Chociaż smilodon wymarł całkowicie, jego odtworzony na podstawie wykopalisk archeologicznych wizerunek do dzisiaj straszy ludzi niczym w najlepszych horrorach.
Smilodon po grecku oznacza „σμιλη„ czyli „nóż” oraz „οδων” czyli „ząb”. Nazwę tą nadano mu z powodu posiadania bardzo wielkich kłów. Ten prehistoryczny kot należy do wymarłego rodzaju machajrodonów, które prawdopodobnie żyły od ok. 3 mln do 10 tys. (plejstocen) lat temu w Ameryce północnej i Południowej. Najbliższymi krewnymi tych drapieżników były również wymarłe machajrody (podrodzina).
Stanowisko systematyczne smilodona: plemię Smilodontini, podrodzina machajrodony, rodzina kotowate Felidae. Te wymarłe wielkie drapieżniki należą ponadto do ssaków łożyskowych żyworodnych.

Smilodon gatunki

Gatunki smilodonów są znane także jako tygrysy szablastozębne lub koty szablastozębne. Naukowcy jak dotąd odkryli i opisali szczątki, a na ich podstawie wyróżnili 6 gat. smilodonów, przy czym wszystkie z nich wyginęły dawno temu, są to:

• Smilodon fatalis (żył 1,6 mln – 10 tys. lat temu),
• Smilodon gracilis (2,5 mln – 500 tys. lat temu),
• Smilodon populator (1 mln – 10 tys. lat temu),
• Smilodon neogaeus (3 mln – 500 tys. lat temu),
• Smilodon floridus (przypuszcza się, że mógł być podgatunkiem S. fatalis i żył w tym samym czasie),
• Smilodon californicus (przypuszcza się, że również mógł to być podgatunek S. fatalis).

Jak widać, okresem panowania smilodonów był plejstocen. Na Ziemi trwała wtedy tzw. „era wielkich ssaków”, której głównymi przedstawicielami były również takie plejstoceńskie gatunki megafauny, jak m.in.: mamut włochaty (Mamuthus primigenius), nosorożec włochaty (Coleodonta antiqitatis), piżmowół (Ovibos moschatus), niedźwiedź jaskiniowy (Ursus spelaeus) i jeleń olbrzymi (Megaloceros giganteus).

Smilodon wielkość ciała

Smilodony uznaje się, że były to największe kotowate w historii Ziemi. W pełni dojrzały smilodon ważył zależnie od gatunku – od 55 do ok. 400 kg. Największym gatunkiem był Smilodon populator, który osiągał do 1,2 metra wysokości w kłębie, ważąc przy tym do 400 kg. Gatunek ten zasiedlał pierwotnie wschodnie obszary kontynentu północnoamerykańskiego i ewolucyjnie wywodził się prawdopodobnie od innego kota szablastozębnego nazywanego megantereonem. Po połączeniu się obu Ameryk rozprzestrzenił się na oba kontynenty. Z kolei najmniejszym i najlżej zbudowanym z poznanych dotychczas gatunków tygrysów szablastozębnych był Smilodon gracilis. Naukowcy twierdzą, że wielkością był zbliżony do lamparta (Panthera pardus), choć był jednak od niego znacznie cięższy i masywniejszy, osiągając przy tym wagę ok. 100 kg. Pozostałe gatunki miały wielkość pośrednią. Należy zaznaczyć, że największe smilodony przewyższały wielkością i masą ciała dzisiejsze lwy czy tygrysy.

Wiadomo też, że zarówno największy Smilodon populator, jak i mniejszy od niego Smilodon fatalis doczekały się pojawienia pierwszych paleoindian w Ameryce. Dla Indian był to Nowy Świat, bowiem przywędrowali tu z terenów dzisiejszej Azji północnej (Syberia). Przez jakiś czas ludzie i te wielkie drapieżniki żyły razem na tym samym terytorium. Potem jednak koty te wymarły bezpowrotnie. Ostatnie kopalne szczątki smilodonów znalezione na terenach obu Ameryk szacuje się przy tym na 11-9 tys. lat.

Smilodon opis

Tygrysy szablastozębne miały krótki ogon, potężne kończyny i dużą głowę. Wielkością były zbliżone do dzisiejszych lwów, choć największy z nich, Smilodon populator, był znacznie większy. Tygrysy te były wyjątkowo silne. Szczególne zadziwienie budzi jednak budowa ich szczęk i kły. Kąt rozwarcia szczęk tygrys ten miał wielkości aż 120 stopni, a jego kły szczękowe były najdłuższe u wszystkich kotowatych w historii – miały średnio ok. 17 cm dł. (natomiast do 28 cm u największego gatunku Smilodon populator). Kły te były przystosowane do rozdzierania. Z powodu słabych mięśni szczęk, ugryzienie smilodona było jednak ok. 3 razy słabsze od ugryzienia lwa.

Za jego moc odpowiadały raczej mięśnie szyi i karku, niż m. szczękowe. Ich kły żuchwowe były natomiast znacznie krótsze od szczękowych i w porównaniu z nimi wyglądały raczej zupełnie normalnie. Smilodony miały też muskularny kark, potężne łapy (zwłaszcza tylne) i w przeciwieństwie do obecnych tygrysów – krótki ogon. Tygrys ten miał również bardziej zbitą budowę ciała, niż dzisiejsze wielkie kotowate, a jego część lędźwiowa była proporcjonalnie krótka i nieco pochylona jak u hien. Szczególnie największy gat. Smilodon populator miał przednie łapy wyraźnie dłuższe od tylnych, a grzbiet na linii barki-biodra był pochylony w dół w kierunku lędźwi.

