Rekiny gatunki, zdjęcia i występowanie

Rekiny to jedne z najstarszych żyjących do dnia dzisiejszego organizmów żywych na Ziemi. Dla nas ludzi te ryby spodouste są zarówno bardzo tajemnicze, jak i niezwykle groźne. Posiadają również wiele naprawdę zadziwiających cech szczególnych.

Rekiny gatunki

Rekiny z języka francuskiego nazywane „requin”, to nie konkretna jednostka systematyczna, lecz ogólna nazwa całej grupy gatunków, rodzajów oraz rodzin należących do tzw. drapieżnych ryb chrzęstnoszkieletowych (nazywanych też rybami chrzęstnymi lub chrzęstnikami, łac. Chondrichthyes, jest to prastara gromada kręgowców wodnych). Systematycznie te ryby chrzęstnoszkieletowe przynależą zaś do podgromady spodoustych, nazywanych też inaczej blaszkoskrzelnymi (łac. Elasmobranchii, co z greki oznacza „elasma” czyli „blaszka”, oraz „branchia” czyli „skrzela”). Spodousta podgromada tych drapieżnych ryb chrzęstnoszkieletowych obejmuje obecnie ok. 950 w większości morskich gatunków. Bardziej znane gatunki są wymienione poniżej w dalszych opisach.

ryby rekiny
rekiny gatunki

Rekiny systematyka – Niejasności systematyczne

Dawniej rekiny klasyfikowano jako odrębny rząd lub nadrząd ryb spodoustych (łac. Squaliformes, Selachimorpha, Selachii). We współczesnych klasyfikacjach systematycznych termin „rekiny” odnosi się do nadrzędów Galeomorphi i Squalomorphi, które stanowią takson o nazwie Selachii, nazywany też Selachimorpha lub Pleurotremata. Termin ten nie jest jednak ścisły, ponieważ nie uwzględnia taksonów wymarłych. Te wymarłe w paleontologii określa się natomiast jako niepłaszczkowe (łac. Elasmobranchii), czyli spodouste niebędące płaszczkami. Z kolei w polskojęzycznej literaturze biologicznej nazwa „rekiny” jest zwykle wiązana z nazwami – Squaliformes, żarłacze (łac. Selachii, obejmujące rekiny i płaszczki), rekinokształtne (łac. Galeiformes) i koleniokształtne (łac. Squaliformes). Natomiast w źródłach anglojęzycznych, gdzie rekiny określa się mianem „shark” (ang. nazwa „rekin”), zalicza się do nich jeszcze więcej nazw systematycznych i zwyczajowych.

Wszystkie te zawiłości i niejasności są spowodowane dynamicznymi zmianami w aktualnej systematyce świata zwierzęcego. Powodują one, że w obecnym w literaturze nazewnictwie dochodzi do wielu różnic i niejednoznaczności, a czasem nawet sprzeczności klasyfikacyjnych.

polujące rekiny
rekiny

Ewolucja rekinów

W zapisie kopalnym szczątki rekinów określa się na bardzo stare, ponieważ znane są jeszcze z warstw wczesnego dewonu (z tego okresu pochodzą pierwsi kopalni przedstawiciele rekinów). Był to czwarty okres ery paleozoicznej, który trwał ok. 60 milionów lat – od 419,2 ± 3,2 do 358,9 ± 0,4 mln lat temu. W literaturze podaje się nawet, że znane są także pewne kopalne szczątki z okresu ordowiku i syluru, a więc jeszcze starsze. Szczątki te część badaczy interpretuje, jako przypuszczalnie należące do rekinów, jednak na razie jednomyślnej pewności w tej kwestii nie ma. Żyjące do dzisiaj rekiny i płaszczki to przedstawiciele ryb chrzęstnoszkieletowych, które ewolucyjnie powstały jako pierwsze na Ziemi.

Ryby kostnoszkieletowe (jest to większość ryb żyjących obecnie) wyewoluowały znacznie później, wypierając stopniowo chrzęstniaki, poza nielicznymi wyjątkami. Rekiny przetrwały do chwili obecnej i wiele ich gatunków poławia się nadal dla mięsa, skór oraz cennego tranu (tłuszcz z rekina, pozyskiwany głównie z jego wątroby).

