Rośliny w ogrodzie mają cieszyć nasze oczy szeroką paletą barw, zapachów i kształtów. Możemy je odnawiać corocznie, jednak najlepiej, by nasze oczy cieszyły przez dłuższy okres czasu. Najlepsze do tego celu będą, więc wtedy byliny ogrodowe, czyli rośliny wieloletnie. Dobrze zaprojektowana rabata bylinowa, uzupełniona krzewami i drzewkami ozdobnymi będzie nam pięknie kwitła przez cały sezon!
Czym są byliny?
Rośliny w ogrodzie mogą być jednoroczne lub wieloletnie, przy czym te drugie nazywa się też bylinami. Innymi słowy, bylina (łac. herba perennis) to roślina zielna, która żyje dłużej niż dwa lata i zwykle w tym czasie wielokrotnie wydaje nasiona lub zarodniki. Wyjątkiem są zakwitające tylko raz w swoim roślinnym życiu hapaksanty, które po rozsianiu nasiennych diaspor obumierają. Do monokarpicznych należą jednak głównie rośliny mające krótki okres życia, czyli jednoroczne i dwuletnie rośliny zielne. Są tu jednak również i wyjątki, jak np. monokarpiczne wieloletnie agawy i niektóre bambusy. Byliny wraz z krzewami, krzewinkami i drzewami określa się powszechnie mianem roślin wieloletnich. O bylinach trzeba też wiedzieć, że są one lepiej przystosowane do surowych warunków klimatycznych, niż wspomniane tu rośliny jednoroczne i dwuletnie.
Co ciekawe, im trudniejsze warunki klimatyczne, a więc np. w tundrze i w wysokich górach, wzrasta też udział bylin we florze w porównaniu z ich krócej żyjącymi pobratymcami. Ponadto, o ile w botanice (nauka o roślinach) termin „bylina” stosuje się z reguły tylko jako element charakterystyki roślin, o tyle w ogrodnictwie termin ten stanowi jedną z ważniejszych grup klasyfikacyjnych roślin ozdobnych! Jakie wśród nich mamy byliny ogrodowe?
Podział bylin roślinnych
W grupie bylin znajduje się bardzo wiele gatunków roślin wieloletnich i nie sposób wszystkich wymienić. Zostały one jednak uszeregowane w pewne charakterystyczne grupy. Na przykład w strefach klimatycznych, w których występują ogólnie niekorzystne dla wegetacji jakichkolwiek roślin okresy (np. w wysokich partiach gór i na pustyniach), byliny wytworzyły bardzo różne strategie umożliwiające im jednak przetrwanie w tych miejscach, czy w złych okresach roku (np. w czasie srogich zim). Musiały to zrobić, jeśli miały żyć więcej, niż jeden czy dwa lata. Do najbardziej znanych klasyfikacji roślin należy przy tym ustalona przez znanego duńskiego botanika Christiena Raunkiaera. Zgodnie z tym podziałem, ze względu na położenie pąków względem powierzchni ziemi w okresie niekorzystnym dla rozwoju roślin, wśród bylin wyróżnia się kryptofity, hemikryptofity i chamefity (rzadko występujące w naszej florze).
Kryptofity charakteryzują się tym, że ich części nadziemne corocznie zimą obumierają, a wiosną na powrót odzywają. Wtedy z ich pąków znajdujących się na podziemnych lub też podwodnych w przypadku hydrofitów organach przetrwalnikowych (korzenie zapasonośne), takich jak bulwy oraz kłącza i cebule, wyrastają młode pędy. Rozrastają się one coraz bardziej nad ziemią oraz w końcu zakwitają i wydają nasiona (w przypadku roślin nasiennych) lub zarodniki (w przypadku pozostałych roślin). Natomiast hemikryptofity swoje pąki przetrwalnikowe na zimę ukrywają ukryte w przyziemnej różyczce liściowej. Z kolei chamefity pąki te posiadają na pędach zlokalizowanych tuż nad powierzchnią gruntu i aby dobrze przetrwać zimę, potrzebują najlepiej przykrycia pod śniegiem. W ogrodzie można je też chronić przed przemarznięciem obkładając je (obsypując) warstwą pociętej słomy lub ściółki, czy mieszaniną obumarłych i żywych liści.