Jednak Smilodon fatalis, z którego najprawdopodobniej wyewoluował Smilodon populator, miał sylwetkę podobną do tej, jaką posiadają obecne wielkie koty. Był jedynie bardziej zbity i masywniejszy, a przedramię było krótsze od ramienia dzisiejszych kotów. Choć smilodon miał krótsze łapy od dzisiejszych kotowatych, to był znacznie silniejszy od nich i świetnie polował, ponieważ jego bardzo długie i ostre pazury pozwalały na położenie nawet bardzo dużych ofiar. Silne łapy pozwalały w utrzymaniu równowagi podczas zmagań z chwytaną zwierzyną. Umożliwiały też mocne i pewne przytrzymywanie ofiary w pozycji dogodnej do jej szybkiego zagryzania. Dodatkowo minimalizowało to ryzyko, że miotająca się zdobycz uszkodzi ich bardzo długie kły szczękowe.

Jak większość kotów, te wielkie drapieżniki miały też umiejętność chowania pazurów. W porównaniu do współczesnych przedstawicieli podrodziny Pantheriinae, takie cechy budowy sugerują, że smilodon prawdopodobnie nie był wcale dobrym biegaczem i polował skacząc na ofiary z zasadzki, a nie goniąc je. Taka budowa ciała była potrzebna do nadania wielkiej siły tym kotom, a nie szybkości. Co ciekawe, te wielkie drapieżniki miały też słabo zauważalny dymorfizm płciowy.

Tygrysy szablastozębne – prowadzony tryb życia

Wzorce społeczne tych kotów są słabo znane. Istnieją jednak liczne przesłanki archeologiczne dotyczące ich trybu życia. Szczątki wielu osobników smilodona są odnajdywane zwykle w jednym miejscu, co sugeruje możliwość istnienia u nich nawet dosyć złożonych zachowań społecznych. Tygrys ten był najprawdopodobniej zwierzęciem stadnym. Zaleczone złamania na niektórych kościach pozwalają dodatkowo naukowcom przypuszczać, że ranne osobniki były nie tylko tolerowane, ale nawet karmione przez resztę grupy. Znalezione kości gnykowe smilodonów dowodzą z kolei, że te wielkie drapieżniki były zdolne do wydawania ryków podobnych do tych, jakimi porozumiewają się dzisiejsze kotowate.

Smilodon pożywienie

Jeżeli przesłanki sugerujące stadny tryb życia smilodonów są właściwe, znaczyłoby to, że drapieżniki te były w stanie polować na nawet bardzo duże ssaki (nosorożce włochate, mamuty). Naukowcy uważają jednak, że podstawę ich zdobyczy stanowiły najprawdopodobniej liczne wówczas w Ameryce Płn. koniowate, bizony, wielbłądy i jelenie, a być może również niektóre trąbowce i olbrzymie leniwce naziemne.

Natomiast Ameryce Płdn. Smilodony mogły polować na konie, lamy, szczerbaki oraz na ostatnich przedstawicieli litopternów i notoungulatów. Możliwe, że polował również na mastodonty i mamuty. Uważa się również, że tygrysy szablastozębne były stadnymi padlinożercami, których do zdobyczy wabiły rozpaczliwe nawoływania rannych i uwięzionych w licznych w plejstocenie jeziorkach asfaltowych rannych ofiar. Możliwość ta została sprawdzona w 2008 r. przez naukowca Chrisa Carbone’a z Zoological Society of London, na podstawie zachowań afrykańskich drapieżników w Parku Narodowym Serengeti i Parku Narodowym Krugera. Badanie to poparło tezę, że dźwięki zwierząt łownych przyciągają stadne drapieżniki, choć nie reagują na nie samotni łowcy.

Niektórzy paleontolodzy uważają, że również i to dowodzi stadności kotów szablastozębnych. Tygrysy te żyły i polowały w grupach, a także dostarczały pożywienie dla młodych oraz osobników starych i chorych. Życie stadne mogło też pomagać w skutecznej konkurencji z innymi gat. stadnymi, jak np. ówczesne lwy i wilki. Warto również nadmienić, że samce i samice posiadały kły szczękowe o zbliżonych rozmiarach (brak widocznego dymorfizmu płciowego). Sugeruje to, że teoria jakoby zęby te służyły do przyciągania partnera, jest nieprawdziwa.

Kiedy i dlaczego smilodony wymarły?

Smilodon wyginął ok. 10 tys. lat temu, gdy kończył się plejstocen. W tym czasie wyginęła zresztą cała ówczesna megafauna, w tym m.in. mamuty, gigantyczne jelenie i lądowe leniwce, czy ptaki z rodziny Phorusrhacidae. Prawdopodobną, aktualnie uznawaną przyczyną wyginięcia smilodonów był brak żywności, na skutek wymarcia również większych gatunków łownych tych wielkich kotów. Tygrysy szablastozębne nie potrafiły przystosować się do polowań na mniejsze i zwinniejsze zwierzęta, ponieważ były zbyt masywne i za ciężkie, a przez to zbyt powolne. Istnieje również teoria, że w polowaniach na mniejsze zwierzęta jakimś stopniu mogły przeszkadzać im zbyt duże kły. Hipotetycznie mogły też wpłynąć na to ówczesne zmiany klimatu, a także choroby, szczególnie zawleczone przez przybyłych do Ameryki ludzi oraz uskuteczniane przez nich polowania (80% dużych gat. ssaków wyginęło w Ameryce Płn. tysiąc lat po przybyciu tu ludzi).

Powiązane wpisy:

Tygrys syberyjski Prehistoryczne zwierzęta Dinozaury zwierzęta prehistoryczne z okresu Triasu Jeleń olbrzymi (Megaloceros giganteus) Tygrys azjatycki, tygrys (Panthera tigris) Tajga (Taiga)