Motyle należą do grupy zwierząt łuskoskrzydłych, gdyż ich ciała i skrzydła pokryte są licznymi płaskimi łuskami o rozmaitym ubarwieniu. Na świecie żyje ponad 150 tysięcy gatunków motyli, z których ok. 3000 na terenie Europy Środkowej. Te podziwiane na całym świecie owady, żyją zaledwie kilka tygodni. Cechują się rozbudowanymi skrzydłami, które często przybierają bajeczne odcienie. Piękno, delikatność i zdolność do zupełnego przeobrażenia się z gąsienicy w motyla stały się inspiracją dla wielu poetów, pisarzy i filozofów. Pamiętajmy jednak, że nie wszystkie motyle są pięknie ubarwione. W Polsce najwięcej wśród motyli jest ciem, czyli motyli nocnych, z szarymi lub brunatnymi skrzydłami. Z kolei najpopularniejszym w Europie (i prawdopodobnie na świecie) gatunkiem motyla jest paź królowej. Piękny żółty motyl z czarnymi i niebieskimi wzorami uważany jest za najpiękniejszego motyla na świecie. Zamieszkuje Europę, Azję i północną część Afryki.
Paź królowej – wygląd zewnętrzny
Paź królowej jest z rodziny motyli paziowatych. Ma 2 pary skrzydeł, pokrytych kolorowymi chitynowymi łuskami. Jest to stosunkowo duży motyl. Skrzydła zazwyczaj mają 3-4 cm długości i zakończone są „ogonkami”. Podczas spoczynku owada, skrzydła składają się pionowo. W locie ich rozpiętość sięga 6-8 cm. Skrzydła są żółte, ubarwione czarnymi i niebieskimi wzorami oraz charakterystycznymi czerwonymi plamami znajdującymi się w tylnej części. Ciało jest smukłe, podzielone na trzy odcinki: głowę, tułów i odwłok. Głowa wyraźnie mniejsza. Po obu stronach głowy znajdują się wielkie oczy (tzw. oczy złożone), dzięki którym owad może widzieć światło ultrafioletowe. Czułki służą mu jako narządy węchu. Przednie nogi pokryte są włoskami. Aby wzlecieć w powietrze paź królowej (tak jak wszystkie inne motyle) musi najpierw się ogrzać, rozpościerając skrzydła na słońcu. Przypomina to zacieranie rąk. Trudno jest rozróżnić samca od samicy, gdyż są one niemal identyczne.
Motyl paź królowej lubi latać nad dużymi otwartymi powierzchniami. Można go spotkać zarówno wysoko w górach, jak i blisko morza. Często przebywa także w mieście, szczególnie w ogrodach obfitujących w różnorodne gatunki kwiatów ozdobnych i roślin jadalnych.
Cztery pokolenia pazia królowej – jak rodzi się motyl
Na przełomie maja i czerwca na świat przychodzi paź królowej i niemal od razu rozpoczyna poszukiwania partnera. Ma niewiele czasu, gdyż jego życie jest krótkie. Motyle rozpoznają się dzięki ubarwionym skrzydłom oraz charakterystycznym figurom wykonywanym podczas lotu. Kojarzenie pary trwa zaledwie kilka minut. Następnie samica składa kilkaset, a czasem kilka tysięcy jaj. Jaja składane są zazwyczaj na jednej z roślin, która staje się pożywieniem dla młodych gąsienic.
W czasie swojego życia paź królowej przechodzi 4 stadia rozwoju. Najpierw jest jajo, potem larwa, następnie poczwarka i na samym końcu postać dorosła, czyli kolorowy motyl. Przeobrażanie się owada nazywa się metamorfozą. Z jaja wykluwa się larwa, czyli gąsienica. Gąsienica posiada szerokie szczęki i gruczoły przędne. W niczym nie przypomina postaci dorosłej. Przylgi umożliwiają gąsienicy wspinanie się na roślinach. Podczas rozwoju gąsienica może nawet kilka razy zmieniać skórę. Gdy osiąga maksymalną wielkość, szuka zacisznego miejsca (np. liścia lub gałęzi) i przeobraża się w poczwarkę. Choć poczwarka nie rusza się i nie pobiera pokarmu, w jej wnętrzu zachodzą olbrzymie zmiany. Gdy dorosła postać motyla osiągnie pożądaną wielkość, rozrywa powłokę poczwarki i wydostaje się na zewnątrz. Młody motyl nie jest jeszcze zdolny do lotu. Musi poczekać aż jego skrzydła wyschną. Motyl żyje jeszcze kilka tygodni, a po złożeniu jaj ginie.
Widok gąsienicy przeobrażającej się w uskrzydlonego owada jest po prostu piękny.
Odżywianie się pazia królowej
Gąsienica żywi się głównie roślinnością, dlatego często staje się szkodnikiem. Bywa że gąsienice stają się prawdziwymi plagami dla rolników, gdyż niszczą im uprawy. Oprócz dzikich roślin, lubi także ogrodową marchew, koper, pietruszkę i kminek. Może także zjadać inne dziwne „pokarmy”, takie jak pióra, skórę, dywany, karton czy mąkę. Z kolei dorosła postać motyla spija nektar kwiatowy i soki z owoców. Motyl do życia potrzebuje także wody, którą czerpie z kropel rosy, wilgotnej gleby lub prosto z kałuży, rzeki lub jeziora. Motyl, w przeciwieństwie do gąsienicy, jest bardzo pożytecznym owadem. Zapyla kwiaty, przenosząc pyłek z jednego kielicha na drugi.
Wrogowie pazia królowej
Paź królowej, jak wiele innych gatunków motyla, jest dziś zagrożony wyginięciem. Największymi wrogami motyli są pająki, ptaki, gady, pasożyty, i oczywiście ludzie. Zmiana klimatu, urbanizacja obszarów podmiejskich, nieodpowiednie zarządzanie miejską zielenią doprowadzają do tego, że motyle stają się coraz rzadszym widokiem. Wiele motyli ginie także wskutek zatrucia szkodliwymi środkami ochrony roślin stosowanymi przez rolników. Paź królowej jest tak pięknym motylem, że często staje się ofiarą kolekcjonerów, którzy w celu powiększenia swoich kolekcji łapią i uśmiercają owady.