Za pierwotne rodzaje rekinów uważa się – opisany tylko na podstawie zębów Leonodus oraz Cladoselache, których przedstawiciele dawno już wymarli, bowiem żyli jeszcze przed ok. 400 mln lat. Najsłynniejszym z wymarłych rekinów jest megalodon (łac. Carcharodon megalodon lub Carcharocles megalodon), który żył 15.9-2,6 mln lat temu w morzach okresu miocenu i pliocenu. Sławy przydał mu fakt, że ten prehistoryczny gatunek ryby chrzęstnoszkieletowej spodoustej do dnia dzisiejszego jest uważany za największą ze znanych ryb drapieżnych, jaka kiedykolwiek żyła na Ziemi.

żarłacze żółte
rekiny – żarłacz żółty

Rekiny występowanie

Rekiny zasiedlają morza tropikalne i subtropikalne, a także nieliczne także wody arktyczne (np. rekin polarny, łac. Somniosus microcephalus). Należy też zaznaczyć, że wiele gatunków wnika również i do wód śródlądowych, a wraz z ocieplaniem się klimatu, coraz częściej migrują także do wód dotychczas nieodwiedzanych przez nie. Część dzisiejszych gatunków rekinów jest przy tym niegroźna (np. rekin wielorybi), jednak większość jest przynajmniej potencjalnie niebezpieczna dla ludzi, ze względu na możliwość pogryzienia i to nawet śmiertelnego w skutkach. Te ryby spodouste mają szeregi tak ostrych zębów, że stwarzają z tego powodu naprawdę poważne zagrożenie na wielu plażach świata (np. w rejonie Karaibów i Florydy, czy w Australii).

rekiny
rekiny

Ataki rekinów na ludzi

Rekiny wcale nie są groźniejsze od nas, bowiem obliczono, że w ciągu godziny ginie przez ludzi aż 11417 rekinów, podczas gdy z ich strony rocznie ginie tylko kilkadziesiąt ludzi (niektóre źródła podają tylko 12 osób). Dla przykładu, meduzy zabijają w tym czasie aż 15 razy więcej osób, w porównaniu z rekinami. Spośród ponad 360 rozpoznanych gat. rekinów, tylko 27 gat. uznano za atakujące ludzi lub łodzie, z czego ok. 10 gat. uważa się za faktycznie dla nas niebezpieczne. Stwierdzono tak na podstawie udokumentowanych przypadków ataku i ugryzienia bez wyraźnego sprowokowania. Ataki ze skutkiem śmiertelnym są przy tym rzadkością.

Gatunki, których udział w takich atakach odnotowano co najmniej 10-krotnie w latach 1580–2008, to: żarłacz biały (łac. Carcharodon carcharias, najgroźniejszy, zwany przez to niekiedy ludojadem), ż. tygrysi (łac. Galeocerdo cuvier), ż. tępogłowy (łac. Carcharhinus leucas), ż. czarnopłetwy (łac. Carcharhinus limbatus), ż. miedziany (łac. Carcharhinus brachyurus), ż. błękitny (łac. Prionace glauca), ż. rafowy czarnopłetwy (łac. Carcharhinus melanopterus), tawosz piaskowy (łac. Carcharias taurus), rekin wąsaty (łac. Ginglymostoma cirratum) oraz Carcharhinus brevipinna. Wiele gat. niezasłużenie jest przy tym obarczanych złą sławą, jak np. żarłacz białopłetwy (łac. Carcharhinus longimanus), ponieważ liczba potwierdzonych dotąd ataków z ich udziałem jest bardzo niewielka.

polujący rekin
atak rekina

Jednym z najsłynniejszych masowych ataków na ludzi było słynne zdarzenie z 30 lipca 1945 r., gdy po zatopieniu przez japoński okręt podwodny amerykańskiego krążownika USS „Indianapolis”, rekiny zaczęły atakować rozbitków pozostających w wodzie. Były jednak wabione zapachem rannych i martwych ludzi.

film szczęki
film „Szczęki”

Równie słynny amerykański film „Szczęki” powstał z kolei na kanwie tragicznych wydarzeń z 1916 r., jakie miały miejsce w New Jersey w USA. Ataki rekinów nastąpiły tam między 1 i 12 lipca, na długości ok. 130 km wybrzeża. W wyniku ataków, co najmniej jednego rekina zginęły wtedy 4 osoby, natomiast jedna została ciężko ranna.