądkach brachiozaurów doskonale rozdrabniały pokarm. Obecnie z pomocy gastro litów korzystają np. niektóre ptaki, a nawet krokodyle i foki. Ciekawostką jest również to, że słabe zęby brachiozaurów prawdopodobnie rosły i ścierały się przez całe życie, podobnie jak u dzisiejszych gryzoni.

wymarły dinozaur
brachiozaur

Brachiozaur ciekawostki

Część paleontologów uważała w sumie jeszcze do niedawna, że z powodu posiadania tak wielkiego wzrostu i ogromnego ciężaru, dinozaury te o wiele lepiej mogły czuć się, bytując na co dzień częściowo zanurzone w wodzie. Szacowano bowiem kiedyś, że ich ciężar mógł odpowiadać wadze aż 10 słoni, choć najnowsze obliczenia obniżyły te liczbę ostatecznie do 6. Przypuszczano również, że te wielkie prehistoryczne zwierzęta w ogóle rzadko w związku z tym opuszczały środowisko wodne. To właśnie dlatego na wielu bardzo starych rycinach brachiozaury są przedstawiane jako stworzenia morskie. Niegdyś uważano po prostu, że ten gigantyczny dinozaur zauropod był zwierzęciem ziemnowodnym. Jednak obecnie naukowcy skłonni są uważać, że brachiozaury prowadziły jednak całkiem naziemny tryb życia.

Zrekonstruowane szkielety zwierząt zaliczanych do najbardziej znanego gatunku brachiozaura – afrykańskiego Brachiosaurus brancai – najbliżej Polski można obejrzeć wystawione w Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie im Humboldta (Museum fϋr Naturkunde). Warto wiedzieć, że znajdujący się tu szkielet brachiozaura B. brancai do niedawna był największym szkieletem dinozaura, jaki dotąd odkopano i zmontowano w całości na świecie – ma 13,27 m i został znaleziony w Tanzanii.

brachiozaury
brachiozaur młody i dorosły osobnik

Inny złożony model szkieletu brachiozaura był też kiedyś wystawiany na widok publiczny w Muzeum Historii Naturalnej w Chicago (USA), jednak później przeniesiono go stamtąd na terminal portu lotniczego Chicago-O’Hare, gdzie do dzisiaj można go podziwiać. Obecny największy szkielet dinozaura znajduje się w Muzeum Historii naturalnej w Atlancie, są to kompletne szczątki argentynozaura (łac. Argentinosaurus) należącego do tytanozaurów.