Popularne byliny ogrodowe
Do najpopularniejszych gatunków bylin ogrodowych należą m.in.: aster krzaczasty odmiany Alice Haslam i odmiany Jenny, aralia Sun King, anafalis trójnerwowy, barwinek odmiany Atropurpurea oraz odmian Illumination i Ralph Shugert, a także rumiany, bodziszki łąkowe, chabry ogrodowe, czyściec, różne odmiany dąbrówek, różne odmiany delospermy, dzielżany, dzwon czyn trawolistny, dzwonki, firletki, farbownik lazurowy, gailardie, gęsiówki, goździki, głowienka wielkokwiatowa, hyzop lekarski, jasieniec trwały, jasnota, jeżówki, juka, karmnik ościsty, kocimiętki, konwalniki, kotule, Kozłówka długoszyjkowa, krwawnica pospolita, krwawniki, kuklik chilijski, kupidynek błękitny, kłosowce, lawendy, lebiodki ozdobne, len trwały i złocisty, liatra kłosowa, lnica bluszczykolistna, macierzanki, maki, mazusy, melisa lekarska, miechunka rozdęta, miecznica, mikołajek płasko listny, miodunki, mydlnica bazyliowata,
różne odmiany nachyłków (np. Bengal Tiger), naparstnice, nawroty, odętka wirginijska, oman wschodni, omieg wschodni, orliki, ostróżki, paronychia macierzankolistna, perowskia, pięciorniki, posłonek ogrodowy, poziomówka indyjska, przegorzan pospolity, przetaczniki, przymiotno ogrodowe, przywrotnik, pysznogłówka, różne odmiany i podgatunki płomyków (w tym płomyki szydlaste), rogownica kutnerowata, rojnik murowy, rojniki ogrodowe, rojniki pajęczynowate, rojownik pospolity, różne gatunki rozchodników (np. białoróżowy, biały, grubopędowy, kamczacki, kaukaski, Mediovariegatum, niebieski, okazały, oregoński, ościsty, ostry, Siebolda, sześciorzędowy, wielkokwiatowy), rudbekia, sadziec, santolina cyprysikowata, sasanki, skalnice, smagliczka skalna, świecznica (pluskwica sercolistna), szałwia (lekarska, omszona, wspaniała), szarotka alpejska, tawułki Arendsa, tawułka japońska, tojad mocny, tojeść rozesłana, trytomy, tułacz, tymianek, ubiorek wieczniezielony, wiesiołek, ułudka wiosenna, wilczomlecz (mirtowaty, sosnka, Tasmanian Tiger), żagwin ogrodowy, zawciąg (nadmorski, szerokolistny), zawilce, zrostka, żurawiczki i żurawki, złocień (np. niski, ogrodowy, różowy, wielki), łubin (biały, niebieski, czerwony, różowy, żółty).
Ponadto, z roślin sadowniczych jako najpopularniejsze byliny uprawiane w Polsce wymienia się truskawkę i poziomkę, natomiast na świecie jest to banan i ananas.
Jak należy dobierać byliny ogrodowe?
Cenne w ogrodach wszystkich typów są zwłaszcza kwitnące byliny ogrodowe, ponieważ przez cały sezon kuszą one mnogością kolorów kwiatów i nierzadko również różnobarwnych liści. Takie rośliny idealnie podkreślają i wykańczają każdą rabatę i klomby. Odpowiednio dobrane gatunkowo ozdobią ogrody zarówno w słońcu, jak i w cieniu. Najlepiej prezentują się jednak sadzone w dużych jednorodnych grupach, wynoszących po minimum kilkanaście sztuk jednego lub różnych gatunków. Niektóre byliny ogrodowe nadają się oczywiście także i do aranżacji balkonów, na tarasy, a nawet do obsadzania tak modnych obecnie zielonych dachów. Należy wtedy zadbać jednak o ich zimowanie. Do układania kompozycji mogą być też dobierane według jednego koloru (np. kwitnące tylko na różowo lub tylko na niebiesko), lub w układach wielokolorowych, a także proporcjonalnie do wielkości rabaty lub całego ogrodu, czy też zależnie od charakteru wnętrza domu i rodzaju ogrodu (np. w stylu barokowym, wiejskim lub nowoczesnym).
